Proces przemian w wychowaniu przedszkolnym w Łodzi po 1918 roku w świetle źródeł archiwalnych

• Authors: Sosnowska Joanna

Title variants

EN

The Transformation Process in Preschool Education in Łódź after 1918 in the Light of Archive Materials

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem badań w niniejszym szkicu była próba ukazania przeobrażeń w dziedzinie wychowania przedszkolnego w Łodzi po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Problem badawczy stanowiła kwestia organizowania edukacji przedszkolnej przez łódzki samorząd, kiedy jedynymi placówkami dla dzieci w wieku przedszkolnym w mieście były ochronki społeczne, prowadzone przez organizacje filantropijne, parafie i społeczności różnych wyznań oraz osoby prywatne. Innym zagadnieniem było to, jakie impulsy i okoliczności zadecydowały o zorganizowaniu pierwszej i 12 kolejnych miejskich placówek przedszkolnych w Łodzi. W poszukiwaniu odpowiedzi sięgnięto do materiału źródłowego stanowiącego zasób Archiwum Państwowego w Łodzi, poddając analizie badawczej zgromadzone tam dokumenty (głównie Wydziału Oświaty i Kultury Zarządu m. Łodzi). W wyniku badań stwierdzono, że w roku 1922 zarząd miejski objął nadzorem pedagogicznym około 15 społecznych placówek przedszkolnych, ale kontrole ich pracy wychowawczej wykazywały wiele uchybień. Ta kwestia stała się głównym impulsem do podjęcia przez łódzki samorząd działań ukierunkowanych na zakładanie własnych instytucji wychowania przedszkolnego. Wniosek z badań: przeobrażenia, jakie można odnotować w obszarze edukacji przedszkolnej po 1918 r., to przede wszystkim próba ujednolicenia działalności pedagogicznej ochronek społecznych o różnym statusie, podniesienie poziomu pracy wychowawczej przez systematyczny nadzór i doskonalenie metodyczne oraz zapoczątkowanie – poprzez powołanie w 1924 r. pierwszego miejskiego przedszkola – sieci placówek przedszkolnych w mieście.

EN

The purpose of the research described in this work was to attempt to show transformations of pre-school education in Łódź after Poland had regained independence in 1918. The research was focused on the issue of organising pre-school education by Łódź local government, when the only institutions for pre-school children in Łódź included social shelters run by charitable organizations, parishes, communities of various denominations, and private individuals. Others issues included the stimuli and circumstances which decided about the organization of the first and the subsequent twelve municipal kindergartens in Łódź. The research was based on source materials kept in the National Archive in Łódź; the analysis included documents collected there (mainly documents of the Department of Education and Culture of the Municipal Board of Łódź). As a result, it was concluded that in 1922 the Board started pedagogical supervision of app. 15 community kindergartens and the inspection of their operation revealed many oversights. That issue became the main reason for action taken by the Łódź local government aimed at opening municipal pre-school institutions. The research has led to the conclusion that the transformations which could be observed in pre-school education after 1918 include, most of all, an attempt to standardize the pedagogical aspects of the operation of community shelters with a various status and to increase the level of education through regular supervision and methodological improvement, as well as starting a network of kindergartens in the city by opening the first municipal kindergarten in 1924.

Keywords

PL

wychowanie przedszkolne w Łodzi; placówki przedszkolne różnych wyznań; badania archiwalne; oświata w Łodzi po 1918 roku; Zarząd miasta Łodzi

EN

preschool education in Łódź; preschool institutions of various denominations; archive research; education in Łódź after 1918; Board of the city of Łódź

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauk o Wychowaniu, ul. Kopernika 26, 31-501 Krakow, Poland
• Journal: Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
• Year: 2019
• Volume: 14
• Issue: 3(53)
• Pages: 27-43

