Wewnątrzsektorowe nierówności dochodów gospodarstw rolniczych w Polsce w latach 2004–2017

• Authors: Kata Ryszard

Title variants

EN

Intra-sectoral income inequalities between farms in Poland in the 2004–2017 period

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule dokonano analizy zróżnicowania dochodów rozporządzalnych gospodarstw domowych rolników oraz dochodów z rodzinnego gospodarstwa rolnego w Polsce w latach 2004–2017. Celem badań było ustalenie skali nierówności dochodowych wewnątrz sektora rolnego, kierunku zmiany tego zjawiska w czasie oraz ocena wpływu dopłat budżetowych dla rolników na poziom nierówności dochodów rolników. Zróżnicowanie dochodów z rodzinnego gospodarstwa rolnego analizowano w przekroju typów rolniczych gospodarstw oraz ich wielkości ekonomicznej. Źródłem materiałów empirycznych do badań były statystyki GUS i Eurostat, dane systemu rachunkowości rolnej FADN oraz dane Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wykazano, że w okresie poakcesyjnym nierówności dochodowe w rolnictwie miały tendencję rosnącą. Zróżnicowanie dochodów gospodarstw było jednak wyraźnie większe w odniesieniu do dochodów z pominięciem dopłat bezpośrednich i innych subsydiów, niż w przypadku dochodów z dopłatami. Transfery finansowe wynikające z realizacji Wspólnej Polityki Rolnej zwiększyły dochody gospodarstw rolnych w Polsce, ale miały także wpływ na ich zróżnicowanie. Wydatki budżetowe kierowane do rolników nie zmniejszyły postępującej polaryzacji dochodowej gospodarstw rolniczych, ale hamowały ten proces. Skuteczniejsze łagodzenie nierówności dochodowych w rolnictwie poprzez instrumenty fiskalne, wymaga stosowania dopłat, które nie tylko są „oderwane” od skali produkcji, ale także od wielkości ekonomicznej i obszaru gospodarstwa.

EN

The article analyses the disposable income differentiation between agricultural households and the income differentiation between family farms in Poland in the 2004–2017 period. The objective of the studies was to establish the scale of the income inequalities within the farming sector and determine how they changed over time. It was also to assess the impact of state budge subsidies for farmers on the level of income inequalities between them. The differentiation of the income of family farms was analysed by farm type and by farm economic size. The empirical materials used in the study comprised of the statistics from the Polish Central Statistical Office (GUS) and Eurostat, data from the FADN farming accounting system and data of the Polish Ministry of Agriculture and Rural Development. Income inequalities in agriculture were demonstrated to have displayed a growth tendency in the post-accession period. However, the differentiation of household income was substantially higher for income without any direct grants or other subsidies than for subsidised income. The financial transfers under the Common Agricultural Policy increased the income of farms in Poland but also contributed to its differentiation. The budgetary expenditures on farmers did not reduce the progressing income polarisation of farms but they inhibited the process. Successful management of income inequalities in farming through fiscal instruments requires subsidies that are ‘detached’ not only from the scale of production but also from the economic size and surface area of the farm.

Keywords

PL

dochód rozporządzalny; dochód z gospodarstwa rolnego; nierówności dochodowe; wydatki budżetowe na rolnictwo

EN

disposable income; farm income; income inequalities; budgetary agricultural expenditures

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy
• Year: 2020
• Issue: 61
• Pages: 26-42

Contributors

author

Kata Ryszard

• Katedra Rynków Finansowych i Finansów Publicznych Instytut Ekonomii i Finansów Uniwersytet Rzeszowski

