Czynnik religijny w procesie kształtowania nowego wymiaru nordyckiej wspólnoty kulturowej

• Authors: Ryszard Michalak

Title variants

EN

Religious Factor in the Process of Shaping the New Dimension of the Nordic Cultural Community

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Czynnik religijny był nieodłącznym elementem historycznych procesów kształtowania jedności nordyckiej — np. wspólnota okresu dominacji politeizmu nordyckiego, wspólnota chrześcijańska IX-XIII wieku, wspólnota okresu reformacji. Jednocześnie te same zjawiska stanowiły, przynajmniej w pierwszym swoim stadium, wyzwanie dla ustalonego porządku kulturowo- religijnego i niosły ryzyko długotrwałej dezintegracji. Ta dychotomiczna rola czynnika religijnego wobec homogeniczności kulturowej ujawnia się także współcześnie, gdy nowym wyzwaniem stał się ekspansywny islam. Wobec kryzysu idei wielokulturowości pojawiły się dwa nurty społeczne postulujące restaurację tożsamości etnicznych przy jednoczesnym wzmacnianiu kulturowej wspólnoty nordyckiej: kierunek systemowy i natywistyczny oraz kierunek antysystemowy i kontrakulturacyjny.

EN

The religious factor was an unseperable part of the historical processes of shaping Nordic unity—for example the community of the Nordic polytheism domination period, the Christian community of the 9–13th centuries, the community of the Reformation. Simultanously, the same phenomena presented, at least in the first stage, a challenge to the established cultural and religious order, and bore the risk of prolonged disintegration. This dichotomous role of the religious factor in the face of cultural homogeneity is also emerging today as expansive Islam has become a new challenge. In view of the crisis of the multiculturalism idea, two social trends have emerged suggesting a renewal of ethnic identity while strenghtening the cultural Nordic community both the systemic and nativist as well as the anti-system and anticracial direction.

Keywords

PL

natywizm; kontrakulturacja; islamizm; antyislamizm; skandynawizm; nordyzm; wielokulturowość; poprawność polityczna; tożsamość narodowa

EN

nativism; contracculturation; islamism; anti-islamism; scandinavism; nordism; multiculturalism; political correctness; national identity

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2017
• Volume: 8
• Issue: 4
• Pages: 7-43

