"Oczyścić Partię z elementów wrogich i obcych...". Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej Polskiej Partii Robotniczej w Lublinie w latach 1945-1948

• Authors: Bednarczyk Michał Jan

Title variants

EN

"Cleanase the Party of alien and hostile elements..." Provincial Commission for Party Control of the Polish Worker's Party in Lublin in 1945-1948

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Streszczenie: Polska Partia Robotnicza - w czasie II wojny światowej kadrowa, licząca kilkuset członków organizacja konspiracyjna przekształciła się w PZPR - partię masową, której szeregi w szczytowym okresie, końca lat 70-tych liczyły ponad 3 miliony osób. Warto zastanowić się nad metodami, za pomocą których PPR kontrolowała poczynania i poziom ideologiczny nie tylko swoich działaczy, lecz także gremiów wszystkich szczebli, za co odpowiadały Komisje Kontroli Partyjnej. Specyficznym obszarem aktywności komunistów była Lubelszczyzna, na terenach której już od dwudziestolecia międzywojennego rozwijały się partie komunistyczne, stanowiąca dogodny obszar organizowania komunistycznego ruchu oporu w czasie II wojny światowej. Nie wolno zapominać o roli regionu, jako pierwszego obszaru istnienia „ludowej” władzy. Celem artykułu jest przedstawienie utworzonej w czerwcu 1945 r. Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej PPR w Lublinie we wszystkich aspektach jej działalności. Wprowadzenie do zagadnienia stanowi zarys funkcjonowania Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej. Analizując działalność WKKP skupiono się na jej powstaniu, składzie, wykonywanych zadaniach, zasadach i efektach pracy. Wszyscy jej pracownicy dysponowali długim, sięgającym dwudziestolecia międzywojennego stażem partyjnym, współpracowali z KPP, KPZU lub GL/AL. Członkowie nieeetatowi rekrutowali się spośród osób, które wstąpiły do PPR po 1944 r., nie odgrywali jednak większej roli. Głównym polem działalności WKKP było karanie członków PPR za przewinienia, ważną rolę pełni zatem statystyczne ujęcie spraw partyjno-dochodzeniowych prowadzonych przeciwko członkom partii dopuszczającym się wykroczeń. Socjologiczne ujęcie zagadnienia umożliwi ukazanie jak dalece działacze PPR odbiegali od propagowanego wizerunku „nowego człowieka”. Rozważania umożliwią odpowiedź na pytanie czy komisja spełniała swoje zadania, polegające na karaniu działaczy, a także kontroli funkcjonowania instytucji partyjnych. Kwestią drugorzędną jest określenie, czy WKKP była narzędziem walk frakcyjnych w łonie KW PPR.

Keywords

PL

Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej Polska Partia Robotnicza Komitet Wojewódzki PPR w Lublinie historia Polski 1944-1956 organy kontroli partyjnej

EN

Provincial Commission for Party Control Polish Workers' Party Polish Workers' Party Provincial Committee in Lublin Polish History 1944-1956

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2016
• Issue: 27
• Pages: 327-367

