Prywatne jest polityczne: strategie emancypacyjne rodzin z wyboru w Polsce. Studium wybranych przypadków

• Authors: Joanna Mizielińska , Agata Stasińska

Title variants

EN

Personal is Political: Emancipatory Strategies of Families of Choice in Poland. Study of Selected Cases

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst ten prezentuje wyniki analizy studium przypadków sądowych i medialnych najistotniejszych dla dyskursu publicznego na temat rodzin nieheteroseksualnych ostatniej dekady. Fakt ich zaistnienia, jak również sposób ich przedstawienia i opisywania w dyskursie stanowi przyczynek do analizy przemian w obrazie rodziny w dyskursie publicznym. Świadczy również o przemianach w obrębie strategii emancypacyjnych społeczności nieheteroseksualnych w Polsce. W pierwszej części tekstu autorki prezentują dominujący dyskurs konserwatywny mediów głównego nurtu (re)prezentujący i reprodukujący tradycyjną wizję rodziny. W drugiej zaś odtworzone zostają sposoby, za pomocą których bohaterowie i bohaterki omawianych tu przypadków reagują na próby ich marginalizowania oraz brak rozpoznania charakteru ich relacji w sferze publicznej. Opisane zostają podejmowane przez nich subwersywne i emancypacyjne strategie działania, mające na celu legitymizację ich rodzin. Rozważania zaprezentowane w niniejszym tekście usytuowane są w kontekście socjologii seksualności i płci, codzienności, przemian dyskursu, ruchów społecznych. Wpisują się w analizę przemian rodziny oraz praktyk „wystawiania” własnej rodziny na pokaz, pokazywania własnych relacji jako rodzinnych, szukanie ich uznania w oczach innych (displaying families).

EN

This article analyses the most significant judicial and media cases about LGBT families in the last decade. Their existence in the mainstream discourse shows the changes in the image of the family in the public sphere, as well as changes within the emancipatory strategies of the LGBT communities in Poland. Firstly, the dominant, conservative and mainstream media discourse is examined; it (re)presents and (re)produces the traditional vision of the family at the heart of a society. Then, authors move to analyse responses to the marginalization and lack of recognition in the public sphere faced by the LGBT families. They propose to read them as wilful and subversive, the emancipatory strategies of legitimization of ‘queer kinship’ in the public sphere. The article is rooted within sociology of gender and sexuality, sociology of family and everyday life, social movements, and transformation discourse. It calls for the attentive analysis of processes of “displaying families” and the social changes of family forms.

Keywords

PL

rodziny z wyboru; społeczności nieheteroseksualne/LGBT; strategie emancypacyjne; socjologia płci i seksualności; socjologia rodziny; socjologia codzienności; analiza dyskursu

EN

families of choice; LGBT/non-heterosexual communities; strategies of emancipation; sociology of gender and sexuality; sociology of family; sociology of everyday life; discourse analysis

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2014
• Issue: 4(215)
• Pages: 111–140

Contributors

author

Joanna Mizielińska

• Instytut Psychologii PAN, ul. Jaracza 1, 00-378 Warszawa

author

Agata Stasińska

• Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, ul. Nowy Świat 69, 00-330 Warszawa
• Instytut Psychologii PAN, ul. Jaracza 1, 00-378 Warszawa

