Zwrot lingwistyczny a samorefleksyjność antropologii

• Authors: Bartłomiej Walczak

Title variants

EN

Linguistic turn and the self-reflection of anthropology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W okresie „zwrotu lingwistycznego” zakwestionowano modernistyczną ideę badacza jako transparentnego podmiotu poznania, co otworzyło drogę do krytycznej analizy antropologicznego dyskursu i sposobu rekonstruowania w nim epistemologicznego doświadczenia antropologa. Analiza krytyczna nie okazała się celem samym w sobie, ale przyczyniła się do wytworzenia refleksji nad rolą badacza i w konsekwencji do wypracowania podejścia uwzględniającego ontoepistemologiczne ograniczenia w badaniu. W artykule zostaje podjęta analiza wybranych elementów tej krytyki, w szczególnośc„realistycznego” dyskursu modernistycznej antropologii oraz rekonstruowania obrazu pola badawczego zgodnie z transkulturowymi i lokalnymi strukturami pojęciowymi. Nowa krytyka, pokazując uwikłanie badacza jako podmiotu poznającego, jednocześnie powoli wprowadziła „tubylca”, podmiot badany, jako równorzędnego partnera w dyskursie. Ta zmiana, która zajęła antropologii ponad trzydzieści lat, staje się punktem wyjścia dla rozważań nad wartością omawianych elementów antropologicznej refleksji dla analizy doświadczeń epistemologicznych w socjologii.

EN

The idea of an anthropologist as a transparent subject in the epistemological process was challenged by the “linguistic turn.” This new approach led to the critical analysis focused on anthropological discourse and the way of anthropologist’s epistemological experience reconstruction. The critique was not intrinsic. It established reflection on the researcher’s role and – as a consequence – enforced notice of the ontoepistemological limitations of the process. The paper is focused on the analysis of selected elements of this critique, in particular, the critique of “realistic” discourse of so-called modernist anthropology and reconstruction of the research according to the local and translocal cognitive structures. The New Critique showed how the researcher is entangled as a subject of cognition and introduced the “native” as a subject in discourse. This change, that took over 30 years, led the author to an attempt to transfer some elements of anthropologist’s epistemological self-reflection to sociology.

Keywords

PL

zwrot lingwistyczny; nowa krytyka; postmodernizm w antropologii; emic; etic; konstruktywizm

EN

linguistic turn; New Critic; postmodernism in anthropology; emic; etic; constructivism

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2013
• Volume: 9
• Issue: 3
• Pages: 110-123

