Demokracja i wartości w wychowaniu. O epistemologicznym statusie doświadczenia w pragmatyzmie

• Authors: Waga Leszek

Title variants

EN

Democracy and values in education. On the epistemological status of experience in pragmatism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Znaczenie doświadczenia w wychowaniu w postulatach pedagogiki pragmatyzmu jest powszechnie znane. Wiele miejsca tej problematyce poświęcił John Dewey. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o ograniczenia w wykorzystywaniu doświadczenia w procesie wychowania. Odpowiedź na to pytanie jest wpisana w epistemologiczne zagadnienie relacji między doświadczeniem a teorią. W pierwszym punkcie są przywołane najważniejsze kwestie dotyczące pojęć doświadczenia, demokracji i wartości w wychowaniu. W drugim punkcie opisana jest rola doświadczenia w pragmatyzmie w kontekście behawioryzmu, zwłaszcza behawioryzmu społecznego. W trzecim punkcie przedstawione są w skrócie epistemologiczne dyskusje nad statusem doświadczenia w tworzeniu wiedzy. W ostatniej części zaprezentowana jest próba odpowiedzi na główne pytanie o ograniczenia w posługiwaniu się doświadczeniem w procesie wychowania.

EN

The importance of experience in education in the postulates of pragmatism pedagogy is widely known. John Dewey has extensively elaborated on the problem. The purpose of the article is to answer the question about the limits to the use of experience in the process of education. The answer to the question lies in the epistemological question of the relationship between experience and theory. The first section refers to the most important issues relating to the concepts of experience, democracy and values in education. The second section describes the role of experience in pragmatism in the context of behaviorism, social behaviorism in particular. The third section outlines epistemological discussions on the status of experience in knowledge creation. The last section attempts to answer the primary question about the limits to the possible use of experience in the process of education.

Keywords

PL

doświadczenie; demokracja; wartości; pragmatyzm; behawioryzm społeczny

EN

experience; democracy; values; pragmatism; social behaviorism

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Studia z Teorii Wychowania
• Year: 2019
• Issue: 4 (29)
• Pages: 29-45

