Etyka cnót wobec wyzwań etyki środowiskowej: spór o granice naturalistycznego dyskursu etycznego

• Authors: Jacek Jaśtal

Title variants

EN

Virtue ethics in the face of the challenges of environmental ethics: the dispute about the limits of naturalistic ethical discourse

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na fali wyraźnego w ostatnich dwóch dekadach renesansu pojęcia cnoty w etyce, pojęcie to coraz częściej pojawia się także w różnorakich konfiguracjach w pracach z zakresu etyki środowiskowej. W pierwszej części swojego wystąpienia przypominam elementarne rozróżnienia dotyczące podejścia do etyki środowiskowej (odwołując się do opozycji antropocentryzm-antyantropocentryzm) oraz trzy sposoby rozumienia pojęcia cnoty w etyce: cnoty jako nawyku działania zgodnie z normami, cnoty jako budzącej uznanie cechy charakteru oraz cnoty jako trwałego stanu charakteru związanego z samorozwojem i spełnieniem podmiotu. W części drugiej staram się pokazać, że większość autorów zajmujących się etyką środowiskową używa pojęcia cnoty bardzo swobodnie, bazując na powierzchownych podobieństwach pomiędzy etyką cnót a etyką środowiskową, do rzadkości natomiast należą analizy zagadnień ekologicznych, których autorzy mają świadomość specyfiki i ograniczeń etyki cnót. W części trzeciej zmierzam do wykazania, że etyka cnót wyrasta ze specyficznie rozumianego programu naturalistycznego i dlatego też, pomimo eksponowania pojęcia natury, nie może wyjść poza horyzont antropocentryzmu. Nie można bowiem odwoływać się w etyce cnót do natury rozumianej jako świat przyrody, ponieważ tego rodzaju etyka zakłada ostre granice wspólnotowego horyzontu poznawczego, poza którym pojęcie cnoty traci sens. W części czwartej zastanawiam się, jakie istnieją realne możliwości rozbudowania etyki cnót tak, by mogła ona jednak objąć problematykę środowiskową. Pierwsza możliwość wiąże się z pogłębieniem rozumienia potrzeb ludzkich, druga – z poszerzeniem pojęcia wspólnoty. Ostatecznie skłaniam się jednak do wniosku, że klasyczna etyka cnót nie jest w stanie wyjść poza paternalistyczne i antropocentryczne ujęcie problematyki moralnej związanej ze środowiskiem, czego jednak nie uznaję za zasadniczą wadę, lecz raczej za przejaw zdroworozsądkowego samoograniczania się w określaniu celów ogólnej teorii etycznej.

EN

The notion of virtue has appeared in various forms in recent works on environmental ethics. In the article I first make use of the opposition between anthropocentrism and anti-anthropocentrism to recall a number of basic distinctions in understanding environmental ethics and to present three ways of understanding virtue in ethics: virtue as the habit of acting in accordance with norms, virtue as outstanding character traits, and virtue as a stable disposition of character leading to personal development and fulfillment. Next, I show that most authors who write about environmental ethics use the notion of virtue very loosely, basing themselves on superficial resemblances between virtue ethics and environmental ethics. I then point out that virtue ethics is based upon a peculiar kind of naturalism and therefore cannot go beyond the horizon of anthropocentrism. Virtue ethics is conceptually unsuited for considering the world of nature. Finally, I consider how virtue ethics might be expanded to enable it to include environmental issues. One way is by expanding the understanding of human needs; another is by extending the concept of society. I conclude that classical virtue ethics is unable to go beyond a paternalistic and anthropocentric understanding of moral issues connected with the environment. However, I do not consider this to be a fundamental flaw but a manifestation of common sense in defining the goals of general ethical theory.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2006
• Issue: 9
• Pages: 34-50

Contributors

author

Jacek Jaśtal

• Politechnika Krakowska

References

• Annas [1993] – J. Annas, The Morality of Happiness, Oxford UP 1993, r. II: „Ju- styfication and the Appeal to Nature”.
• Brennan [2002] – A. Brennan, Y.-S. Lo, Environmental Ethics, w: Edward N. Zalta ed., The Stanford Encyclopedia of Philosophy, URL = http://plato.stanford.edu/ar- chives/sum2002/entries/ethics-environmental/
• Cafaro [2005] – Ph. Cafaro, Thoreau, Leopold, and Carson: Toward an Environ- mental Virtue Ethics, w: Sandler [2005].
• Flanagan [1996] – O. Flanagan, Ethics Naturalized: Ethics as Human Ecology, w: L. May, M. Friedman, A. Clark eds., Mind and Morals, MIT Press 1996.
• Frasz [1993] – G. Frasz, Environmental Virtue Ethics: Towards a New Direction for Environmental Ethics, „Environmental Ethics” 15, 1993.
• Gill [1995] – Ch. Gill, „The Norms of Nature”, w: idem., Greek Thought, Oxford UP 1995.
• Hull [2005] – R. Hull, All About EVE [Environmental Virtue Ethics], „Ethics & the Environment” 10(1)2005.
• MacIntyre [2001] – A. MacIntyre, Dependent Rational Animals, NY 2001.
• O’Neill [1993] – J. O’Neill, Ecology, Policy, and Politics, Routledge 1993.
• Nussbaum [1995] – M. C. Nussbaum, Aristotle on human nature and the foundation of ethics, w: J.E.J. Altham, R. Harrison eds., World, Mind, and Ethics, Cambridge UP 1995.
• Rolson [1993] – H. Rolston III, Environmental Ethics: Values in and Duties to the Nature, w: E. Winkler, J. Coombs eds., Applied Ethics, Blackwell 1993.
• Sandler [2005] – R. Sandler, Ph. Cafaro eds., Environmental Virtue Ethics, Rowman & Littlefield Publishers 2005.
• Sorabji [1993] – R. Sorabji, Animal Minds and Human Morals. The Origins of the Western Debate, Cornell UP 1993.
• Sousa [1985] – R. de Sousa, Argument from Nature, w: D. Copp, D. Zimmerman eds., Morality, Reason, and Truth, Rowman & Allanheld 1985.
• Tyburski [1998] – W. Tyburski red., Etyka środowiskowa, Toruń 1998.
• Williams [2004] – B. Williams, Truth and Truthfulness, Princeton UP 2004.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.9.2006.249