Prawne aspekty położenia mniejszości narodowych na Górnym Śląsku w okresie międzywojennym

• Authors: Marek Maciejewski

Title variants

EN

Legal aspects of the situation of ethnic minorities in Upper Silesia in 1918–1939

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

This paper discusses the legal situation of German and Polish ethnic minorities in Upper Silesia, which was divided between Germany and Poland in the wake of uprisings (1919–1921) and the plebiscite of march 1921. The discussion concentrates on the provisions of the Upper Silesia Convention (known also as the Geneva Convention) concluded by the German Reich and the Republic of Poland for fifteen years under the auspices of the League of nations in May 1922. Emphasis is laid on the main provisions, including the so-called fundamental rights of minorities (Art. 64–68), which were meant to ensure equal treatment and free development in the spheres of language, education, religion, etc. to ethnic minorities. The discussion also touché upon other issues – which were not fully regulated by the Convention – concerning the interpretation of the term “ethnic minority” at the League of Nations and the other organizations and institutions (Inter- -Allied Mixed Commission for Upper Silesia), as well as in the prevailing legal opinions in Germany and Poland at the time. On the example of the views of such jurists as Bruns, Flachtbarth, Walz, Cybichowski, Kierski and Kostanecki, arguments and controversies are shown which surrounded the criteria for defining ethnic minorities. Over this matter two views clashed. The first and more popular held a person to be member of an ethnic minority if he or she expressed their bona fide will to be counted as one (subjective criterion). The second was based on the assumption of objective membership in an ethnic minority (criteria of language, religion, culture and tradition). In the author’s opinion, the Upper Silesia Convention contributed to the reduction of ethnic tensions in the area where it was enforced.

Keywords

PL

mniejszość narodowa; prawo; konwencja; Polska; Niemcy

EN

ethnic minority; law; convention; Poland; Germany

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Year: 2014
• Volume: XCI (91)/1
• Pages: 63-86

