Szamanizm jako religia w relacji ze sztuką naskalną

• Authors: Karina Antczak

Title variants

EN

Shamanism as Religion in Relationship with Rock Art

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Badanie wierzeń i obiektów kultowych z perspektywy archeologa nie jest łatwym zadaniem z racji niewielkiej liczby źródeł pisanych, a nawet ich braku. Trudno zinterpretować artefakty, które przypuszczalnie nie miały tylko funkcji użytkowej. Stopień trudności analiz poświęconych wierzeniom wzrasta, kiedy mamy do czynienia z kulturą niepiśmienną. Nie dziwi też fakt sceptycyzmu i powściągliwości w analizach i interpretacjach dotyczących symboliki, wierzeń, rytuałów. Jednym z ciekawych problemów badawczych, którym zajmują się archeolodzy, jest sztuka naskalna. Obecnie jej powstanie łączy się i interpretuje z teorią szamanistyczną. Uznaje się go za system wierzeń, swego rodzaju swoistą religię wraz z kosmogonią (A. Rozwadowski 2012). Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie o najdawniejszą religię, zwłaszcza czy można za taką uznać szamanizm oraz jego relacje ze sztuką naskalną paleolitu.

EN

Examining beliefs and cult objects from the perspective of an archaeologist is not an easy task because of the small number of written sources or lack thereof. It is difficult to interpret artifacts that are presumably not just functional. These are the arts and religion. The degree of difficulty of analyzes devoted to beliefs increases when we deal with illiterate culture. It is also not surprising that skepticism and restraint with regard to the analysis and interpretation of symbols, beliefs and rituals. One of the interesting research questions that archaeologists are dealing with is rock art. At present, its rise and interpretation are connected with shamanistic theory. It is recognized as a belief system, a kind of religion with cosmogony (A. Rozwadowski, 2012). The text is an attempt to answer the question of the earliest religion. Can shamanism be regarded as form of the religion and its relationship with the art of rock paleolithic?

Keywords

PL

szamanizm; religia; sztuka naskalna; paleolit

EN

shamanism; religion; rock art; paleolithic

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2017
• Volume: 8
• Issue: 4
• Pages: 93-104

Contributors

author

Karina Antczak

• Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Poznaniu

References

• Anisimov, Arkadij Fedorowicz. Wierzenia ludów Północy. Wybór pism. Tłum. Anna Wierzchowska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1971.
• Beliefs in the past: theoretical approaches to the archaeology of religion. Red. David S. Whitley i Kelley Hays-Gilpin. Walnut Creek: Left Coast Press, 2008.
• Burkert, Walter. Stwarzanie świętości. Ślady biologii we wczesnych wierzeniach religijnych. Tłum. Lech Trzcionkowski. Kraków: Homini, 2006.
• Clottes, Jean, i David Lewis-Williams. Prehistoryczni szamani. Trans i magia w zdobionych grotach. Tłum. Anna Gronowska. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
• Douglas, Mary. Purity and Danger. An analysis of the concepts of pollution and Taboo. London, New York: Routledge, 1996.
• Gąssowski, Jerzy. Prahistoria sztuki. Warszawa: Trio, 2008.
• Hultkrantz, Åke. „Ecological and phenomenological aspects of shamanism”. W: Shamanism in Siberia. Red. Vilmos Diószegi i Mihály Hoppál, 146–171. Budapeszt: Akademiai Kiadó, 1978.
• Jastrzębski, Bartosz, i Jędrzej Morawiecki. Cztery zachodnie staruchy. Reportaż o duchach i szamanach. Białystok: Fundacja Sąsiedzi, 2014.
• Józefów-Czerwińska, Bożena, i Joanna Popielska-Grzybowska. Wierzenia-religia. W: Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot i Anna Zalewska, 300–317. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012. Online: E-archaeology.org. Dostęp 21.12.2017. http://e-archaeology.org/wp-content/uploads/2016/06/ J%C3%B3zef%C3%B3w-Czerwi%C5%84stwa-Popielska-Grzybowska.pdf
• Kośko, Maria Magdalena. Mitologia ludów Syberii. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1990.
• Ławecka, Dorota. Wstęp do archeologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
• Ptaszek, Robert T. „Alternatywne formy religijności i duchowości”. W: Uniwersalizm chrześcijaństwa wobec alternatywnych propozycji współczesności. Red. Robert T. Ptaszek i Marek Piwowarczyk, 153–167. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012. Online: Academia.edu. Dostęp 21. 12.2017. https://www.academia.edu/9999484/2012._Alternatywne_formy_religijno%C5%9Bci _i_ duchowo%C5%9Bci.
• Rozwadowski, Andrzej. „Archeologia szamanizmu jako archeologia religii”. W: Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot i Anna Zalewska, 330–343. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012. Online: Academia.edu. Dostęp 21.12.2017. https://www.academia.edu/3301796/Archeologia_szamanizmu_ jako_archeologia_religii.
• Rozwadowski, Andrzej. Hermeneutyka sztuki naskalnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2009.
• Siegel, Ronald K., i Murray E. Jarvik. „Drug-induced Hallucinations: Behaviour Experience and Theory”. W: Hallucinations, Behavoiur, Experience and Theory. Red. Ronald K. Siegel i Louis Jolyon West, 81–161. New York: John Wiley & Sons, 1975
• Szyjewski, Andrzej. Etnologia religii. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 2008.
• Tiele, Cornelia Petrus, i Nathan Söderblom. Kompendium der Religionsgeschichte. Berlin: T. Biller, 1931.
• Trigger, Bruce G. „Childe’s relevance to the 1990s”. W: The archaeology of V. Gordon Childe: Contemporary perspective. Red. David R. Harris, 9–34. Chicago, Ill.: University of Chicago Press, 1994.
• Wierciński, Andrzej. Magia i religia: szkice z antropologii religii. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 1994.

Identifiers

DOI

10.18290/rkult.2017.8.4-4