References

• Adamowska, Monika.2010. Gej dziedziczy po geju. Wywiad z Piotrem Kozakiem. „Gazeta Wyborcza: Duży Format” nr 59, 11.03.2010.
• Almack, Kathryn. 2011. Display Work: Lesbian Parent Couples and their Families of Origin Negotiating New Kin Relationships. W: E. Dermott i J. Seymour (red.). Displaying Families: A New Concept for the Sociology of Family Life. Basingstoke; New York: Palgrave Macmillan.
• Arcimowicz, Krzysztof, Aleksander Wasiak-Radoszewski i Katarzyna Dębska. 2014. „Polski dyskurs publiczny dotyczący rodzin z wyboru w latach 2003–2013”, w tym tomie.
• Arcimowicz, Krzysztof. 2012. Dyskursy o płci i rodzinie w polskich telesagach. Analiza seriali obyczajowych najpopularniejszych na początku XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Arcimowicz, Krzysztof. 2013. „Rodziny z wyboru w polskim dyskursie parlamentarnym” – nieopublikowany raport z analizy dyskursu prowadzonej w ramach projektu „Rodziny z wyboru w Polsce” finansowanego ze środków budżetowych na naukę w latach 2013–2015 (grant „Ideas Plus”).
• Beck, Ulrich i Elizabeth Beck-Gernsheim. 1995. The Normal Chaos of Love. Cambridge: Polity Press.
• Bell, David i John Binnie. 2000. The Sexual Citizen: Queer Politics and Beyond. Cambridge: Polity Press.
• Biedroń, Robert. 2011. Prawo gejów do szczęścia. „Rzeczpospolita” 10.06.2011.
• Bogunia-Borowska, Małgorzata. 2009. Codzienność i społeczne konteksty. W: M. Bogunia-Borowska (red.). Barwy codzienności. Analiza socjologiczna. Warszawa: Scholar.
• Brewer, John i Albert Hunter. 2006. Foundations of Multimethod Research: Synthesizing Styles. Newcastle upon Tyne: Sage.
• Butler, Judith. 2002. Is Kinship Always Already Heterosexual? W: A. Brown i J. Halley (red.). Left Legalism/Left Critique. Duke University Press.
• Butler, Judith. 2012. Can One Lead a Good life in a Bad Life? “Radical Philosophy”. Adorno Prize Lecture. September 11.2012.
• Castells, Manuel. 2009. Siła tożsamości. Warszawa: WN PWN.
• CBOS. 2006. Potrzeby prokreacyjne oraz preferowany i realizowany model rodziny. Komunikat z badań (Raport BS/52/2006). Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
• CBOS. 2013. Rodzina – jej współczesne znaczenie i rozumienie. Komunikat z badań (Raport BS/33/2013). Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
• Chwin, Stefan. 2013. Bezrobotny inteligent. Wywiad M. Górlikowskiego ze Stefanem Chwinem (http://wyborcza.pl/magazyn/1,134731,15045016,Bezbronny_inteligent_idzie_na_smietnik.html [dostęp 20.12.2013]).
• Cieśla, Joanna. 2011. Szczęśliwy los Les. „Polityka” 09.02.2011.
• Creswell, John W. i Vicki Plano Clark. 2010. Designing and Conducting Mixed Methods Research. London: Sage.
• Denzin, Norman K. 1980. The Research Act in Sociology: A Theoretical Introduction to Sociological Method. London: Butterworths.
• Dermott, Esther i Julie Seymour (red.). 2011. Displaying Families: A New Concept for the Sociology of Family Life. Basingstoke; New York: Palgrave Macmillan.
• Detlaff, Monika. 2007. Tam gdzie miłość pojawia się dziecko. „Replika” 9: 3–6.
• Dopierała, Renata. 2013. Prywatność w perspektywie zmiany społecznej. Kraków: Nomos.