Dates

published

2014

Contributors

author

Marek Maciejewski

• Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

References

• Bahlcke J., Gawrecki D., Kaczmarek R. (red.), Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka, kultura europejskiego regionu, DWPN, Gliwice 2011.
• Bierzanek R., Autonomia narodowościowa, Sprawy Narodowościowe 1937/4–5, s. 359–404.
• Bierzanek R., Kukułka J. (red.), Sprawy polskie na Konferencji Pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, t. 3, Pol. Inst. Stud. Międzynar., Warszawa 1968.
• Bouffał B., Ochrona mniejszości w prawie narodów, Warszawa 1928.
• Brożek A., Kulak T., Podział Śląska w 1922 r. Okoliczności i następstwa, UWr – Centr. Bad. Śląskoznawczych i Bohemistycznych, Warszawa 1996.
• Bruns C.G., Gesammelte Schriften zur Minderheitenfrage, Berlin 1933.
• Bruns C.G., Grundlagen und Entwicklung des internationalen Minderheitenrechts, Selbstverlag der “Deutschen Gesellschaft für Nationalitätenrecht”, Librairie Dalloz, wyd. R. Hobbing, Berlin 1929.
• Chodzidlo J., Das Minderheitenproblem in der polnischen Rechtsauffassung, Osteuropa-Inst., Berlin 1937.
• Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Zakł. Nar. im. Ossolinskich, Wrocław 1979.
• Cybichowski Z., Międzynarodowe prawo publiczne i prywatne, Warszawa 1928.
• Czapliński M., Historia Śląska, Wyd. UWr, Wrocław 2002.
• Drabina J., Górny Śląsk, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2002.
• Duparc J.F., La protection de minorités, de race, de langue et de religion, Paris 1922.
• Dupuis C., Ochrona mniejszości rasowych, językowych i religijnych, Przegląd Polityczny 1929/10/4–5.
• Eichner K., Briten, Französen und Italiener in Oberschlesien 1920–1922. Die Interallierteregierungs-und Plebiszitkommission in Spiegel der britischen Akten, Scripta Mercaturae, St. Katharinen 2002.
• Fiedor K., Antypolskie organizacje w Niemczech (1918–1939), Zakł. Nar. im. Ossolinskich, Wrocław 1973.
• Fiedor K., Bund Deutscher Osten w systemie antypolskiej propagandy, PWN, Warszawa 1977.
• Fischer P., Das Recht und der Schutz der polnischen Minderheit in Oberschlesien, wyd. R. Hobbing, Berlin 1931.
• Flachtbarth E., System des internationalen Minderheitenrechts, Budapest 1937.
• Gerber H., Kulturautonomie als Eigenart minderheitenrechtlicher Ordnung und ihre Verwirklichung nach der ethnischen Verfassung, Berlin 1926.
• Grażyński M., Z Górnego Śląska, Przegląd Współczesny 1923/IV.
• Hajduk R., Arka Bożek, Wyd. Śląsk, Katowice 1963.
• Heidelck F., Die Stellung der Deutschstums in Polen, Deutsche Blätter in Polen 1929/2, s. 49–105.
• Hitze G., Carl Ulitzka (1873–1953) oder Oberschlesien zwischen den Weltkriegen, Düsseldorf 2002.
• Jellinek G., Das Recht der Minoritäten, b.m.w. 1898.
• Jellinek G., Erklärung der Menschen- und Bürgerrechte, b.m.w. 1895.
• Jonca K., Polityka narodowościowa Trzeciej Rzeszy na Śląsku Opolskim 1933–1940. Studium polityczno-prawne, Wyd. Śląsk, Katowice 1970
• Jonca K., Status prawny mniejszości na obszarze podzielonego Górnego Śląska w latach 1922–1939, [w:] Z. Kapała, W. Lesiuk, M.W. Wanatowicz (red.), Górny Śląsk po podziale w 1922 roku. Co Polska, a co Niemcy dały mieszkańcom tej ziemi?, t. 2, Muzeum Górnośląskie, Bytom 1997, s. 39–63.
• Jonca K., Trzecia Rzesza wobec problemu ochrony mniejszości narodowych 1933–1941, [w:] A. Czubiński (red.), Rola mniejszości niemieckiej 1918–1945, cz. 3: Hitlerowskie „rozwiązanie” problemu mniejszości niemieckiej, Poznań 1986, s. 407–418.
• Kaeckenbeeck G., The International Experiment of Upper Silesia, Oxford University Press, London 1942.
• Kierski K., Ochrona praw mniejszości w Polsce, nakł. aut., Poznań 1933.
• Komar S., Górnośląska Konwencja Genewska pomiędzy Polską a Niemcami 1922–1937 na tle stosunków międzynarodowych, Nasza księgarnia, Katowice 1938.
• Korowicz M., Górnośląska ochrona mniejszości 1922–1937 na tle stosunków narodowościowych, Nasza księgarnia, Katowice 1938.