Contributors

author

Ryszard Michalak

• Instytut Politologii Uniwersytetu Zielonogórskiego

References

• Andersson, Christian. Hets mot folkgrupp kontra yttrande- och religionsfrihet. Örebro: Örebro Universitet, Institutionen för beteende-, social-, och rättsvetenskap, 2006.
• Arnesson, Johan. Hatbrott En undersökn ing om hets mot folkgrupp, straffskärpningsregeln, hatbrottsdefinition och högerextrema grupper. Lund: Juridiska Fakulteten vid Lunds universitet, 2015.
• Bachnik, Katarzyna. Skandynawskie uwarunkowania kulturowe w procesach zarządzania. Warszawa: CeDeWu Wydawnictwa Fachowe, 2010.
• Banaś, Monika. Szwedzka polityka wobec imigrantów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
• Bäcker, Roman. „Typologia doktryn i ruchów współczesnego ekstremizmu politycznego”. W: Doktryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego. Red. Edward Olszewski, 79–85. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2004.
• Begler, Ann-Marie, i Jan Ahlberg. Hets mot folkgrupp. BRÅ-rapport 2001, Stockholm: Brottsförebyggande rådet (BRÅ), 2001.
• Błeszyńska, Krystyna M. „Powrót do korzeni. Rodzimowierstwo jako duchowa droga rekonstrukcji poczucia wspólnoty i tożsamości”. W: Aksjologiczne konteksty edukacji międzykulturowej. Red. Tadeusz Lewowicki, Barbara Chojnacka-Synaszko i Łukasz Kwadrans, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2015.
• Chrzanowski, Witold. Harald Pięknowłosy (ok. 850-933) król Wikingów. Postać władcy norweskiego na kartach Heimskringli Snorriego Sturlussona. Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2011.
• Coser, Lewis A. Funkcje konfliktu społecznego. Tłum. Stanisław Burdziej. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 2009.
• Czabała, Jana Czesław. „Zaburzenia lękowe w postaci fobii”. W: Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 3: Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej. Red. Jan Strelau, rozdz. 62.1.1.1. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2002.
• Dudra, Stefan. „Political determinants for the functioning of the Orthodox Church in Finland”. W: From Political and Historical Studies. Red. Stefan Dudra i Piotr Pochyły, 7–17. Stockholm: Arta for Communication and Solidarity – SCCCK, 2014.
• Dyczewski, Leon. „Kultura europejska a kultura narodowa”. W: Europa jutra. Europejski rynek wewnętrzny jako zadanie kulturalne i gospodarcze. Red. Peter Koslowski, 37–56. Lublin: RW KUL, 1994.
• Gołębiowska, Klaudia. „The Conditioning of Integrational Policies towards Muslims in Sweden”. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne 2015, nr 1: 161–176. DOI 10.14746/ssp. 2015.1.9.
• Gromkowska-Melosik, Agnieszka. „Mniejszość muzułmańska w Szwecji: między ekstremistycznym izolacjonizmem a procesami reprodukcji ekonomicznej”. Studia Edukacyjne nr 26, 2013: 65–77.
• Herbut, Ryszard. „Partie dalekiej prawicy w Europie Zachodniej”. w: Doktryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego. Red. Edward Olszewski, 101–111. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2004.
• Historia chrześcijaństwa. Tom 4: Biskupi, mnisi i cesarze 610-1054. Red. Gilbert Dagron, Pierre Riché, André Vauchez i Jean-Marie Mayeur. Red. wydania polskiego Jerzy Kłoczowski. Tłum. Maria Żurowska. Warszawa: Wydawnictwo Krupski i S-ka, 1999.
• Huntington, Samuel. Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Tłum. Hanna Jankowska. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA S.A., 1997.
• Izak, Krzysztof. Leksykon organizacji i ruchów islamistycznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2016.
• Kankkonen, Tom. Islam Euroopassa. Helsinki: Edita, 2008.
• Karski, Karol. Teologia protestancka XX wieku. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971.
• Kobierecka, Anna. Między wielokulturowością a integracją. Ewolucja polityki Szwecji w świetle zmieniających się wyzwań migracyjnych. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2016.
• Konarski, Wawrzyniec. „Naród, mniejszość, nacjonalizm, religia — przyczynek do dyskursu o pojęciach i powiązaniach między nimi”. Forum Politologiczne 5 (2007): 17–51.
• Kulesza, Przemysław. Normanowie a chrześcijaństwo. Recepcja nowej wiary w Skandynawii w IX i X wieku. Wrocław, Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW Grzegorz Wawoczny, 2007.