• Drozdowski, Rafał i Bogumiła Mateja. 2009. Strategie eksplanacyjne socjologii codzienności. Lista obietnic i dylematów. W: M. Bogunia-Borowska (red.). Barwy codzienności. Analiza socjologiczna. Warszawa: Scholar.
• Dunne, Gillian. 1999. A Passion for ‘Sameness’? Sexuality and Gender Accountability. W: E. Silva i C. Smart (red.). The New Family. London: Sage Publication.
• Duszak, Anna i Norman Fairclough. 2008. Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków: Universitas.
• Edelman, Lee. 2004. No Future: Queer Theory and the Death Drive. Durham, NC: Duke University Press.
• Finch, Janet. 2007. Displaying Families. „Sociology” 41 (1): 65–81.
• Flick, Uwe. 2007. Managing Quality in Qualitative Research. London: Sage.
• Giddens, Anthony. 2006. Przemiany intymności. Seksualność. Miłość. Erotyzm we współczesnych społeczeństwach. Warszawa: WN PWN.
• Glaser, Barney G. i Anselm L. Strauss. 2009. Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Kraków: Nomos.
• Gram, Anna. 2010. Miłość wisi w powietrzu. „Wprost” 40/2010.
• Harvey, David. 2012. Stosunki klasowe, sprawiedliwość społeczna i polityka różnicy. „Praktyka Teoretyczna” nr 5 (http://www.praktykateoretyczna.pl/PT_nr5_2012_Logika_sensu/15.Harvey.pdf, dostęp 22.10.2013).
• Heaphy, Brian, Carol Smart i Anna Einarsdottir. 2013. Same Sex Marriages: New Generations. New Relationships. London: Palgrave Macmillan.
• Hołownia, Szymon. 2012. Kiedy zrezygnuję z „Newsweeka”. „Newsweek” 19.07.2012.
• Horolets, Anna. 2008. Wprowadzenie – status dyskursu w badaniach socjologicznych. W: A. Horolets (red.). Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Jick, Todd D. 1979. Mixing Qualitative and Quantitative Methods: Triangulation in Action. „Administrative Science Quarterly” Vol. 24, nr 4: 602–661.
• Joanna. 2013. Porozmawiajmy o związkach partnerskich, lipiec 2012 (http://katarzynaformela.blox.pl, dostęp 20.10.2013).
• Joanna. 2013. Ślub humanistyczny. racjonalista.pl. 3.08.2008, dostęp 20.10.2013.
• Joanna. 2013. W Polsce można być trochę w ciąży, sierpień 2010 (http://katarzynaformela.blox.pl, dostęp 20.10.2013).
• Justyńska, Weronika. 2012. Jaka ulga być sobą. „Replika” 39.
• Kim, Renata i Anna Szulc. 2012. Dwie kobiety, dziecko i szafa. „Newsweek” 09.07.2012.
• Klimowicz, Joanna. 2011. Miłość, wierność i queerowość małżeńska. „Gazeta Wyborcza” 03.11.2011.
• Kodeks Cywilny. 2001. http://www.eko.org.pl/lkp/prawo_html/kodeks_cywilny.html, dostęp 20.10.2013.
• Konarzewska, Marta i Piotr Pacewicz. 2010. Dwie kobiety wzięły ślub w Polsce. „Gazeta Wyborcza” 13.09.2010.
• Konarzewska, Marta.2013. Marcinkowskie. „Replika” 46: 14–15.
• Kucaj, Marcel. 2013. Czy polscy rodzice są gotowi na wszystko? Kilka słów o rodzicielstwie.07.02.2013 (http://”Queer.pl”/artykul/193430/czy-polscy-rodzice-sa-gotowi-na-wszystko.data publikacji, dostęp 18.10.2013).
• Kurdek, Lawrence. 2001. Differences Between Heterosexual-Nonparent Couples and Gay, Lesbians,and Heterosexual Parent Couples. „Journal of Family Issues” Vol. 22, nr 6.
• Makuchowska, Mirosława i Michał Pawlęga. 2012. Sytuacja społeczna osób LGBT. Raport za lata 2010–2011. Warszawa: Kampania Przeciw Homofobii.
• Mańkowska, Kamila i Beata Lipska. 2013. Cykl emigracyjny. Dlaczego wybrałyśmy Anglię?. „Newsweek” 18.06.2013.