• Kostenecki J., Ochrona mniejszości narodowych na Górnym Śląsku w świetle polsko-niemieckiej Konwencji Górnośląskiej z 15 maja 1922 r., [w:] J. Kokot, Przypomnienie aktualnej pracy Jerzego Kosteneckiego o Górnośląskiej Konwencji Genewskiej z 1922 roku, Przegląd Stosunków Międzynarodowych 1974/3–4.
• Krasuski J., Stosunki polsko-niemieckie 1919–1932, Instytut Zachodni, Poznań 1975.
• Krzyżanowski L., Kościół katolicki wobec mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku w latach 1922–1930, Wyd. UŚ, Katowice 2000.
• Krzyżanowski L., Sędziowie w II Rzeczypospolitej. Okręgi apelacyjne: krakowski i katowicki, Wyd. UŚ, Katowice 2011.
• Kuroński E., Położenie prawne ludności polskiej w Trzeciej Rzeszy, Nasza księgarnia, Katowice 1938.
• Kutrzeba S., Mniejszość w najnowszym prawie międzynarodowym, Lwów – Warszawa – Kraków 1925.
• Kutrzeba S., Polskie prawo polityczne według traktatów, cz. 2: Gdańsk – Górny Śląsk, Gebethner i Wolff, Kraków 1923.
• Loewenfeld E., Der Rechtsschutz der Minoritäten vor dem Völkerbunde, Juristische Wochenschrift 1924/17–18, s. 1298–1300.
• Maciejewski M., U źródeł liberalnej koncepcji praw człowieka i obywatela, Przegląd Prawa i Administracji 2004/LXIII, s. 7–31.
• Malatesta M., Society and the Professions in Italy, 1860–1914, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
• Maruszczak A., Wadliwość postanowień Konwencji genewskiej w rozstrzygnięciu skarg mniejszościowych, Przegląd Zachodni 1950/5–6.
• Ogonowski J., Uprawnienia językowe mniejszości narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, Wyd. Sejmowe, Warszawa 2000.
• Openkowski K., Das geltende Recht der nationalen Minderheiten in Deutschland, Kulturwehr. Organ des Verbandes der nationalen Minderheiten in Deutschland 1926/3, s. 109–116.
• Plettner H., Das Problem des Schutzes nationaler Minderheiten, Klinkhardt, Leipzig 1927.
• Połomski F., Niemiecki Urząd do Spraw Mniejszości (1922–1937), Zakł. Nar. im. Ossolińskich, Wrocław 1965.
• Połomski F., Ustawodawstwo rasistowskie III Rzeszy i jego stosowanie na Górnym Śląsku, Wyd. Śląsk, Katowice 1970.
• Robinson J., Das Minoritätenproblem und seine Literatur, Berlin-Leipzig 1928.
• Rogowski S., Komisja Mieszana dla Górnego Śląska (1922–1937), Instytut Śląski, Opole 1977.
• Rukser U., Zum Begriff der Minderheit im Sinne des Völkerrechts, Juristische Wochenschrift 1924/17–18.
• Schmitt C., Der neue Raumbegriff in der Rechtswissenschaft, Raumforschung und Raumordnung, Heidelberg 1940.
• Schmitt C., Völkerrechtliche Großraumordnung, Berlin – Leipzig – Wien 1941.
• Sierpowski S., Liga Narodów w latach 1919–1926, Zakł. Nar. im. Ossolinskich, Wrocław 2005.
• Sobczak J., Propaganda zagraniczna Niemiec weimarskich wobec Polski, Instytut Zachodni, Poznań 1973.
• Stebelski S., Mniejszość a emigracja, Polacy Zagranicą 1930/1.
• Struve von K. (red.), Oberschlesien nach dem Ersten Weltkrieg. Studien zu einem nationalen Konflikt und seiner Erinnerung, Herder-Institut, Marburg 2003.
• Walz G., Die völkerrechtliche Lage Oberschlesiens, Zeitschrift der Akademie für Deutsches recht 1937/5, s. 129–133.
• Walz G., Nationalsozialismus und Völkerrecht, Völkerbund und Völkerrecht 1934/9, s. 473–479.
• Walz G., Neue Grundlagen des Volksgruppenrechts. Politische Wissenschaft, Deutscher Rechtsverlag, Berlin – Leipzig – Wien 1940.
• Walz G., Volkstum, Recht und Staat, Breslau 1937.
• Warderholt J.P., Das Minderheitenrecht in Oberschlesien, Berlin 1930.
• Warschauer E., Rechtsgrundsätze zum Minderheitenschutze des deutsch-polnischen Abkommens über Oberschlesien vom 15. Mai 1922, Juristische Wochenschrift 1924/17–18, s. 1300–1305.
• Wrzesiński W., Wygaśnięcie Konwencji Genewskiej w sprawie Górnego Śląska, [w:] W. Wrzesiński (red.), Między Królewcem, Warszawą, Berlinem a Londynem. Studia i szkice z dziejów XX wieku, Wyd. A. Marszałek, Toruń 2001, s. 289–304.
• Zaleski W., Międzynarodowa ochrona mniejszości, IBSN, Warszawa 1932.
• Zbiór urzędowy poglądów Prezydenta Komisji Mieszanej dla Górnego Śląska z dziedziny praw mniejszościowych wydanych na podstawie przepisów części III polsko-niemieckiej Konwencji Genewskiej z dnia 15 maja 1922 r. w czasie od 15 czerwca 1922 do 15 lipca 1937 r., t. 1, Cieszyn 1937.