Contributors

author

Bartłomiej Walczak

• Uniwersytet Warszawski, Nowy Świat, 69 00-927 Warszawa

References

• American Anthropological Association (2002) El Dorado Task Force Final Report, vol. 1 i 2 [dostęp 1 lipca 2006 r.]. Dostępny w Internecie ‹http://www.aaanet.org/edtf/index.htm›.
• Barnard Alan (2006) Antropologia. Zarys teorii i historii. Przełożył Sebastian Szymański. Warszawa: PIW.
• Borofsky Robert (2005) Yanomami. The Fierce Controversyand What We Can Learn from it. Berkeley: University of California Press.
• Bourdieu Pierre (1984) Specyfika dziedziny naukowej i społeczne waruki rozwoju wiedzy [w:] Edmund Mokrzycki, red., Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej. Warszawa: PIW.
• Bourdieu Pierre, Wacquant Loic (2001) Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Przełożyła Anna Sawisz. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Bronk Andrzej (1988) Rozumienie, dzieje, język : filozoficzna hermeneutyka H. G. Gadamera. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Carneiro da Cunha Maria M. (1989) Letter to the Editor, „Anthropology Newsletter”, vol. 30, no. 1, s. 3.
• Clifford James (2000) Kłopoty z kulturą: dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka. Przełożyła Ewa Dżurak. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Feleppa Robert (1986) Emics, Etics and Social Objectivity, „Current Anthropology”, vol. 27, no. 3, s. 243–255.
• Feleppa Robert (1988) Convention, Translation, and Understanding. Philosophical Problems in the Comparative Study of Culture. Albany: State University of New York Press.
• Fleck Ludwik (1986) Powstanie i rozwój faktu naukowego. Przełożyła Maria Tuszkiewicz. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• Foucault Michel (1999) Kim jest autor? [w:] tenże, Szaleństwo i literatura. Powiedziane, napisane. Przełożyli Bogdan Banasiak i in. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Foucault Michel (2000) Nadzorować i karać. Przełożył Tadeusz Komendant. Warszawa: Fundacja Alatheia.
• Gadamer Hans-Georg (1993) Koło jako struktura rozumienia [w:] Grzegorz Sowiński, wyb. i przekł., Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
• Gadamer Hans-Georg (2004) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Geertz Clifford (2000) Dzieło i życie. Antropolog jako autor. Przełożyli Ewa Dżurak i Sławomir Sikora. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Giddens Anthony (2001) Nowoczesność i tożsamość. „Ja" i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Przełożyła Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN.
• Goodenough Ward Hunt (2004) W poszukiwaniu roboczej teorii kultury [w:] Ewa Nowicka, Marian Kempny, red., Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Green James, ed., (1990) Cushing at Zuni. The Correspondence and Journals of Frank Hamilton Cushing 1879–1884. Albuquerque: University of New Mexico Pres.
• Hammersley Martyn, Atkinson Paul (2000) Metody badań terenowych. Przełożył Sławomir Dymczyk. Poznań: Zysk i S-ka.
• Harris Marvin (1976) History and Significance of the Emic/Etic Distinction, „Annual Review of Anthropology”, vol. 5, s. 329–350.
• Hastrup Kirsten (1998) A Place Apart. An Anthropological Study of the Icelandic World. Oxford: Clarendon Press.
• Hastrup Kirsten (1999) Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią. Przełożyła Ewa Klekot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kempny Marian (1994) Antropologia bez dogmatów – teoria społeczna bez iluzji. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Kuhn Thomas (2001) Struktura rewolucji naukowych. Przełożyła Helena Ostromęcka. Warszawa: Fundacja Alatheia.
• Malinowski Bronisław (2001) Dziennik w ścisłym znaczeniu tego słowa. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Marcus George (1984) Contemporary Problems of Ethnography In the Modern World System [w:] James Clifford, George E. Marcus, eds., Writing Culture. The poetics and Politics of Ethnography. Berkeley: University of California Press.
• Marcus George, Cushman Dick (1982) Ethnographies as Texts, „Annual Review of Anthropology” no. 11, s. 25–69.
• Mills Charles Wright (1985) Zawodowa ideologia patologów społecznych [w:] Janusz Mucha C. W. Mills. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Hastrup Kirsten (2008) Wyobraźnia socjologiczna. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Nowicka Ewa (2006) Świat człowieka, świat kultury. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Pike Keith (1967) Language in Relation to a Unified Theory of the Structures of Human Behaviour. Mounton: The Hague.
• Ramos Alcida (1999) Rozmyślając o Yanomami: wyobrażenia etnograficzne a pogoń za egzotyką [w:] Michał Buchowski, red., Amerykańska antropologia postmodernistyczna. Przełożyli Wojciech Dohnal i in. Warszawa: Instytut Kultury.
• Rapoport Amos (1994) Spatial Organization and the Built Environment [w:] Tim Ingold, ed., Companion Encyclopedia of Anthropology. Humanity, Culture and Social Life. London, New York: Routledge.
• Rorty Richard (1994) Filozofia a zwierciadło natury. Przełożył Michał Szczubiałka. Warszawa: Spacja, Fundacja Alatheia.
• Rouse Joseph (1996) Power/Knowledge [w:] Gary Gutting, ed., The Cambridge Companion to Foucault, Cambridge: Cambridge University Press.
• Rubington Earl, Weinberg Martin (2003) The Study of Social Problems. Seven Perspectives. New York, Oxford: Oxford University Press.
• Sady Wojciech (2000a) Fleck o społecznej naturze poznania. Warszawa: Pruszyński i S-ka.
• Sady Wojciech (2000b) Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana. Wrocław: Wydawnictwo Funna.
• Saloman Albert (1945) German Sociology [w:] Georges Gurvitch, Wilbert E. Moore, eds., Twentieth Century Sociology. New York: The Philosophical Library.
• Said Edward (2005) Orientalizm. Przełożyła Monika Wyrwas-Wiśniewska. Poznań: Zysk i S-ka.
• Sherman Robert, Webb Rodman, eds., (2001) Qualitative Research in Education: Focus and Methods. London: Routledge Falmer.
• Stoller Paul, Olkes Cheryl (1986) Bad Sauce, Good Ethnography, „Cultural Anthropology”, vol. 1, no. 3, s. 336–352.
• Tierney Patrick (2001) Darkness in El Dorado. How Scientists and Journalist Devastated the Amazon. London, New York: W. W. Norton & Company.
• Thomas Isaac, Znaniecki Florian (1976) Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1. Organizacja grupy pierwotnej. Przełożyła Maryla Metelska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Tokarska-Bakir Joanna (1992) Hermeneutyka gadamerowska w etnograficznym badaniu obcości, „Polska Sztuka Ludowa”, nr 1, s. 3–17.
• Walczak Bartłomiej (2007) Kryzys Yanomami: implikacje epistemologiczne i etyczne „Kultura i Społeczeństwo”, t. 51, nr 4, s. 3–33.
• Wallerstein Immanuel (2004) Koniec świata, jaki znamy. Przełożyli Michał Bilewicz, Adam W. Jelonek, Krzysztof Tyszka. Warszawa: Scholar.
• Wallerstein Immanuel (2007) Analiza systemów-światów. Wprowadzenie. Przełożyli Katarzyna Gawlicz i Marcin Starnawski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
• Weiner Anette (1976) Women of Value, Men of Renown: New Perspectives in Trobriand Exchange. Austin: University of Texas Press.
• Weinsheimer Joel (1988) Gadamer Hermeneutics. A Reading of Truth and Method. New Waren, London: Yale University Press.
• Woroniecka Grażyna (2003) Interakcja symboliczna a hermeneutycza kategoria przed-rozumienia. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Znaniecki Florian (2001) Socjologia wychowania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.