• Mizielińska, Joanna. 2012. Czy macierzyństwo jest już od zawsze heteroseksualne? Próba refleksji. W: R. Hryciuk i E. Korolczuk (red.). Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy. Praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 35–266.
• Mizielińska, Joanna i Agata Stasińska. 2013. Od „wroga rodziny” do jednej z jej form. Rodziny z wyboru we współczesnym polskim dyskursie prasowym. „InterAlia” 8.
• Mizielińska, Joanna, Marta Abramowicz i Agata Stasińska. 2014. Rodziny z wyboru w Polsce. Życie rodzinne osób niehetroseksualnych. Warszawa: IP PAN.
• Mizielińska, Joanna. 2009a. Rodziny i związki intymne – spojrzenie na przekór. W: A. Adamiecka-Sitek i D. Buchwald (red.). Konstelacje rodzinne. Obraz rodziny w polskim dramacie i teatrze w perspektywie gender i queer. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.
• Mizielińska, Joanna. 2009b. The Rest Is Silence...: Polish Nationalism and the Question of Lesbian Existence. W: C.E. Bose i M. Kim (red.). Global Gender Research: Transnational Perspectives. London: Routledge.
• Morgan, David. 1996. Family Connections: An Introduction to Family Studies. Cambridge: Polity Press.
• Patterson, Charlotte. 1994. Children of the Lesbian Baby Boom. W: R. Greene i G.M. Herek (red.). Lesbian and Gay Psychology. Theory, Research, and Clinical Applications. London: Sage, s. 156–175.
• Pink, Sarah. 2012. Situating Everyday Life: Practices and Places. Newcastle upon Tyne: Sage.
• Pocheć, Magdalena. 2009. Trans+Les=WNM. „Replika” 21.
• Podgórska, Joanna. 2011. Faktyczne wspólne pozycie. „Polityka” 25.11.2011.
• Prywatna korespondencja z Joanną prowadzona w latach 2013–2014 przez Joannę Mizielińską.
• Reinharz, Shulamit T. 1992. Feminist Methods in Social Research. Oxford: Oxford University Press.
• Reszka, Paweł P. i Joanna Żarnoch-Chudzińska. 2014. Pierwszy gej Lublina wychodzi za mąż. 25.05.2014 (http://wyborcza.pl/1,75478,16012184,Pierwszy_gej_Lublina_wychodzi_za_maz.html, dostęp 10.06.2014).
• Sadurski, Wojciech. 2010. „Sprawa „Kozak przeciwko Polsce” dla nie-prawników wyjaśniona” wraz z komentarzami pod tekstem. 8.03.2010. salon.24.pl.
• Siedlecka, Ewa. 2012. Polska nie widzi homorodzin. „Gazeta Wyborcza” 06.09.2012.
• Siedlecka, Ewa. 2013. Polka pisze petycję do Parlamentu Europejskiego (http://wyborcza.pl/1,75478,14817154,Polka_pisze_petycje_do_Parlamentu_Europejskiego__Powod_.html#ixzz2iROxOIx1, dostęp 15.01.2014).
• Słaboń, Andrzej i Maksymilian Pacholski. 2010. Słownik pojęć socjologicznych. Kraków: Akademia Ekonomiczna.
• Slany, Krystyna. 2002. Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Nomos.
• Slany, Krystyna. 2005. Dywersyfikacja form życia rodzinnego we współczesnym świecie. Przykład związków homoseksualnych. W: K. Slany, B. Kowalska i M. Śmietana (red.). Homoseksualizm perspektywa interdyscyplinarna. Kraków: Nomos.
• Stacey, Judith i Timothy Biblarz. 2001. (How) Does the Sexual Orientation of Parents Matter? „American Sociological Review” Vol. 66, nr 2: 159–183.
• Stasińska, Agata. 2012. Od „Niech nas zobaczą” do „Miłość nie wyklucza”: Jak zmieniła się strategia LGBT w Polsce w ostatnich latach? W: A. Stasińska, M. Drozdowski i M. Kłosowska (red.). Strategie Queer. Od teorii do praktyki. Warszawa: Difin.