• Macała, Jarosław. „Oni nie należą do nas? Pegida szkic do portretu”. W: Polityka jako wyraz lub następstwo religijności. Seria: Politologia religii [t. 2]. Red. Ryszard Michalak, 61–76. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Politologii. Pracownia Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Etnicznymi; Wydawnictwo Morpho, 2015.
• Maj, Dorota. „Koncepcje polityki wewnętrznej w ujęciu polskich ruchów neopogańskich po roku 1989”. W: Czynnik religijny w polityce wewnątrzpaństwowej i międzynarodowej na przełomie drugiego i trzeciego tysiąclecia. Red. Maria Marczewska-Rytko, 259–273. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2016.
• Marczewska-Rytko, Maria. Religia w globalizującym się świecie, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2010.
• Marczewska-Rytko, Maria. „Fundamentalizm religijny: ideologia i ruch społeczny/polityczny”. W: Polityka jako wyraz lub następstwo religijności. Seria: Politologia religii [t. 2]. Red. Ryszard Michalak, 35–46. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Politologii. Pracownia Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Etnicznymi; Wydawnictwo Morpho, 2015.
• Masłowska, Martyna. „Interakcje religii i polityki we współczesnej Finlandii — wybrane problemy”. W: Religijne determinanty polityki [t. 1]. Red. Ryszard Michalak, 131–139. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Politologii. Pracownia Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Etnicznymi; Wydawnictwo Morpho, 2014.
• Masłowska, Martyna. „Między implementacją a deimplementacją elementów religijnych w sferze publicznej Finlandii”. W: Implementacja zasad religijnych w sferze politycznej. Seria: Politologia religii [t. 3]. Red. Ryszard Michalak, 223–233. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Politologii. Pracownia Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Etnicznymi; Wydawnictwo Morpho, 2016.
• Michalak, Ryszard. „Bariery w badaniach nad rolą czynnika religijnego w polityce”. W: Czynnik religijny w polityce wewnątrzpaństwowej i międzynarodowej na przełomie drugiego i trzeciego tysiąclecia. Red. Maria Marczewska-Rytko, 51–61. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2016.
• Michalak, Ryszard. „Wstęp. O politycznych ścieżkach religijności i dychotomii koniunktury badawczej politologii religii”. W: Polityka jako wyraz lub następstwo religijności. Seria: Politologia religii [t. 2]. Red. Ryszard Michalak, 5–10. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Politologii. Pracownia Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Etnicznymi; Wydawnictwo Morpho, 2015.
• Michalak, Ryszard. „Platoniczna islamofobia czy nieplatoniczny antyokcydentalizm? Polskie studia nad euroislamem a ideologia political correctness”. W: Ideologia w późnej nowoczesności. Red. Agnieszka Lenartowicz-Podbielska i Przemysław Jastrzębski, 156–174. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2017.
• Michalak, Ryszard. „Ruch antyislamski w państwach nordyckich. Między natywizmem a kontrakulturacją”. W: Nowe ruchy społeczne. Red. Dorota Maj i Maria Marczewska-Rytko, 119–137. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2017.
• Modood, Tariq. Multikulturalizm. Tłum. Izabela Kołbon. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje 2014.
• Morawiec, Jakub. Knut Wielki. Król Anglii, Danii i Norwegii (ok. 995-1035). Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2013.
• Olsen, Johan P. „Autonomia jednostki, władza polityczna i demokratyczne instytucje”. W: Nordycki model demokracji i państwa dobrobytu. Zbiór tekstów. Red. Terje Steen Edvardsen i Bernt Hagtvet. Tłum. Andrzej Bereza-Jarociński [i in.], 40–54. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.
• Petersson, Olof. „Zapis konstytucyjny i żywa tradycja”. W: Nordycki model demokracji i państwa dobrobytu. Zbiór tekstów. Red. Terje Steen Edvardsen i Bernt Hagtvet. Tłum. Andrzej Bereza-Jarociński [i in.], 18–23. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.
• Pędziwiatr, Konrad. Od islamu imigrantów do islamu obywateli: muzułmanie w krajach Europy Zachodniej. Wyd. II. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 2007.
