Stanisława Samostrzelnika renesansowa dekoracja heraldyczna klasztoru Cystersów w Mogile

• Authors: Starzyński Marcin

Title variants

Stanisław Samostrzelnik’s Renaissance heraldic decoration in the Cistercian monastery at Mogiła outside Cracow

• Languages of publication: PL

Abstracts

The author aims to familiarise the Stanisław Samostrzelnik’s last-known works, which were polychrome decorations in the convent church, walls and vaulting of the monastery cloisters and vaulting of the library hall in the same abbey. In carrying out this commission, the artist focused on the heraldic decorations worked into this interior decoration, which can be read as a symbolic map of this religious house’s contacts within the Church structure of Małopolska, as well as representing the group of potential intimate friends and protectors of abbot Erazm Ciołek, the cannon of Cracow and Laodician bishop; a humanist fascinated by Erasmus of Rotterdam’s writings and closely connected to the royal court as well as Cracow University.

Keywords

EN

Samostrzelnik; polychrome decoraction; Cistercian; monastery

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2011
• Volume: 73
• Issue: 1-2
• Pages: 7-26

Contributors

author

Starzyński Marcin

References

• Ameisenowa Zofia, „Cztery polskie rękopisy iluminowane z lat 1524–1528 w zbiorach obcych”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 143, Prace z Historii Sztuki, z. 4.
• Bartelmus Bartłomiej, „Twórczość Stanisława Samostrzelnika na dworze biskupa krakowskiego Piotra Tomickiego”, [w:] Książka na przełomie średniowiecza i odrodzenia. Materiały z sesji, Pałac Działyńskich, Biblioteka Kórnicka PAN 08.–10. 06. 2006, red. Małgorzata Anna Quinkenstein, Kórnik 2006.
• Bauerreiss Romuald, „Abtstab und Bischofstab”, Studien und Mitteilungen aus dem Benediktiner und Cistercienser Orden, 68: 1957.
• Białoskórska Krystyna, „Kierunki ewolucji architektury cysterskiej w XIII wieku”, [w:] Sztuka i ideologia XIII wieku. Materiały sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, 5 i 6 IV 1971 r., red. Piotr Skubiszewski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974.
• Białoskórska Krystyna, „Le caractère et les idées du decor scuplté architectonique des monastères cisterciens polonais du XIIIe siècle et sa position en regard des traditions et de la spiritualité de l’ordre”, [w:] La vie quotidienne des moines et chanoines réguliers au Moyen Age et Temps modernes. Actes du Premier Colloque International du L.A.R.H.C.O.R. Wrocław–Książ, 30 novembre–4 decembre 1994, ed. par. Marek Derwich, Wrocław 1995.
• Białoskórska Krystyna, „Trzynastowieczna architektura kościoła opackiego w Mogile. Z badań nad pochodzeniem budowniczych”, [w:] Magistro et amico amici discipulique. Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin, Kraków 2002.
• Bieniarzówna Janina , „Noskowski Łukasz”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 23, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
• Bogacka Katarzyna , Pastorały w Polsce XI–XVIII w., Marki 2004.
• Bucher François, „Cistercian architectural purism”, Comparative Studies in Society and History, 3: 1960, no. 1.
• Dayczak-Domanasiewicz Maria, „Uwagi o renowacji i konserwacji polichromii wnętrza kościoła św. Krzyża w Krakowie”, [w:] Studia z dziejów kościoła św. Krzyża w Krakowie, red. Zdzisław Kliś, Kraków 1996.
• Dayczak-Domanasiewicz Maria, „Polichromia kościoła św. Krzyża w Krakowie (Historia, problemy analizy formalnej i treściowej, postulaty badawcze)”, [w:] Studia z dziejów kościoła św. Krzyża w Krakowie, red. Zdzisław Kliś, Kraków 1996.
• Derwich Marek, „Rola opata w koronacjach królów polskich”, [w:] Imagines potestatis. Rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X–XV w., red. Jacek Banaszkiewicz, Warszawa 1994.