Contributors

author

Waga Leszek

• Uniwersytet Opolski

References

• Benner D., Stępkowski D., von Oetttingen A., Peng Z., Kształcenie – moralność – demokracja. Teorie i koncepcje wychowania i kształcenia moralno-etycznego i ich związki z etyką i polityką, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2018.
• Bronk A., Zrozumieć świat współczesny, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1998.
• Cooley C. H., Human Nature and the Social Order, Charles Scribner’s Sons, New York – Chicago – Boston 1902.
• Cooley C. H., Social Organization. A study of the Larger Mind, Charles Scribner’s Sons, New York 1909.
• Dewey J., Demokracja i wychowanie. Wprowadzenie do filozofi i wychowania, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1972, s. 68-69.
• Dewey J., Jak myślimy?, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988.
• Dewey J., Moje pedagogiczne credo, w: Tenże, Wybór pism pedagogicznych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967, s. 3-16.
• Dewey J., Reconstruction in Philosophy, Henry Holt and Company, New York 1920.
• Dewey J., Sztuka jako doświadczenie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975.
• Dewey J., Zainteresowanie i wysiłek w związku z wychowaniem woli, w: Tenże, Wybór pism pedagogicznych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967, s. 17-53.
• Dewey J., Zasady moralne w wychowaniu, w: Tenże, Wybór pism pedagogicznych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967, s. 178-202.
• Dębowski J., Bezpośredniość poznania. Spory – dyskusje – wyniki, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1999.
• Dębowski J., Świadomość. Poznanie. Naoczność poznania, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2001.
• Gadamer H.-G., Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
• Gawecki B. J., Myślenie i postępowanie, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1975.
• Gofron A., Podstawy epistemologiczne pedagogiki kultury, w: (red.) K. Duraj-Nowakowa, J. Gnitecki, Epistemologiczne wyzwania współczesnej pedagogiki, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1997, s. 71-78.
• Grobler A., Metodologia nauk, Wydawnictwo Aureus – Wydawnictwo Znak, Kraków 2006.
• Heidegger M., Bycie i czas, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
• Heidegger M., Heglowskie pojęcie doświadczenia, w: Tenże, Drogi lasu, Fundacja Aletheia, Warszawa 1997, s. 97-170.
• Heidegger M., Powiedzenie Nietzschego „Bóg umarł”, w: Tenże, Drogi lasu, Fundacja Aletheia, Warszawa 1997, s. 171-216.
• Kamiński S., Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfi kacja nauk, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1992.
• Kłoskowska A., Behawioryzm społeczny G. H. Meada. Wstęp do wydania polskiego, w: G. H. Mead, Umysł, osobowość i społeczeństwo, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975, s. IX-XXXVIII.
• Krąpiec M. A., Doświadczenie, w: (red.) A. Maryniarczyk, Powszechna Encyklopedia Filozofi i, t. 2, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2001, s. 673-676.
• Krąpiec M. A., Doświadczenie i metafi zyka, „Roczniki Filozoficzne” 1976 z. 1, s. 5-16.
• LaCapra D., Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2009.
• Łobocki M., Teoria wychowania w zarysie, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006.
• Mead G. H., Umysł, osobowość i społeczeństwo, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975.
• Melosik Z., Pedagogika pragmatyzmu, w: (red.) Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 307-323.
• Melosik Z., Pragmatyzm i edukacja w Stanach Zjednoczonych: między poglądami J. Deweya a współczesną rzeczywistością, w: (red.) J. Rutkowiak, Odmiany myślenia o edukacji, Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1995, s. 93-117.
• Nowak M., Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2000.
• Paszenda I., Rutyna jako nie-codzienne doświadczenie edukacyjne w perspektywie pragmatyzmu, „Studia z Teorii Wychowania” 2017 nr 4 (21), s. 223-233.
• Piecuch J., Doświadczenie Boga. Propozycja Bernharda Weltego na tle sporu o pojęcie doświadczenia fenomenologicznego, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004.
• Pieter J., Wstęp, w: J. Dewey, Wybór pism pedagogicznych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967, s. V-LXXXVI.
• Piłat R., Doświadczenie i pojęcie. Studia z fenomenologii i fi lozofi i umysłu, Wydawnictwo Instytutu Filozofi i i Socjologii PAN, Warszawa 2006.
• Pluta A., Pedagogika ogólna przez małe „o”. Między modernizmem a postmodernizmem, w: (red.) Tenże, Pedagogika ogólna a filozofi a nauki. Wybrane problemy poznawcze i konteksty dydaktyczne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Częstochowa 1997, s. 81-93.
• Putnam H., Putnam R. A., Education for Democracy, „Educational Theory” 1993 nr 4, s. 361-376.
• Rubacha K., Metodologia badań nad edukacją, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
• Stępień A. B., Doświadczenie, w: (red.) J. Herbut, Leksykon Filozofi i Klasycznej, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1997, s. 119-120.
• Stępień A. B., Rola doświadczenia w punkcie wyjścia metafi zyki, „Zeszyty Naukowe KUL” 1974 nr 4, s. 29-37.
• Stępień A. B., Wstęp do fi lozofi i, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2001.
• Szacki J., Historia myśli socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• Śliwerski B., Pedagogika (w) demokracji, „Przegląd Pedagogiczny” 2014 nr 1, s. 221-244.
• Tatarkiewicz W., Historia fi lozofi i, t. 3: Filozofi a XIX wieku i współczesna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• Tomaszewski T., Główne idee współczesnej psychologii, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998.
• Twardowski K., O czynnościach i wytworach. Kilka uwag z pogranicza psychologii, gramatyki i logiki, w: (red.) T. Rzepa, Psychologia w szkole lwowsko-warszawskiej. Twardowski. Witwicki. Baley. Błachowski. Kreutz. Lewicki. Tomaszewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 109-141.
• Waga L., Rola doświadczenia w tworzeniu wiedzy pedagogicznej, mps KUL, Lublin 2016.
• Waga L., Typologies of the Understanding of the Experience Notion in Pedagogy, „Przegląd Badań Edukacyjnych” 2019 nr 1 (28), s. 149-160. http://dx.doi.org/10.12775/PBE.2019.008
• Welte B., Filozofi a religii, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996.
• Wojtyła K., Osoba i czyn, w: Tenże, Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2000, s. 43-344.
• Wolsza K., Rola doświadczenia transcendentalnego w poznaniu filozoficznym, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1999.
• Wolsza K., Zarys teorii podstawowego doświadczenia fi lozofi cznego, w: Tenże, Religijne wymiary doświadczenia i myślenia, Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża w Opolu, Opole 2011, s. 11-27.