• Piekarczyk, Stanisław. O społeczeństwie i religii w Skandynawii VIII-XI wieku. Warszawa: PWN, 1963.
• Piotrowski, Bernard. Tradycje jedności Skandynawii. Od mitu wikińskiego do idei nordyckiej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2006.
• Piotrowski, Bernard. Integracja Skandynawii. Od Rady Nordyckiej do wspólnoty europejskiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2006.
• Piotrowski, Bernard. Skandynawia powojenna w cieniu państwa opiekuńczego 1944-1975. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2015.
• Piotrowski, Bernard. Skandynawia współczesna w poszukiwaniu nowych dróg rozwoju 1975-2014. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2015.
• Pöyhtäri, Reeta, Paula Haara i Pentti Raittila. Vihapuhe sananvapautta kaventamassa. Tampere: Tampere University Press, 2013.
• Ptaszek, Robert T. „Dlaczego nie da się uniknąć konfliktu między cywilizacjami islamu i chrześcijaństwa?”. Cywilizacja 2013, nr 45: 160–167.
• Ptaszek, Robert T. Zmierzch Europy? Perspektywy przyszłości a chrześcijaństwo. Warszawa-Radzymin: Wydawnictwo von Borowiecky, 2017.
• Rydgren, Jens. Från skattemissnöje till etnisk nationalism. Högerpopulism och parlamentarisk högerextremism i Sverige. Lund: Studentlitteratur AB, 2005.
• Sadowski, Mirosław. „Dżihad — święta wojna w islamie”. Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2013, nr 8 (5): 29–47.
• Sawicka, Zofia. „Islam w Europie czy europejski islam? Kwesta wartości”. W: W pułapce wielokulturowości. Red. Anna Siewierska-Chmaj, 53–70. Warszawa, Rzeszów: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
• Schab, Sylwia. „Północ/Norden — rozważania o nordyckim dyskursie wspólnotowym”. Slavica Lundensia. Polsk skandinaviska möten. Spotkania polsko-skandynawskie 26 (2011): 1–19.
• Siewierska-Chmaj, Anna. „Europa wartości z perspektywy polityki wielokulturowej”. W: W pułapce wielokulturowości. Red. Anna Siewierska-Chmaj, 13–30. Warszawa, Rzeszów: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
• Słupecki, Leszek. Mitologia skandynawska w epoce wikingów. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 2003.
• Strzelczyk, Jerzy. Apostołowie Europy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.
• Strzelczyk, Jerzy. Goci. Rzeczywistość i legenda. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2015.
• Szelągowska, Krystyna. My Norwegowie. Tożsamość narodowa norweskich elit w czasach nowożytnych. Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2011.
• Szulich-Kałuża, Justyna. „Kultury narodowe w kontekście europejskości i wielokulturowości w refleksji Leona Dyczewskiego”. Roczniki Kulturoznawcze 7 (2016), nr 4: 25–42.
• Ślusarczyk, Piotr S. „Polityczny islam, liberalna demokracja i zachodnie złudzenia”. W: Polityka jako wyraz lub następstwo religijności. Seria: Politologia religii [t. 2]. Red. Ryszard Michalak, 47–60. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Politologii. Pracownia Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Etnicznymi; Wydawnictwo Morpho, 2015.
• Wojtasik, Karolina. „Ucieczka od wolności. Jak tzw. Państwo Islamskie kusi ochotniczki spoza Lewantu”. W: O kulturze strachu i przemyśle bezpieczeństwa. Red. Piotr Żuk i Paweł Żuk, 169–182. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2015,
• Wojtasik, Karolina. „Dlaczego młodzi Europejczycy walczą dla tzw. Państwa Islamskiego? Analiza materiałów propagandowych i oficjalnych mediów ISIS”. W: Implementacja zasad religijnych w sferze politycznej. Seria: Politologia religii [t. 3]. Red. Ryszard Michalak, 143–158. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Politologii. Pracownia Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Etnicznymi; Wydawnictwo Morpho, 2016.
• Zenderowski, Radosław. Religia jako fundament i rdzeń tożsamości narodowej, W: Polityka jako wyraz lub następstwo religijności. Seria: Politologia religii [t. 2]. Red. Ryszard Michalak, 103–122. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Politologii. Pracownia Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Etnicznymi; Wydawnictwo Morpho,
• Żygadło, Andrzej. Reformacja w Szwecji, Danii i Norwegii (studium porównawcze). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2008.

Identifiers

DOI

10.18290/rkult.2017.8.4-1