• Dimier Anselme, „Architecture et spiritualité cisterciennes”, Revue du Moyen Age Latin, 3: 1947, no. 3.
• Dobrowolski Tadeusz, „Ukrzyżowanie w krużganku klasztoru oo. Cystersów w Mogile”, [w:] Dobrowolski Tadeusz, Studja nad średniowiecznym malarstwem ściennym w Polsce, Poznań 192.
• Dutkiewicz Józef , „Nowoodkryte dekoracje malarskie”, Ochrona Zabytków, 1: 1948, nr 2.
• DworzaczeWłodzimierz k, „Maciejowski Samuel h. Ciołek”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 19, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974.
• Gadomski Jerzy, „Późnoromańska dekoracja malarska w refektarzu klasztoru cystersów w Wąchocku”, Folia Historiae Artium, 8: 1972.
• Galar Anna , „O nowej edycji XIII-wiecznych statutów cysterskiej Kapituły Generalnej”, Studia Źródłoznawcze, 45: 2007
• Gieysztor-Miłobędzka Elżbieta , „Ze studiów nad wnętrzem kościelnym. Program, funkcja — wybrane zagadnienia z genezy i wkład reformy trydenckiej”, Studia Theologica Varsaviensia, 25: 1987, nr 1.
• Gigilewicz Edward, „Ustawodawstwo heraldyki kościelnej”, [w:] Kościół i historia. Drogi i wzajemne powiązania. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Anzelma Weissa, red. Stanisław Tylus, Józef Walkusz, Lublin 2001.
• Gronowski Michał OSB, „Insygnia władzy opackiej i ich symbolika”, [w:] Imago narrat. Obraz jako komunikat w społeczeństwach europejskich, red. Sławomir Rosik, Przemysław Wiszewski, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, no. 2478, Historia, 161, Wrocław 2002.
• „Grzegorz z Szamotuł”, oprac. red. [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961, s. 90-91.
• Hartleb Kazimierz , „Gamrat Piotr h. Sulima”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 7, Kraków 1948-1958.
• Heim Bruno Bernard, L’araldica nella chiesa catolica. Origini, usi, legislazione, Città del Vaticano 2000.
• Jackiewicz Korneliusz , Miłość bez miary. Historia cudownego krzyża w bazylice ojców Cystersów w Krakowie–Mogile, wyd. 2, Kraków 1999.
• Kalinowski Lech, „O możliwościach odczytywania dzieła sztuki”, [w:] Tessera. Sztuka jako przedmiot badań [Prace dedykowane Mieczysławowi Porębskiemu], Kraków 1981.
• Kalinowski Lech, „Model funkcjonalny przekazu wizualnego na przykładzie renesansowego dzieła sztuki”, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały sympozjum naukowgo Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków, czerwiec 1972 oraz sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kielce, listopad 1973, Warszawa 1976.
• Kalinowski Lech, „Treści ideowe sztuki przedromańskiej i romańskiej w Polsce”, [w:] Kalinowski Lech, Speculum artis. Treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu, Warszawa 1989.
• Karłowska-Kamzowa Alicja , „Nauczanie obrazowe na ziemiach polskich w XIV i XV wieku na przykładzie malowideł ściennych”, [w:] Literatura i kultura późnego średniowiecza w Polsce, red. Teresa Michałowska, Warszawa 1993.
• Kawka Tomasz, Leszczyński Hugo, „Kacice–Mogiła”, [w:] Monasticon Cisterciense Poloniae, t. 2, Katalog męskich klasztorów cysterskich na ziemiach polskich i dawnej Rzeczypospolitej, red. Andrzej Marek Wyrwa, Jerzy Strzelczyk, Krzysztof Kaczmarek, Poznań 1999.
• Kieszkowski Jerzy , „Nowe szczegóły do wewnętrznego urządzenia kaplicy Tomickiego w katedrze krakowskiej”, Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce, 6: 1900.
• Kieszkowski Jerzy , Kanclerz Krzysztof Szydłowiecki. Z dziejów kultury i sztuki zygmuntowskich czasów, Poznań 1912
• Kiryk Feliks , „Odrowąż Piotr ze Sprowy” [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 23, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