• Stasińska, Agata. 2013. „Portale i czasopisma oraz inne publikacje związane ze społecznością LGBT w Polsce”, nieopublikowany raport z analizy dyskursu prowadzonej w ramach projektu „Rodziny z wyboru w Polsce” finansowanego ze środków budżetowych na naukę w latach 2013–2015 (grant „Ideas Plus”).
• Strah, David. 2003. Gay Dads. A Celebration of Fatherhood. Los Angeles: Tarcher.
• Sullivan, Maureen. 2004. The Family of Woman. Lesbian Mothers, Their Children and the Undoing of Gender. Los Angeles: University of California Press.
• Szlendak, Tomasz. 2010. Socjologia rodziny. Ewolucja. historia. zróżnicowanie. Warszawa: WN PWN.
• Szulc, Lukasz. 2011. Queer in Poland: Under Construction. W: L. Downing i R. Gillett (red.). Queer in Europe: Contemporary Case Studies. Farnham: Ashgate, s. 159–172.
• Terlikowski, Tomasz. 2010. „Małpi rozum Trybunału” wraz z komentarzami pod tekstem. 2.03.2010. salon24.pl.
• Terlikowski, Tomasz. 2012. „Newsweek” pokazuje egoizm lesbijek z dzieckiem. „Fronda” 18.07.2012 (http://rodzinakatolicka.pl/index.php/publicystyka/5-komentarze/28915-newsweek-pokazuje-egoizm-lesbijek-z-dzieckiem, dostęp 13.09.2013).
• Tomaszewicz, Ewa i Małgorzata Rawińska. 2012. Brak dzieci w ustawach to błąd. Rozmowa z Justyną i Iwoną. 18.07.2012 (trzyciesciowygarnitur.blogspot.com, dostęp 20.10.2013).
• Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie wspólnego pożycia z 28.11.2012 roku Sygn. akt III CZP 65/12.
• Van Dijk, Teun A. 1993. Principles of Critical Discourse Analysis. „Discourse & Society” 4(2): 249–283.
• Warner, Michael. 1991. Fear of a Queer Planet. Minneapolis MN: University of Minnesota Press.
• Wasiak-Radoszewski, Aleksander. 2013. „Raport z analizy dyskursu prasowego wokół rodzin z wyboru (2003–2013)”, nieopublikowany raport z analizy dyskursu prowadzonej w ramach projektu „Rodziny z wyboru w Polsce” finansowanego ze środków budżetowych na naukę w latach 2013–2015 (grant „Ideas Plus”).
• Weeks, Jeffrey, Catherine Donovan i Brian Heaphy. 2001. Same-Sex Intimacies: Families of Choice and Other Life Experiments. London: Routledge.
• Weston, Kath. 1997. Families We Choose: Lesbians. Gays. Kinship. New York: Columbia University Press.
• Wodak, Ruth. 2011. Wstęp: badania nad dyskursem. Ważne pojęcia i terminy. W: R. Wodak i M. Krzyżanowski (red.). Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
• Wojciechowska, Agata. 2013. Wrocławski sposób na gejowski ślub. „Gazeta Wrocławska” 13.07.2013 (http://www.gazetawroclawska.pl/drukuj/944033.wroclawski-sposob-, dostęp 14.02.2014).
• Wyrok NSA II FSK 1704/10 dotyczący podatku od spadku i darowizn z dnia data 20.03.2012.
• Wyrok NSA II FSK 2082/10 dotyczący sprawy o wspólne opodatkowania się z dnia 20.03.2012.
• Wywiad z Joanną, przeprowadzony przez Agatę Stasińską: 25.01.2013.
• Żurawiecki, Bartosz. 2013. Jako mąż i niemąż. „Replika” 46: 26–27.
• Przywołane analizowane materiały:
• Pytanie na śniadanie. TVP 2. Wydanie z dnia 20.10.2011.
• Uwaga. Magazyn reporterów. TVN. Wydanie z dnia 18.10.2010.
• Uwaga. Magazyn reporterów. TVN. Wydanie z dnia 23.10.2010.
• Uwaga. Magazyn reporterów. TVN. Wydanie z dnia 01.07.2011.