Mistyka miłości Bożej w pismach św. Bernarda z Clairvaux

• Authors: Artur Andrzejuk

Title variants

EN

Mysticism of God’s Love in Bernard of Clairvaux’s writings

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Koncepcja mistycznej miłości św. Bernarda stała się słynna jeszcze w XII wieku i zyskała licznych zwolenników, z których przede wszystkim należy wymienić pierwszego biografa Bernarda, Wilhelma z Saint-Thierry. Doktryna ta miała też swoich przeciwników, do których zaliczał się przede wszystkim Piotr Abelard, zarzucający jej egoizm i usiłujący przeciwstawić jej swoją koncepcję miłości bezinter esownej. W pismach św. Bernarda uzyskują pewną postać spójnej jedności wpływy greckiego platonizmu z pism Pseudo-Dionizego oraz wpływy platonizmu zachodniego w wersji św. Augustyna. Wyraźnym novum jest to akcent, który pada na wolność. Cysters wyraźnie stwierdza, że miłość rodzi się z wolności; warunkiem jej zapoczątkowania jest właśnie wolność, polegająca na odrzuceniu zniewalającego człowieka strachu lub równie obezwładniającej pożądliwości. Co więcej, ta wolność woli (liberum arbitrum) stanowi o godności człowieka. Dignitatem in homine liberum arbitrium dico – ta formuła z "De diligendo Deo" przypomina bardzo określenia godności, jakie znajdujemy u renesansowych humanistów, takich jak chociażby Coluccio Salutati, Marsilio Ficino, Mikołaj z Kuzy, Petro Pomponazzi, Carolus Bovillus, Erazm z Rotterdamu, a przede wszystkim Giovanni Pico della Mirandola. Doktrynę miłości opata z Jasnej Doliny możemy określić mianem mistycznej, gdyż odnosi się ona wyłącznie do Boga, dokonuje się dla Boga i dzięki Bogu. Można też powiedzieć, że była to „mistyka miłosna”. Z tego też względu ulubionym przedmiotem komentarzy Bernarda, a następnie jego cysterskich kontynuatorów, była Pieśń nad pieśniami. Sam Bernard przez całe życie pisał homilie na jej temat, skomponowane już po jego śmierci w imponujący komentarz. Tam też znajduje się ostateczny wyraz cysterskiej „mistyki oblubieńczej”. W swej istocie stanowi ona wyprowadzenie ostatecznych konsekwencji z biblijnego stwierdzenia, że Bóg jest miłością (1 J 4,8). Bernard nazywa miłość „prawem” (lex), które jest wewnętrznym życiem Boga i które uzewnętrznia się w akcie stwórczym. Jest to miłość totalna, wszystko ogarniająca, wszystkim dostępna, wszechmogąca, zbawcza i uszczęśliwiająca. Szczególne miejsce na tej skali miłości ma człowiek, byt rozumny i wolny, stworzony na obraz i podobieństwo Boga. W tym 'imago' i 'similitudo Dei' zawiera się przede wszystkim możność miłowania.

EN

Bernard of Clairvaux’s account of mystical love was already famous in the 12th century and it gained many followers, among whom Bernard’s first biographer, William of Saint-Thierry, should be given first mention. The doctrine had also its opponents, for example in Peter Abelard, who argued that it presented a concept of egoistic love; he himself tried to put forward his own view of charitable and selfless love. In Bernard’s writings, the influences of Greek Platonism from the works of Pseudo-Dionysius and Saint Augustine’s version of western Platonism are joined in a coherent unity. The distinct novum is Bernard’s stress on freedom. He clearly states that love arises from freedom; freedom is a condition of the beginning of love, and it relies on the rejection of enslaving fear and overpowering lust. What is more, this freedom of will (liberum arbitrum) constitutes the dignity of man. “Dignitatem in homine liberum arbitrium dico” – this statement from "De diligendo Deo" is reminiscent of the characteristics of dignity that can be found in Renaissance humanists like Coluccio Salutati, Marsilio Ficino, Nicholas of Cusa, Petro Pomponazzi, Carolus Bovillus, Erasmus of Rotterdam, and first of all Giovanni Pico della Mirandola. Bernard’s doctrine of love can be described as mystical, because it refers only to God, and it is completed only with God and through God. Bernard’s favourite subject for commentary, and that of his Cistercian followers, was the Song of Songs. He wrote many homilies on it, which were gathered, after his death, into an impressive commentary, where the final expression of Cistercian “nuptial mysticism” can be found. In its essence, it draws the ultimate conclusions of the biblical statement that God is Love (1 J 4,8). Bernard calls love the law (lex) that is the internal life of God, and which externalizes itself in the act of creation. It is total love, all-encompassing, available to everyone, almighty, salvific and beatifying. Man has a special place on this scale of love, as he is a rational and free being created in the image and likeness of God. This 'imago' and 'similitudo Dei' entails above all the possibility of love.

Keywords

PL

Bóg; miłość; mistycyzm; stopnie miłości

EN

God; love; mysticism; levels of love

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Philosophiae Christianae
• Year: 2011
• Volume: 47
• Issue: 2
• Pages: 63-102

Contributors

author

Artur Andrzejuk

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Filozofii, ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa, Poland