PROBLEM PRAWDY W FILOZOFII ARYSTOTELESA

• Authors: Tomasz Duma

Title variants

EN

THE PROBLEM OF TRUTH IN THE PHILOSOPHY OF ARISTOTLE

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest problemowi prawdy u Arystotelesa. Rozważania rozpoczyna przedstawienie najważniejszych dyspozycji poznawczych, za pomocą których człowiek ujmuje prawdę, wymienionych w VI ks. „Etyki Nikomachejskiej”. Kolejnym przedmiotem analiz jest prawda w rozumieniu logicznym, której „miejscem” jest intelekt, dokonujący czynności sądzenia, stojącej u podstaw poznania dyskursywnego. Mając na uwadze to, że wyznacznikiem tak pojętej prawdy są rzeczy, dalsze dociekania skupiają się na pozalogicznych aspektach prawdy. Arystoteles określa je, podobnie jak w przypadku prawdy logicznej, na podstawie dyspozycji poznawczych człowieka, do których – obok poznania dyskursywnego (episteme) – zalicza mądrość teoretyczną (sofia), mądrość praktyczną (phronesis), pragnienie (oreksis) oraz sztukę (techne). Wyłaniane przez te dyspozycje działania są także formą poznawczego uzgadniania się z rzeczywistością, wskutek czego mogą być uznane za pewien rodzaj prawdy. Mimo że i tu prawda związana jest z czynnościami poznawczymi, jej wyznacznikiem są również rzeczy. Prowadzi to do kluczowego pytania artykułu o prawdę samych rzeczy. Według Autora, Arystoteles wprost nie udziela na nie odpowiedzi, choć pewne jego stwierdzenia poruszają ten problem. Przyjrzenie się im pozwala lepiej zrozumieć późniejsze koncepcje prawdy.

EN

The article deals with the problem of truth by Aristotle. The study begins a presentation of the main cognitive dispositions, mentioned in Book VI of Nicomachean Ethics, by which man achieve the truth. A next object of analysis is the truth in logical understanding. Its “place” is the intellect performing acts of judgment, standing at the basis of discursive knowledge. Having in mind that the determinants of so understood truth are things, further investigations are focused on except logical aspects of truth. Aristotle defines them, as in the case of logical truth, on the base of human cognitive dispositions, which–apart from discursive knowledge (episteme) — include theoretical wisdom (sophia), practical wisdom (phronesis), desire (orexis), and art (techne). The actions emerging from these dispositions are also a form of cognitive agreement with reality, and consequently can be considered as a kind of truth. Despite that here as well, the truth is connected with the cognitive functions, its determinants are also real things. This leads to a crucial question of the presented article which concerns the truth of things themselves. According to Author, Aristotle does not give a directly answer, although his certain remarks touch this problem. Their examination allows better to understand the later conceptions of truth.

Keywords

PL

Arystoteles; prawda; prawda w rozumieniu logicznym; pozalogiczne aspekty prawdy; poznanie dyskursywne (episteme); mądrość teoretyczna (sophia); mądrość praktyczna (phronesis); pragnienie (orexis); sztuka (techne)

EN

Aristotle; truth; truth in logical understanding; extra-logical aspects of truth; discursive knowledge (episteme); theoretical wisdom (sophia); practical wisdom (phronesis); desire (orexis); art (techne)

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2013
• Volume: 61
• Issue: 2
• Pages: 5-25

Contributors

author

Tomasz Duma

• Wydział Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

References

• Arystoteles: Etyka nikomachejska, tł. D. Gromska, [w:] Dzieła wszystkie, t. V, Warszawa 1996.
• Arystoteles: Fizyka, tł. K. Leśniak, [w:] Dzieła wszystkie, t. II, Warszawa 1990.
• Arystoteles: Hermeneutyka, tł. K. Leśniak, [w:] Dzieła wszystkie, t. I, Warszawa 1990.
• Arystoteles: Kategorie, tł. K. Leśniak, [w:] Dzieła wszystkie, t. I, Warszawa 1990.
• Arystoteles: Metafizyka, tł. T. Żeleźnik, oprac. M.A. Krąpiec, A. Maryniarczyk, t. I-II, Lublin 1996; tł. K. Leśniak, [w:] Dzieła wszystkie, t. II, Warszawa 1990.
• Arystoteles: O duszy, tł. P. Siwek, [w:] Dzieła wszystkie, t. III, Warszawa 1992.
• Arystoteles: O powstawaniu i niszczeniu, tł. L. Regner, [w:] Dzieła wszystkie, t. II, Warszawa 1990.
• Aristoteles-Lexikon, red. O. Höffe, Stuttgart 2005.
• Avicenna, Księga wiedzy, tł. B. Składanek, Warszawa 2010.
• Diels H., Kranz W.: Die Fragmente der Vorsokratiker. Griechisch und deutsch, Berlin 1960.
• Duma T.: Akt i możność w filozofii realistycznej. Gallusa Mansera interpretacja aktu i możności, Lublin 2008.
• Duma T.: Problem prawdy w myśli Platona, „Studia Ełckie” 13 (2011), s. 7-30.
• Enders M., Einleitung, [w:] Anselmvon Canterbury, Über die Wahrheit. Übersetzt, mit einer Einleitung und Anmerkungen herausgegeben von Markus Enders, Hamburg 2001.
• Friedländer P.: Platon, t. 1, Berlin 1954.
• Hirschberger J.: Geschichte der Philosophie. Band I: Altertum und Mittelalter, Freiburg et al. 1991.
• Historisches Wörterbuch der Philosophie, t. 12, red. J. Ritter i in., Basel 2005. Kahn Ch.H.: Język i ontologia, tł. B. Żukowski, Kęty 2008.
• Krąpiec M.A.: Metafizyka, Lublin 1985.
• Krąpiec M.A.: Poznawać czy myśleć, Lublin 1994.
• Krąpiec M.A.: Prawda a byt, [w:] Spór o prawdę. Zadania współczesnej metafizyki 13, red. A. Maryniarczyk, K. Stępień, P. Gondek, Lublin 2011, s. 13-23.
• Maryniarczyk A., Prawda w filozofii realistycznej, [w:] Spór o prawdę. Zadania współczesnej metafizyki 13, A. Maryniarczyk, K. Stępień, P. Gondek, Lublin 2011, s. 235-260.
• Paton: Państwo, tł. W. Witwicki, Kęty 2009.
• Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 8, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2007.
• Słownik terminów Arystotelesowych, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. VII, Warszawa 2003.
• Szaif J.: Die Geschichte des Wahrheitsbegriffs in der klassischen Antike, [w:] Die Geschichte der philosophischen Begriffs der Wahrheit, red. M. Enders, J. Szaif, Berlin–New York 2006, s. 1-32.
• Tatarkiewicz W.: Układ pojęć w filozofii Arystotelesa, Warszawa 1978.
• Tomasz z Akwinu, św.: Quaestiones disputatae De veritate. Dysputy problemowe O prawdzie. Przekład – studia – komentarz, tłum. A. Białek, red. A. Maryniarczyk, Lublin 1999.
• Überweg F., Grundriß der Geschichte der Philosophie. Band III: Die Philosophie der Neuzeit bis zum Ende des XVIII. Jahrhunderts, Berlin 1924.
• Wesoły M.: Parmenides, fragmenty poematu „O naturze”, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 2 (2001), s. 71-85.