Contributors

author

Bednarczyk Michał Jan

• KUL

References

• Barnaszewski B., Polityka PPR wobec zalegalizowanych partii i stronnictw, Warszawa 1996;
• Czarnota T., Działalność kancelaryjna komitetu wojewódzkiego oraz komitetów powiatowych PPR na Lubelszczyźnie, „Teki Archiwalne” 2001, nr 6, s. 109–119;
• Czarnota T., Kierownictwo pionu archiwalno-historycznego w Komitecie Wojewódzkim PZPR w Lublinie w latach 1948–1956, [w:] Elity komunistyczne w Polsce, pod red. M. Szumiło i M. Żukowski,Warszawa–Lublin2015; Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – Ludzie – Dokumentacja, pod red. D. Magiera, Lublin– Radzyń Podlaski 2012, s. 425–451;
• Czarnota T., „Prowokacja” w komitecie powiatowym Polskiej Partii Robotniczej w Siedlcach, „Res Historica” 2012, nr 33 s. 1731–203;
• Drabik R., Polska Partia Robotnicza na Lubelszczyźnie (1944–1948). Przyczynek do badań nad działalnością, strukturami i kadrami, [w:] Polska Partia Robotnicza 1944–1948. Studia i szkice, s. 12-42;
• Drabik R., Polska Partia Robotnicza, Gwardia Ludowa–Armia Ludowa na Lubelszczyźnie 1942–1944, [w:] Polska Partia Robotnicza – Gwardia Ludowa/Armia Ludowa na ziemiach polskich, s. s. 96-129;
• Dudek A., Zblewski Z., Utopia nad Wisłą. Historia Peerelu, Warszawa 2008;
• Eisler J., Siedmiu wspaniałych. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR, Warszawa 2014;
• Elity komunistyczne w Polsce, pod red. M. Szumiło i M. Żukowski, Warszawa–Lublin 2015; Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – Ludzie – Dokumentacja, pod red. D. Magiera, Lublin– Radzyń Podlaski 2012;
• Gontarczyk P., Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941–1944), wyd. 2 popr., Warszawa 2006;
• Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, posł. W. Stanisławski, Paryż–Kraków 2015;
• Horoch E., Komunistyczna Partia Polski w województwie lubelskim w latach 1918–1938, Lublin 1993;
• Horst W., Kancelarie i archiwa Centralnego Komitetu Wykonawczego Polskiej Partii Socjalistycznej, Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej i Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1944–1990), Warszawa 2006;
• Horst W., Archiwum Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej w latach 1945–1948, „Teki Archiwalne” 2001, nr 6, s. 83–107;
• Horst W., System kancelaryjny Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej w latach 1944–1948, „Teki Archiwalne” 2003, nr 7, s. 39–63;
• Horst W., Archiwum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1948–1990), „Teki Archiwalne” 2006, nr 9 s. 33–76;
• Kołomejczyk N., Malinowski M., Polska Partia Robotnicza 1942–1948, Warszawa 1986;
• Korejwo M., PZPR na Warmii i Mazurach 1948–1990.Struktury, organizacja, ludzie. Oddziaływanie na zinstytucjonalizowane formy życia społecznego, Olsztyn 2011;
• Krzysztofiński M., Komuniści na Rzeszowszczyźnie 1918–1944/1945, Rzeszów 2010;
• Libera P., Członkowie Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej PZPR w latach 1948–1971. Próba portretu zbiorowego, [w:] Elity komunistyczne w Polsce, s. 169–191;
• Libera P., Marcel Reich–Janicki przed Centralną Komisją Kontroli Partyjnej (1950–1957), „Zeszyty Historyczne” 2009, z. 167, s. 182–283;
• Magier D., Komuniści w powiecie radzyńskim w latach 1918–1944, „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2008, nr 6, s. 166–214;
• Mazur M., O człowieku tendencyjnym... Obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w okresie Polski Ludowej i PRL 1944–1956, Lublin 2009;
• Olszewski E., Polska Partia Robotnicza na Lubelszczyźnie 1942–1948, Lublin 1979;
• Osęka P., Kartoteka spraw Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej – rekonesans archiwalny, [w:] Od Piłsudskiego do Wałęsy. Studia z dziejów Polski z XX wieku, pod red. K. Persak, A. Friszke, Ł. Kamiński, P. Machcewicz, P. Osęka, P. Sowiński, D. Stola, M. Zaremba, Warszawa 2008, s. 262–275;
• Osęka P., Sumienie partii. Rola i znaczenie Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej, [w:] PZPR jako machina władzy, pod red. D. Stoli i K. Persaka, Warszawa 2012, s. 75–98;
• Pasko A., Kulisy władzy ludowej w województwie białostockim (1948–1956). Organizacja, główne kierunki działania KW PZPR, Białystok 2001;
• Polska Partia Robotnicza – Gwardia Ludowa/Armia Ludowa na ziemiach polskich 1942–1944/1945, pod red. K. Kaczmarskiego, M. Krzysztofińskiego, Rzeszów 2013;
• Polska Partia Robotnicza 1944–1948. Studia i szkice, pod red. M. Krzysztofińskiego, Rzeszów 2014;
• Pracownicy etatowi Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w świetle wybranych normatywów partyjno–państwowych z 1949, 1972 i 1983 roku, oprac. D. Magier, M. Żukowski, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2013, nr 9, s. 369–393;
• PZPR jako machina władzy, pod red. D. Stoli i K. Persaka, Warszawa 2012;
• Regulamin porządku w gmachu KW PZPR, oprac. T. Czarnota, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2013, nr 9 s. 363–368;
• Sajur T., Gryta Marcin, [w:] Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego, t.2, s. 412;
• Sobór–Świderska A., Jakub Berman. Biografia komunisty, Warszawa 2009;
• Szumiło M., I sekretarze Komitetów Wojewódzkich PPR (1944–1948). Portret zbiorowy, „Dzieje Najnowsze” 2013, nr 4, s. 43–59;
• Szumiło M., Kierownictwo Polskiej Partii Robotniczej (1944–1948). Portret historyczno–socjologiczny, „Kwartalnik Historyczny” 2014, nr 2, s. 287–318;
• Szumiło M., Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce, Warszawa 2014;
• Witalec R., Funkcjonowanie, struktura organizacyjna oraz zasób aktowy WKKP przy KW PZPR w Rzeszowie w latach 1957–1986, „Prace Historyczno–Archiwalne” 1996, nr 4, s. 215–243;
• Witalec R., Struktura organizacyjna i działalność Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej przy KW PZPR w Rzeszowie w latach 1949–1956, „Prace Historyczno–Archiwalne” 1995, nr 3, s. 231–246;
• Wobec komunizmu. Materiały z sesji naukowej pt. „Lubelskie i południowe Podlasie wobec komunizmu 1918–1989”, Radzyń Podlaski 2 IX 2005, pod red. Dariusza Magiera, Radzyń Podlaski 2006;
• Wrona J., System partyjny w Polsce 1944–1950. Miejsce – funkcje – relacje partii politycznych w warunkach budowy i utrwalania systemu totalitarnego, Lublin 1995;
• Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947, Kraków 2012;
• Zawadka K., Komitet Wojewódzki PZPR w Lublinie 1948–1956. Struktura–ludzie–mechanizm funkcjonowania, Lublin 2014;
• Żukowski M., Metody tworzenia i etapy powstawania Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku w latach 1945–1949 (działacze, struktury, finanse), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 2, s. 197–228;
• Żukowski M., „Skrywana potęga”. Gospodarka finansowa Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku. Od zorganizowania komitetu do reformy finansów partyjnych w październiku 1950 roku, „Zapiski Historyczne” 2012, z.2, s. 57–78;
• Żukowski M., Finansowe i ideologiczne znaczenie składek członkowskich w partiach komunistycznych (Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego i Polska Zjednoczona Partia Robotnicza), „Dzieje Najnowsze” 2015, nr 1, s. 89–122;