Contributors

author

Sosnowska Joanna

References

• II. Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi Wydział Oświaty i Kultury: sygn. 16789: I Miejska Ochrona-Przedszkole 1924-1926
• II. Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi Wydział Oświaty i Kultury: sygn. 16791: II Miejska Ochrona-Przedszkole 1924-1926
• II. Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi Wydział Oświaty i Kultury: sygn. 16802: Sprawozdania kwartalne przedszkoli miejskich 1929-1933
• II. Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi Wydział Oświaty i Kultury: sygn.16803: Ochrony subsydiowane przez Zarząd Miejski w Łodzi 1925-1926
• II. Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi Wydział Oświaty i Kultury: sygn. 16804: Ochrona społeczna subsydiowana przez Zarząd Miejski w Łodzi 1922-1925
• II. Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi Wydział Oświaty i Kultury: sygn. 16807: Wychowanie przedszkolne (sprawy ogólne przedszkoli miejskich) 1927-1930
• II. Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi Wydział Oświaty i Kultury: sygn. 16837: Opieka nad dziatwą 1917-1921
• Wydział Opieki Społecznej sygn. 570: Instytucje dobroczynne 1922-1923
• Wydział Opieki Społecznej sygn. 18519: Sprawozdania Łódzkiej Miejscowej Rady Opiekuńczej 1917.
• Bobrowska-Nowak W. (1978). Historia wychowania przedszkolnego, Warszawa: WSiP.
• Goerne A. (1919). Z zakresu statystyki szkolnej, [w:] Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919, Łódź: [brak wydawcy].
• Jamrożek W. (2009). Trzy kongresy pedagogiczne, „Biuletyn Historii Wychowania”, nr 25.
• Księga pamiątkowa dziesięciolecia samorządu miasta Łodzi 1919-1929 (1930), Łódź: [brak wydawcy].
• Mauersberg S. (1980). Sejm Nauczycielski (14-17 kwietnia 1919 r.), „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. XXIII.
• Miąso J. (red.) (1980). Historia wychowania: wiek XX, t. 1, Warszawa: PWN.
• Nartonowicz-Kot M. (1985). Samorząd łódzki wobec problemów kultury w latach 1919-1939, „Acta Universitatis Lodzensis, Folia Historica”, nr 21.
• Ochrony-przedszkola (1924). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 5.
• Oddział Szkolnictwa (1924). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 32.
• O szkołę polską. Pierwszy ogólnopolski wielki Zjazd nauczycielski w dniach 14, 15, 16, 17 kwietnia MCMXIX w Warszawie (1920). Lwów–Warszawa: Książnica Polska Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych.
• Pawłowska J. (1935). Opieka nad dzieckiem w wieku przedszkolnym na terenie miasta Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 10.
• Poświęcenie miejskich ochron-przedszkoli (1924). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 49.
• Rzepkowski A. (2008). Ludność miasta Łodzi w latach 1918-1939, Łódź: Wydawnictwo Ibidem.
• Słowo wstępne (1925). „Wychowanie Przedszkolne”, nr 1.
• Smolik P. (1929). Dziesięć lat działalności oświatowej i kulturalnej Samorządu Łódzkiego, Łódź: [brak wydawcy].
• Sosnowska J. (2013). Wydział Oświaty i Kultury Zarządu miasta Łodzi w upowszechnianiu edukacji dziecka w dwudziestoleciu międzywojennym, „Kultura i Wychowanie”, nr 5.
• Sosnowska J. (2014). Instytucje wychowania przedszkolnego w wielokulturowej Łodzi w latach 1924-1939. Organizacja, zadania, formy działania, „Wychowanie w Rodzinie”, t. IX.
• Sosnowska J. (2016). Janina Pawłowska (1895-1972) i jej koncepcja wychowania oraz opieki nad dziećmi w międzywojennej Łodzi, [w:] U. Kozłowska, T. Sikorski, A. Wątor (red.), Obywatelki na obcasach. Kobiety w życiu publicznym (XIX-XXI w.), T. I, Radzymin – Warszawa: Wydawnictwo von borowiecky.
• Sosnowska J. (2018). Z dziejów opieki społecznej w Polsce międzywojennej. Półkolonie letnie w Łodzi, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Szczepańska B. (2002). Działalność łódzkiego samorządu miejskiego w dziedzinie oświaty powszechnej i pozaszkolnej w latach 1919-1939, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Szmurło J. (1920a). Ochrony miejskie a hygiena. Cz. I, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 16.
• Szmurło J. (1920b). Ochrony miejskie a hygiena. Cz. II, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 17.
• Wasiak J. (1980). Kształtowanie się samorządu miejskiego w Polsce centralnej w latach 1915-1926, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica”, nr 1.
• Wróbel M. (1967). Wychowanie przedszkolne w Polsce w latach 1918-1939, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
• Wydział Ośw. [Oświaty] i Kultury (1924). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 20.
• Z życia miast. Przedszkola miejskie (1933). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 45.
• Żukiewiczowa Z. (1933/34). Piętnastolecie wychowania przedszkolnego w Niepodległej Polsce, „Przedszkole” nr 3.
• Żukiewiczowa Z. (1934/35). Dziesięciolecie Przedszkoli Miejskich m. Łodzi, „Przedszkole”, nr 2.

Identifiers

DOI

10.35765/eetp.2019.1453.02