• Koczerska Maria , „Świadomość genealogiczna możnowładztwa polskiego w XV w. Podstawy i środki wyrazu”, [w:] Społeczeństwo Polski Średniowiecznej, t. 2, red. Stefan Krzysztof Kuczyński, Warszawa 1982.
• Kopera Feliks , Dzieje malarstwa w Polsce, cz. 2: Malarstwo w Polsce od XVI do XVIII wieku (renesans, barok, rokoko), Kraków 1926.
• Kowalska Halina, „Myszkowski Jerzy h. Jastrzębiec”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 22, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977.
• Kowalski Gerard , „Polichromia sali bibliotecznej opactwa mogilskiego z r. 1538”, Sprawozdanie i Wydawnictwo Towarzystwa Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury za rok 1913, Kraków 1914.
• Kutzner Marian , „Cysterska architektura na Śląsku w latach 1200-1330”, Nasza Przeszłość, 83: 1994 (Dzieje, kultura artystyczna i umysłowa polskich cystersów od średniowiecza do końca XVIII w. Materiały trzeciego ogólnopolskiego sympozjum naukowego zorganizowanego przez Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Poznań 27–30 września 1993 r., red. Jerzy Strzelczyk).
• Leclercq Henri, „Office divin”, [w:] Dictionnaire d’Archéologie Chrétienne et Liturgie, t. 12, fasc. 2, Paris 1936.
• Łętowski Ludwik, Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich. Prałaci i kanonicy krakowscy, t. 4, Kraków 1853.
• Łomnicka-Żakowska Ewa „Początki portretu polskiego. Adoranci w polskim malarstwie tablicowym, miniaturowym i ściennym w wieku XV i w pierwszych dziesięcioleciach wieku XVI”, Studia Źródłoznawcze, 14: 1969.
• Łuszczkiewicz Władysław, „Część artystyczna monografii Mogiły” [w:] Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile opracowana i pamięci ubiegłych w r. 1864 pięciuset lat istnienia Akademii Krakowskiej poświęcona przez Towarzystwo Naukowe Krakowskie, Kraków 1867.
• Łużyniecka Ewa, Architektura średniowiecznych klasztorów filiacji lubiąskiej, Wrocław 1995.
• Małaczyńska Gertruda, „Jan ze Sprowy h. Odrowąż”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962-1964..
• Miodońska Barbara, Małopolskie malarstwo książkowe 1320-1540, Warszawa 1993.
• Miodońska Barbara, „Stanisław Samostrzelnik jako iluminator dokumentów”, Folia Historica Cracoviensia, 4-5: 1997-1998.
• Mrozowski Przemysław, Polskie nagrobki gotyckie, Warszawa 1994
• Noga Zdzisław, Krakowska rada miejska w XVI wieku. Studium o elicie władzy, Kraków 2003.
• Noirot Michel, Pontificalia, [w:] Dictionnaire de droit canonique, t. 7, Paris 1965.
• Pastoreau Michel, „L’apparition des armoiries en Occident. État du problème”, Bibliothèque de l’École des chartes, 134: 1976.
• Pastoreau Michel, „La naissance des armoiries”, Cahiers du Leopard d’Or, 3: 1994.
• Pastoreau Michel,Une histoire symbolique du Moyen Âge occidental, Paris 2004.
• Pastoreau Michel, Średniowieczna gra symboli, Warszawa 2006.
• Piech Zenon, Monety, pieczęcie i herby w systemie symboli władzy Jagiellonów, Warszawa 2003,.
• Pociecha Władysław , „Chojeński Jan”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937.
• Pociecha Władysław, „Ciołek Erazm, opat mogilski”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 4, Kraków 1938.
• Pociecha Władysław, Królowa Bona (1494–1557). Czasy i ludzie Odrodzenia, t. 2, Poznań 1949, t. 4, Poznań 1958.
• Przybyszewski Bolesław, „Stanisław Samostrzelnik”, Biuletyn Historii Sztuki, 13: 1951, z. 2.
• Przybyszewski Bolesław , „Samostrzelnik Stanisław” [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 34, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992-1993.
• Puget Wanda, „Przyczynek do działalności Stanisława Samostrzelnika. Malarstwo ścienne w budowlach fundacji Szydłowieckich”, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały sympozjum naukowgo Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków, czerwiec 1972 oraz sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kielce, listopad 1973, Warszawa 1976.