References

• Aktywność ekonomiczna ludności Polski… 2006–2016 (wydania z lat 2007–2017). Warszawa: GUS.
• Buchanan, J.M., Musgrave, R.A. (1999). Public Finance and Public Choice: Two Contrasting Visions of the State. Massachusetts Institute of Technology, CESifo Book Series, USA.
• Budżety gospodarstw domowych w roku… 1995–2017 (wydania z lat 1996–2018). Warszawa: GUS.
• Czyżewski, A. (2007). Makroekonomiczne uwarunkowania rozwoju sektora rolnego. W: A. Czyżewski (red.), Uniwersalia polityki rolnej w gospodarce rynkowej (s. 15–56). Poznań: Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
• Czyżewski, A., Kata, R., Matuszczak, A. (2019a). The redistribution function in Poland’s agricultural budgets in the long term. ACTA Scientiarum Polonorum. Oeconomia, 18 (2), 25–35. DOI: 10.22630/ASPE.2019.18.2.16.
• Czyżewski, A., Kata, R., Matuszczak, A. (2019b). Wpływ krajowych i unijnych wydatków budżetowych na alokację czynników produkcji w polskim rolnictwie. Ekonomista, 1, 45–72.
• Czyżewski, A., Kryszak, Ł. (2016). Relacje głównych składowych determinujących rachunki dochodów rolniczych w krajach o różnym stażu członkowskim w Unii Europejskiej. Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 103 (4), 17–31.
• Czyżewski, B. (red.). (2016). Political Rents of European Farmers in the Sustainable Development Paradigm. International, National and Regional Perspective. Warszawa: PWN.
• Chmielewska, B. (2018). Zmiany zróżnicowania dochodów rolniczych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 2 (355), 61–75. DOI: 10.30858/zer/92062.
• Eurostat. Pobrane z: http:pp.eurostat.ec.europa.eu (2019.11.14).
• Goemans, H.E. (2000). War and Punishment: The Causes of War Termination and the First World War. Princeton: Princeton University Press.
• Gołaś, Z. (2010). Wydajność i dochodowość pracy w rolnictwie w świetle rachunków ekonomicznych dla rolnictwa. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 3, 19–42.
• Jędrzejczak, A., Pekasiewicz, D. (2017). Nierówności dochodowe gospodarstw domowych rolników na tle innych grup społeczno-ekonomicznych w Polsce w latach 2006–2014. Problemy Rolnictwa Światowego, 17 (3), 166–176. DOI: 10.22630/PRS.2017.17.3.63.
• Juszczyk, S., Gołasa, P., Wysokiński, M. (2016). Redystrybucyjna rola Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej – przesłanki teoretyczne i rezultaty. Ekonomista, 5, 704–726.
• Kata, R. (2018). Agricultural Productivity in Poland in the Context of Structural Changes in the Sector in 2002–2016. Proceedings of the 2018 International Scientific Conference Economic Sciences for Agribusiness and Rural Economy, No. 2, Warsaw, 7–8 June 2018, 109–115.
• Kowalski, R., Pollok, A. (2007). Rozwarstwienie dochodowe gospodarstw domowych w Polsce w okresie transformacji systemu gospodarczego. Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, 738, 29–51.
• Kryszak, Ł. (2016). Nierówności dochodowe w rolnictwie krajów Unii Europejskiej w kontekście koncepcji zrównoważonego rozwoju. Roczniki Naukowe SERiA, 18 (2), 166–171.
• Kulawik, J. (2009). Polityka fiskalna i budżetowa a finanse polskiego rolnictwa. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 4 (321), 21–39.
• Mises, L. (1998). Human Action: A Treatise on Economics, The scholar’s edition. Auburn: Ludwig von Mises Institute.
• Moreddu, C. (2011). Distribution of Support and Income in Agriculture. OECD Food, Agriculture and Fisheries Papers, 46, 1–109.
• Niezgoda, D. (2009). Zróżnicowanie dochodu w gospodarstwach rolnych oraz jego przyczyny. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 1 (318), 24–37.
• Owsiak, S. (2017). Finanse publiczne. Teoria i praktyka. Warszawa: PWN.
• Piontek, B. (2002). Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego Polski. Warszawa: PWN.
• Poczta, W. (2015). Instrumenty wsparcia ekonomicznego dla rodzinnych gospodarstw rolnych w polityce strukturalnej UE i w ramach interwencjonizmu państwowego oraz rola i znaczenie tych instrumentów. W: M. Podstawka (red.), Ekonomiczne i prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego (s. 142–159). Warszawa: KSOW.
• Poczta, W., Śledzińska, J., Mrówczyńska-Kamińska, A. (2009). Determinanty dochodów gospodarstw rolnych Unii Europejskiej według typów rolniczych. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 76, 17–30.
• Stiglitz, J.E. (1994). Whither Socialism? Cambridge: MIT Press.
• Szydłowski, K. (2018). Dezinwestycje jako źródło finansowania działalności przedsiębiorstw. Research Papers of Wrocław University of Economics, 533, 219–228. DOI:10.15611/pn.2018.533.21.
• Wilkin, J. (red.). (2010). Wielofunkcyjność rolnictwa. Kierunki badań, podstawy metodologiczne i implikacje praktyczne. Warszawa: IRWiR.
• Wojewodzic, T. (2017). Procesy dywestycji i dezagraryzacji w rolnictwie na obszarach o rozdrobnionej strukturze agrarnej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja w Krakowie, 535, seria rozprawy z. 412, 1–285.
• Wołoszyn, A., Wysocki, F. (2014). Nierówności w rozkładzie dochodów i wydatków gospodarstw domowych rolników w Polsce. Roczniki Naukowe SERiA, XVI (6), 535–540.
• Zegar, J.S. (2012). Współczesne wyzwania rolnictwa. Warszawa: PWN.
• Żmija, D. (2014). Zrównoważony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce. Studia Ekonomiczne. Polityka gospodarcza w okresie transformacji i kryzysu, 166, 149–158.

Identifiers

DOI

10.15584/nsawg.2020.1.2