Wpływ nauczania Soboru Watykańskiego II na rozwój zakonów na rządzonej przez Sowietów Litwie

• Authors: Streikus Arūnas
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiona została sytuacja i rozwój zakonów katolickich na sowieckiej Litwie po ich likwidacji w latach czterdziestych. Jako punkt zwrotny w powojennych dziejach zgromadzeń zakonnych potraktowany został Sobór Watykański II, a szczególnie jego nauczanie, odnoszące się do życia zakonnego. Najwięcej miejsca w artykule poświęcono właśnie okresowi posoborowemu: latom siedemdziesiątym i osiemdziesiątym na Litwie. Analiza oparta jest na źródłach archiwalnych, powstałych zarówno w strukturach władzy (przede wszystkim KGB), jak i w środowisku poszczególnych zakonów. Zostały też wykorzystane relacje ustne, zapisane w na potrzeby różnych badań. Uwzględniona została nie tylko sytuacja zakonów na Litwie. Ważnym czynnikiem przemian posoborowych była odbudowa lub nawiązanie kontaktów z Kościołem powszechnym za „żelazną kurtyną”, co czasem działo się poprzez kontakty w innych krajach bloku sowieckiego (Polska, Niemcy Wschodnie). Paradoksalnie, nawiązanie takich kontaktów, szczególnie w przypadku zgromadzeń żeńskich, okazało się łatwiejsze niż stworzenie jakiejś współpracy między polskimi a litewskimi wspólnotami zakonnymi, gdyż nie utrzymywały i nie próbowały nawiązać żadnych wzajemnych relacji w okresie sowieckim. Artykuł skoncentrowany jest przede wszystkim na „litewskiej” części życia zakonnego. Odbywało się ono w warunkach podziemnych, co ograniczało dostęp do wiedzy na temat nauczania soborowego i wpływało na możliwości i specyfikę wprowadzenia go w życie. Mimo to większość zakonów podjęła wysiłki zmierzające do odnowy i poprawy jakości formacji kandydatów, lepszego przygotowania teologicznego zakonników i zakonnic, budowania i potrzymania więzi wspólnotowych w zgromadzeniach. Takie wysiłki podjęły liczne zgromadzenia żeńskie. Wśród męskich szczególnie zaangażowani byli jezuici i marianie. Te dwie kongregacje jako pierwsze zbudowały trwałe kontakty ze swoimi ośrodkami poza Litwą, co wpłynęło na dynamikę wprowadzania zmian posoborowych w tych właśnie wspólnotach. W innych zgromadzeniach męskich (franciszkanie, salezjanie, dominikanie) ożywienie nastąpiło później – dopiero w drugiej połowie lat osiemdziesiątych.

Keywords

PL

zakony; podziemie; Litwa; emigracja; Sobór Watykański II

EN

orders; underground; Lithuania; emigration; Second Vatican Council

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2017
• Issue: 29
• Pages: 201-218
• Physical description: oryginalny artykuł naukowy

Contributors

author

Streikus Arūnas

• Wydział Historii Uniwersytetu Wileńskiego

References

• Balik S., Hanuš J., Das Zweite Vatikanische Konzil und die böhmischen Länder, Paderborn 2014; Studia soborowe. Historia i nauczanie Vaticanum II, t. 1, red.
• M. Białkowski, Toruń 2013
• Studia soborowe. Historia i recepcja Vaticanum II, t. 2, red. M. Białkowski, Toruń 2015.
• Śliwińska B., Siostry katarzynki na Litwie wobec totalitaryzmu komunistycznego [w:] Żeńskie zgromadzenia zakonne w Europie Środkowo-Wschodniej wobec totalitaryzmu komunistycznego, red. A. Mirek, Warszawa 2012
• Strzelecka H., Służebnice Jezusa w Eucharystii na terenach Związku Radzieckiego w latach 1945–1991, Warszawa 1994
• Mirek A., Zostały, by modlić się za Rosję: działalność Zgromadzenia Córek Maryi Niepokalanej na Wileńszczyźnie w latach 1945–1991 [w:] Żeńskie zgromadzenia zakonne w Europie Środkowo-Wschodniej wobec totalitaryzmu komunistycznego...
• Pažėraitė A., Lietuvos vienuolijos totalitarinio režimo sąlygomis, „LKMA suvažiavimo darbai” 2003, XVIII/2
• Streikus A., Sovietų valdžios reakcija į II Vatikano Susirinkimą, „LKMA Metraštis” 2000, XVI
• Aliulis V., Vieno žąsiaganio istorija: pasakojimai ir pamąstymai, Vilnius 2007
• Miłość doskonała. Perfectae caritatis – tekst dwujęzyczny, wprowadzenie, komentarze i apendyks, Kraków 2003
• Gambari E., Życie zakonne po soborze watykańskim II, Kraków 1998
• Mūsų močiutė: sesuo Uršulė Marija Teresė Novickaitė (1901 04 02 – 1985 05 26), red. A. Pajarskaitė, Kaunas 2010
• Aliulis V., Kaip laisvas ligonis kalnus vertė, „Naujasis židinys-Aidai” 2001, nr 3
• Paulavičiūtė L., Lietuvos katakombų universitetai, „Katalikų pasaulis” 1994, nr 1
• Vaiseta T., Nuobodulio visuomenė. Kasdienybė ir ideologija vėlyvuoju sovietmečiu (1964–1984), Vilnius 2014
• Dydycz A., Kapucyni na Litwie (1940–1994) [w:] Pranciškonai Lietuvoje XX a.: šviesa spindi tamsoje, red. A.M. Dettlaff, Vilnius 2011
• Żurek W.W., Możliwości i formy duszpasterzowania salezjanów w powojennej rzeczywistości na terenach europejskich republik radzieckich, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2007, t. 87
• Laukaitytė R., Marijos Nekaltojo Prasidėjimo vargdienių seserų šaka Amerikoje, Putnam 2012