• Pierre Salmon, Étude sur les insignes du pontife dans le rit romain. Histoire et liturgie, Roma 1955.
• Marcin Starzyński, „Rola i funkcje herbów w miniaturach Stanisława Samostrzelnika”, Cistercium Mater Nostra. Tradycja — Historia — Kultura, 1: 2007.
• Marcin Starzyński, Maciej Zdanek, „Mogiła w czasach Stanisława Samostrzelnika. Szkic do dziejów klasztoru na przełomie XV i XVI wieku”, Cistercium Mater Nostra. Tradycja — Historia — Kultura, 1: 2007 (500-lecie twórczości Stanisława Samostrzelnika 1506–2006).
• Marek Stawski, „Benedykcja opata cysterskiego w średniowieczu”, [w:] Pelplin. 725. rocznica powstania opactwa cysterskiego. Kulturotwórcza rola cystersów na Kociewiu. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w Pelplinie w dniach 21–23 września 2001 r. przez Starostwo Powiatowe w Tczewie, Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego oraz Zespół do Badań nad Historią i Kulturą Cystersów w Polsce Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, red. Dariusz Aleksander Dekański, Bernard Adam Grenz, Alicja Słyszewska, Andrzej Marek Wyrwa, Pelplin–Tczew 2002.
• Paweł Stróżyk, „Symbole władzy opata w przestrzeni klasztoru cysterskiego”, [w:] Ingenio et humilitate. Studia z dziejów zakonu cystersów i Kościoła na ziemiach polskich dedykowane Ojcu Opatowi dr. Eustachemu Gerardowi Kocikowi OCist, red. Andrzej Marek Wyrwa, Poznań–Katowice–Wąchock 2007.
• Sułkowska-Kurasiowa Irena , „Latalski Jan h. Prawdzic”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 16, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971.
• Szyma Marcin, „Ikonografia kościoła Cystersów w Mogile w pierwszej fazie jego budowy. Przyczynek do badań nad działalnością fundacyjną Iwona Odrowąża”, [w:] Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej. Materiały z konferencji naukowej w klasztorze oo. cystersów w Krakowie–Mogile z okazji 900. rocznicy powstania zakonu ojców cystersów, Poznań–Kraków–Mogiła 5–10 X 1998, red. Andrzej Marek Wyrwa, Józef Dobosz, Poznań 2000.
• Szyma Marcin, „Chronologia budowy kościoła cystersów w Mogile - problem otwarty”, [w:] Ingenio et humilitate. Studia z dziejów zakonu cystersów i Kościoła na ziemiach polskich dedykowane Ojcu Opatowi dr. Eustachemu Gerardowi Kocikowi OCist, red. Andrzej Marek Wyrwa, Poznań–Katowice–Wąchock 2007.
• Szymański Józef , Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993.
• Ewa Śnieżyńśka-Stolot, „Pojęcie mecenatu artystycznego”, Folia Historiae Artium, 17: 1981.
• Tatarkiewicz Władysław , Historia estetyki, t. 3: Estetyka średniowieczna, wyd. 4, Warszawa 1989.
• Tomkowicz Stanisław, „Powiat krakowski”, Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, t. 2, Kraków 1906.
• Wallis Mieczysław, „Sztuka średniowieczna jako język” [w:] Wallis Mieczysław, Wybór pism estetycznych, oprac. Tadeusz Pękala, Kraków 2004.
• Wieja Tomasz, „Modernizm a działalność konserwatorska architekta Franciszka Mączyńskiego w latach 1905-1919 na terenie opactwa cystersów w Mogile”, [w:] Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej. Materiały z konferencji naukowej w klasztorze oo. cystersów w Krakowie–Mogile z okazji 900. rocznicy powstania zakonu ojców cystersów, Poznań–Kraków–Mogiła 5–10 X 1998, red. Andrzej Marek Wyrwa, Józef Dobosz, Poznań 2000.
• Wolnik Franciszek, „Liturgia śląskich cystersów w średniowieczu”, Opolska Biblioteka Teologiczna, 52, Opole 2002.
• Wyczański Andrzej, Między kultura a polityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506–1548), Warszawa 1990..
• Zdanek Maciej, „Proces implantacji opactwa cystersów w Mogile”, Nasza Przeszłość, 96: 2001.