Lednicki przyczynek do znajomości plecionkarstwa

• Authors: Wrzesiński Jacek

Title variants

DE

Lednicaer Beitrag zur Flechthandwerkkunde

• Languages of publication: PL

Abstracts

DE

Probleme, die mit dem Handwerk verbunden sind, gehören zu Themen, die in der archäologischen Literatur sehr oft berührt werden. Es werden dabei vor allem diese Fachgebiete besprochen, zu denen bereits zahlreiches Untersuchungsmaterial zur Verfugung steht. Archäologische Untersuchungen, die an diesen Fundstellen geführt werden, wo besonders günstige Verhältnisse zur Erhaltung von Erzeugnissen aus Holz, Baumrinde, Fasern oder Leder herrschen, liefern uns Flechterzeugnisse, die eine weite Anwendung in allen Wirtschaftszweigen gefunden haben. Die Flechlkunst wird im allgemeinen für eine der ältesten technischen Fertigkeiten, die von dem Menschen beherrscht wurden, und für den am weitesten verbreiteten Herstellungszweig gehalten. Trotzdem wurde das Flechten nie für ein gesondertes Handwerk anerkannt. Es gehört auch zu den traditionellsten Beschäftigungen außerhalb der landwirtschaftlichen Tätigkeit. Mit diesem Handwerk beschäftigten sich vor allem landarme und landlose Bauern, weiter Ältere und Behinderte - im allgemeinen waren es Menschen, die ihren Lebensunterhalt nur auf diese Weise beschaffen konnten. Dies halle einen entscheidenden Einfluß auf die gesellschaftliche Position des Herstellers. Zu den meistbenutzten Rohstoffen, die beim Flechten verwendet wurden, gehören Weidenruten — von den Weidenbäumen aus der Salix-Familie. Beim Weidenruten-, Wurzel-, und Zweigenschneiden oder beim Abreißen der Baumrinde benutzte man Messer, Sichel, Halbsensen, Scheren und Gartenmesser (Abb. 1, la, 1b). Zur Gewinnung von Baumrinde dienten auch spezielle Zangen (Abb. 2). Beim Spalten und Zerhacken bediente man sich auch spezieller Werkzeuge - der sog. Holzspalter (Abb. 3). Beim Flechten benutzte man auch Stampfer (Abb. 7), Ahlen (Abb. 8 und 8 a), Geraderichter und Verbieger (Abb. 9) sowie eine ganze Reihe von anderen Werkzeugen (z .B. Zangen, Messer, Bretter, Reifen, Bohrer, Sägen u sw.). Man benutzte auch verschiedene Werkbänke (Abb. 5 und 6). Die heutigen Flechthandwerker bedienen sich spezieller beinerner Werkzeuge, die den in den archäologischen frühmittelalterlichen Fundstellen in grossen Mengen gefundenen sehr ähnlich sind, und die Nadel oder Pfrieme genannt werden (Abb. 17). Heutzutage kann man drei Arten des Flechtens unterscheiden: 1. Rippen-Kreuzflechten (die populärste Art); 2.Spirales Flechten; 3. Flechten mit Zopftechnik. Die Unterwasserforschungen an den Lednicaer Brücken, sowie an dem östlichen Brückenkopf der Gnesener Brücke haben uns einige Gegenstände, die mit Hilfe der Fiechltechnik angefertigt worden waren, geliefert. In der Trümmerhalde der östlichen Brücke (Fundstelle 3b) wurde ein Fragment von einer Weidenoder Lindenmatte gefunden (Abb. 10). Es handelt sich um vier flache Reifen, die 3 -5 cm breit und im rechten Winkel miteinander verflochten sind, wobei sie ein Fragment mit den Massen: (ca.) 12 x 16 cm bilden. Auf der Insel (Brückenkopf, Fundstelle 2) wurden in Schicht III (die auf die zweite Hälfte des 11. Jh datiert wird) Fragmente ein es Korbes mit dem Bodendurchmesser von ca. 25 - 30 cm (Abb. 11, 12, 13) und ein “Weidenreifen” mit dem Durchmesser von 10 - 12 cm (Abb. 14, 15) entdeckt. Im Subustium der Lednicaer Burg (Fundstelle 2, Ar 559/600 und 600) wurden Fragmente von umgekippten geflochtenen Wanden (Abb. 16) entdeckt. Die Tatsache, daß das Flechthandwerk (Korbflechterei) für ein gesondertes Handwerk nicht anerkannt wurde, ist u.a. auch durch den niedrigen gesellschaftlichen Status der Herrsteller, eine verhältnismäßig geringe Zahl der Flechterzeugnisse und durch das Fehlen der Aussonderung der Flechtwerkzeuge im archäologischen Material verursacht. Die Tradition deß Flechthandwerks am Lednica-See überdauerte bis heute. Auf dem Gelände des Großpolener Ethnographischen Parks kann man wahrend des jahr jährlich veranstalteten “Lebendigen Freilichtmuseum s” Herrn S. Mazurowski — dem letzten Korbflechter am Lednica-See, bei der Arbeit Zusehen (Abb. 18).

