Homo religiosus a religijność literatury

• Authors: Tomaszewska Wiesława

Title variants

EN

Homo religiosus and religiosity of literature

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

This article undertakes an analysis of relations between religion and art, between the subject of a literary work, which is identified by an anthropological category of homo religious, and religiosity, understood as a variously pursued artistic and aesthetic quality of a text. The author explains basic concepts by answering questions such as, what is religion, religiosity, homo religiosus. The author also tries to distinguish popular in literary studies categories of text, which are encapsulated in series of terms: existential - metaphysical - sacral – religious ones. At the same time she expresses awareness that the artistic complexity of literary works, their ambiguity showed at all levels of structural and morphological structure, not only does not facilitate such distinctions, but actually makes them difficult. By introducing the concept of a religious subtopic (subtheme), the author points out the problem of complexity of the subject of literary works. She assumes that religious contents in literature are constituted on three levels: overt religiosity, latent religiosity, and at the level of a religious subtopic (subtheme). The notion of the subtopic (subtheme) constitutes primary meanings of the text, those ones that reach principles of being and a fundamental referring of man to God or to a deity in an attitude of faith or non-faith. The subtopic (subtheme) leads the presented content in an overt and latent way. It is a content basis of the topic, which permeates it and manifests itself in it.

Keywords

PL

religia; religijność; homo religious; religijność literatury

EN

religion; religiosity; homo religious; religiosity of literature

• Publisher: Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Instytut Teologiczny im. Jana Kantego w Bielsku-Białej, Książnica Beskidzka
• Journal: Świat i Słowo
• Year: 2014
• Volume: 12
• Issue: (2)23
• Pages: 131-146

Contributors

author

Tomaszewska Wiesława

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, ul. Dewajtis 5, Warszawa

References

• Spór o prawdę istnienia. Listy Edith Stein do Romana Ingardena, przeł. M. Klentak-Zabłocka, A. Wejs, Kraków–Warszawa 1994.
• M. Jędraszewski, Poznać Boga i człowieka, Poznań 2007.
• S. Dłuski, Egzystencja i metafizyka. O poezji Anny Kamieńskiej, Rzeszów 2002.
• P. Lisicki, Puste niebo Pana Cogito, [w:] Poznawanie Herberta, red. A. Franaszek, Kraków 1998.
• Z. Zarębianka, Pan Cogito wobec Innego. Sfera transcendencji w twórczości Zbigniewa Herberta, [w:] taż, Tropy sacrum w literaturze XX wieku. Od zagadnień motywicznych do perspektyw hermeneutycznych, Bydgoszcz 2001.
• W. Tomaszewska, Metafizyczne i religijne. Problem subtematu w dziele literackim na przykładzie prozy fabularnej Włodzimierza Odojewskiego, Warszawa 2011.
• M. Kowalewski, Mały słownik teologiczny, Poznań 1959.
• Z.J. Zdybicka, Religia i religioznawstwo, Lublin 1988.
• Biblia Tysiąclecia, Poznań–Warszawa 1980.
• Z. Zdybicka, Człowiek i religia, Lublin 1975.
• M. Kowalewski, Mały słownik teologiczny, Lublin.
• W. Gutowski, Wśród szyfrów transcendencji. Szkice o sacrum chrześcijańskim w literaturze polskiej XX wieku, Toruń 1994.
• S. Žižek, O wierze, przeł. B. Baran, Warszawa 2008.
• E. Fromm, Szkice z psychologii religii, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1966.
• A. Szyjewski, Etnologia religii, Kraków 2008.
• M. Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, t. 1: Od epoki kamiennej do misteriów eleuzyńskich, przeł. S. Tokarski, Warszawa 1988.
• K. Dybciak, Izolacja czy przenikanie? Typologia związków, [w:] tenże, Trudne spotkanie. Literatura polska XX wieku wobec religii, Kraków 2005.
• A. Okopień-Sławińska, Relacje osobowe w komunikacji literackiej, [w:] taż, Semantyka wypowiedzi poetyckiej (Preliminaria), Kraków 1998.
• A. Węgrzyniakowa, Egzystencjalne i metafizyczne. Od Leśmiana do Maja, Katowice 1999.
• K. Jaspers, Sytuacje graniczne (przeł. A. Staniewska, [w:] R. Rudziński, Jaspers, Warszawa 1978.
• M. Heidegger, Czym jest metafizyka, przeł. K. Pomian, [w:] tenże, Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane, tłum. K. Michalski i in., red. K. Michalski, Warszawa 1977.
• T. Gadacz, Rozumowe poznawanie Boga, Bydgoszcz 2000.
• S. Sawicki, Metafizyczne – sakralne – religijne w badaniach literackich, [w:] tenże, Wartość – sacrum – Norwid. Studia i szkice aksjologicznoliterackie (2), Lublin 2007, s. 53.
• M. Jasińska-Wojtkowska, Sacrum w poezji Leopolda Staffa, [w:] taż, Horyzonty literackiego sacrum, Lublin 2003.
• Z. Zarębianka, Poezja wymiaru sanctum. Kamieńska – Janowski – Twardowski.
• W. Stróżewski, O możliwości sacrum w sztuce, [w:] Sacrum i sztuka. Materiały z konferencji Kościół a sztuka współczesna, oprac. N. Cieślińska, Kraków 1989.
• Z. Zarębianka, O poezji religijnej i sposobach jej badania, „Roczniki Humanistyczne” 1990, t. 38, z. 1.
• Z. Zarębianka, W meandrach metodologii, [w:] taż, Tropy sacrum w literaturze XX wieku.
• M. Jasińska-Wojtkowska, Sytuacja poezji religijnej, [w:] To, co Boskie, to, co ludzkie. Materiały z sesji Poezja religijna, metafizyczna czy…?, red. R. Pyzałka, Wrocław 1996.
• M. Jasińska-Wojtkowska, Literatura – sacrum – religia. Problematyka badawcza, [w:] taż, Horyzonty literackiego sacrum.
• J. Święch, Literatura i sacrum w ujęciu Marii Jasińskiej-Wojtkowskiej, [w:] Potrzeba sacrum. Literatura polska okresu PRL-u, red. M. Ołdakowska-Kuflowa, W. Felski, Lublin 2012.
• S. Sawicki, Sacrum w literaturze, w: Sacrum w literaturze, red. J. Gotfryd, M. Jasińska-Wojtkowska, S. Sawicki, Lublin 1983.
• S. Żeromski, Dzieje grzechu, Warszawa 1970, t. 2.
• S. Sawicki, Religia a literatura. Zarys problematyki badań, [w:] Inspiracje religijne w literaturze, red. A. Merdas, Warszawa 1983.
• M.A. Krąpiec, Od koncepcji ku teorii osoby, [w:] Z zagadnień kultury chrześcijańskiej, oprac. Komitet Redakcyjny, Lublin 1973.