„Zwyczajem kawalerów ziemskich postępuje z nią Oblubieniec”. Pierwotna dedykacja „Pobożnych pragnień” Aleksandra Teodora Lackiego jako autorski projekt lektury emblematów Hermana Hugona

• Authors: Radosław Grześkowiak

Title variants

EN

“Zwyczajem kawalerów ziemskich postępuje z nią Oblubieniec” (“In earthly suitors’ customary manner Betrothed proceeds with her”). Initial Dedication of Aleksander Teodor Lacki’s “Pobożne pragnienia” (“Devout Desires”) as Author’s Project of Reading Herman Hugo’s Emblems

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W 1673 r. ukazał się pierwszy znany polski przekład popularnego zbioru emblematycznego "Pia desideria" (1624) autorstwa jezuity Hermana Hugona. Polski tłumacz tego zbioru, marszałek nadworny litewski Aleksander Teodor Lacki, zaopatrzył druk w dedykację dla Konstancji Krystyny Wielopolskiej, bratanicy swej żony. W odpisie zachowała się jednak wcześniejsza o dwa lata pierwotna przedmowa dedykacyjna, adresowana do Gryzeldy Konstancji Wiśniowieckiej, matki polskiego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Nowa przedmowa ma nie tylko inną adresatkę, ale również odmienny charakter: jest to typowy dla druków panegirycznych poświęconych magnaterii i szlachcie zbiór konceptów dotyczących herbu adresatki. Przedmowa ofiarowana Wiśniowieckiej przedstawiała natomiast "Pia desideria" jako romans duchowny między Duszą a jej mistycznym Oblubieńcem. Takie odczytanie uwzględniało przede wszystkim potrzeby czytelniczek, do których głównie kierowany był przekład Lackiego, obrazując, do jakiego stopnia emblematyka religijna stała się wówczas domeną kobiet. Artykuł wieńczy edycja analizowanej w nim przedmowy z 1671 r., która po raz pierwszy ukazuje się drukiem w całości.

EN

A popular collection of emblems "Pia desideria" (1624) by a Jesuit Herman Hugo appeared for the first time in Poland in 1673 in the well-known Polish translation. The Polish translator of the collection, Aleksander Teodor Lacki, Lithuanian court marshal, preceded it with a dedication to Konstancja Krystyna Wielopolska, his wife’s niece. However, in a transcript of the text an initial foreword dedication from two years earlier, to Gryzelda Konstancja Wiśniowiecka (King Michał Korybut Wiśniowiecki’s mother) survived. The new preface has both a different addressee and style: it is a gathering of concepts referring to the addressee’s coat of arms, typical of panegyrical prints devoted to magnates and nobility. Whereas the preface offered to Wiśniowiecka presents "Pia desideria" as a spiritual romance of Soul and its mystic Betrothed. Such reading respects first and foremost the needs of woman readers to whom Lacki’s translation was mainly directed, showing the extent to which the religious emblem became at that time a woman’s domain. The article terminates with the edition of the 1671 preface analysed here, being its first complete publication to date.

Keywords

EN

Herman Hugo's "Pia desideria"; Aleksander Teodor Lacki; Konstancja Krystyna Wielopolska; Gryzelda Konstancja Wiśniowiecka

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2015
• Volume: 106
• Issue: 1
• Pages: 199-227

Dates

published

2015-03-20

Contributors

author

Radosław Grześkowiak

• Uniwersytet Gdański

Identifiers

ISSN

0031-0514