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 1994
• Volume: 3
• Pages: 161-171

Dates

published

1994

Contributors

author

Wrzesiński Jacek

• Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

References

• Baranowski W. 1976. Rękodzieło i przemysł wiejski, PiM MAEŁ, Seria Etnograficzna 19, s. 181-246.
• Barnycz-Gupieniec R. 1974. Drewniane budownictw o mieszkalne w Gdańsku w X - XIII wieku, Gdańsk wczesnośredniowieczny t. 8. Gdańsk.
• Bogucka M. 1992. Ubóstwo w Gdańsku. Prządki, gręplarki i gręplarze (czesacze) w XVI - XVIII w. [w:] Biedni i bogaci. Studia z dziejów społeczeństwa i kultury ofiarowane Bronisławowi Geremkowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, s. 145 – 153. Warszawa.
• Bohdanowicz J. 1976. Plecione beczki na ziarno, Etnografia Polska 20. s. 181 - 200
• Brückner A. 1974. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa.
• Chmielewski S. 1960. Rybołówstwo [w:] Kultura ludowa Wielkopolski 1, s. 277 – 325. Poznań.
• Cnotliwy E. 1973. Rzemiosło rogownicze na Pomorzu wczesnośredniowiecznym. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk.
• Dąbrowski J. 1977. Archeologiczne aspekty badania początków zawodów, WA 42, s. 9 - 29.
• Filbrandt A. 1991. Badania palinologiczne osadów limnicznych jeziora Kamionek, [w:] Wstęp do paleoekologia Lednickiego Parku Krajobrazowego, s. 81 - 86, Poznań.
• Fryza M. 1991. Dokumentacja i ekspozycja rzemiosł ludowych w Wielkopolskim Parku Etnograficznym, SL 2, s. 229 - 237.
• Gajewski L. 1963. Wykopaliska w Igołomni, pow. Proszowice w 1961 roku, SpAr 15, s. 155 - 176.
• Gauda A. 1972. Kolekcja plecionkarstwa w zbiorach Muzeum Okręgowego w Lublinie, Studia i Materiały Lubelskie 6, s. 297 - 337.
• Goliński M. (1990) 1991. Topografia zawodowa starego miasta we Wrocławiu w XIII w., Śląski Kwartalnik Historyczny - Sobótka 45, s. 257 - 276.
• Hensel W. 1987. Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Warszawa.
• Hilczerówna Z. 1961. Rogownictwo gdańskie w X - XIV wieku, [w:] Gdańsk wczesnośredniowieczny t. 4 , s. 41-144. Gdańsk.
• Hołubowicz W. 1956. Opole w wiekach X - XII, Katowice.
• Jagłowski P. M. 1991. Początki i rozwój miasta lokacyjnego w Kruszwicy w świetle informacji archeologicznych i pisanych, StiM DWP 18 (36), s. 5 - 26.
• Jaworski K. 1991. Wyroby z kości i poroża w kulturze wczesnośredniowiecznego Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. Wrocław, Warszawa.
• Jażdżewski K. 1981. Pradzieje Europy Środkowej. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk.
• Kański B. 1959. Koszykarstwo. Warszawa.
• Kaźmierczyk J. 1990. Kamień w kulturze Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu w wiekach X – XIII. Wrocław, Warszawa.
• Kobyliński Z. 1988. Struktury osadnicze na ziemiach polskich u schyłku starożytności i w początkach wczesnego średniowiecza. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.
• Kola A., Wilke G. 1985. Wstępne sprawozdanie z archeologicznych badań podwodnych przeprowadzonych na reliktach mostów wczesnośredniowiecznych w jeziorze Lednickim w latach 1982 - 1983, Acta UNC.A 1, s. 63 - 74.
• Kola A., Wilke G. 1991. Sprawozdanie z archeologicznych badań podwodnych przeprowadzonych w jeziorze Lednickim na reliktach mostu wczesnośredniowiecznego, tzw. „gnieźnieńskiego" (Rybitwy, stan. 3b) w latach 1984 - 1985, Acta UNC.A 15, s. 43 - 58.
• Kopaliński W. 1985. Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa.
• Kostrzewski B. 1946. Rzemiosło u Polan. Łódź.
• Kostrzewski J. 1949. Pradzieje Polski. Poznań.
• Kostrzewski J. 1962. Kultura prapolska. Warszawa.
• Kostrzewski J. 1970. Plecionkarstwo, [w:] SSS 4, s. 130-131.
• Kroeber A. L. 1989. Istota kultury. Warszawa.
• Kubiak L., Polcyn M. 1991. Nowe znaleziska flor dryasowych w Lednickim Parku Krajobrazowym, [w:] Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego, s. 111 – 114. Poznań.
• Litt T., Tobolski K. 1991. Materiały do postglacjalnej historii roślinności okolic Lednicy. Część I. Badania palinologiczne osadów Jeziora Lednickiego – rdzeń V 86, [w:] Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego, s. 57 – 61. Poznań.
• Łowmiański H. 1962. Zagadnienia gospodarcze wczesnofeudalnego państwa polskiego, [w:] Początki Państwa Polskiego, t. 2, s. 15 – 36. Poznań.
• Makohonienko M. 1991. Materiały do postglacjalnej historii roślinności okolicy Lednicy. Część II. Badania palinologiczne osadów Jeziora Lednickiego – rdzeń I 86 i Wal 87, [w:] Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego, s. 63–70. Poznań.
• Makohonienko M. Tobolski K. 1991. Flora dryasowa w osadach limnicznych północnej części jeziora Lednickiego, SL 2, s. 261 - 265.
• Makohonienko M. Walanus A. 1991. Analizy numeryczne wyników badań palinologicznych osadów Jeziora Lednickiego, [w:] Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego, s. 71 – 79. Poznań.
• Malinowski T. 1985. Wielkopolska w otchłani wieków. Poznań.
• Matuszewska-Kola W., Kola A. 1985. Ruchome materiały źródłowe z archeologicznych badań podwodnych reliktów mostu wczesnośredniowiecznego w Bobęcinie koło Miastka, woj. słupskie z lat 1977 - 1983, Acta UNC.A 11, s. 27 - 51.
• Mączak A., Samsonowicz H., Zientara B. 1954, Z dziejów rzemiosła w Polsce. Warszawa.
• Mikołajczyk G. 1972. Początki Gniezna. Studia nad źródłami archeologicznymi. Warszawa-Poznań.
• Modzelewski K. 1987. Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.
• Mogielnicka-Urban M. 1984. Warsztat ceramiczny w kulturze łużyckiej. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.
• Moszyński K. 1967. Kultura ludowa Słowian, t. 1. Warszawa.
• Moździoch S. 1991. Wczesnomiejskie zespoły osadnicze na Śląsku w XI-XII wieku, [w:] Miasto zachodniosłowiańskie w XI - XII wieku. Społeczeństwo – kultura. Wrocław, Warszawa, Kraków.
• Naumowicz E. 1963. Sprawozdanie z badań archeologicznych w Ujściu pow. Chodzież w 1961 roku, SpAr 15, s. 199 - 207.
• Nowacki H. 1987. Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomyślu – nowy oddział Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szreniawie, RMNRS 16, s. 369 - 373.
• Ostrowska E. 1960. Odkrycia archeologiczne na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1957 r., SpAr 9, s. 43 - 51.
• Paprocka W. 1964. Przemysł domowy i rzemiosło wiejskie na terenie kurpiowskiej Puszczy Zielonej, [w:] Kurpie. Puszcza Zielona t. 2, Biblioteka Etnografii Polskiej nr 9, s. 213 - 215.
• Paprocka W. 1964. Tradycyjne plecionkarstwo ludowe na terenie dawnej Puszczy Zielonej i jego rola w gospodarce wiejskiej, [w:] Kurpie. Puszcza Zielona t. 2, Biblioteka Etnografii Polskiej nr 9, s. 245 - 267.
• Pescheck C. 1939. Die frühwandalische Kultur in Mittelschlesien (100. vor bis 200. nach Chr.), Leipzig.
• Piekalski J. 1991 Przyczynek do kwestii spożycia i dystrybucji mięsa w średniowiecznym Wrocławiu, KHKM 39, s. 139 - 152.
• Podlewski O. 1960. Plecionkarstwo. [w:] Kultura ludowa Wielkopolski 1, s. 471 – 496. Poznań.
• Pyrgała J. 1972. Budownictwo okresu lateńsko-rzymskiego i starszych faz wczesnego średniowiecza na Mazowszu Płockim, KHKM 20, s. 219 - 241.
• Pyrgała J. 1974. Rogowe narzędzia plecionkarskie z I w. p.n.e. – X I-XII w. n.e. na ziemiach Polski, WA 33, s. 48 - 53.
• Rospond S. 1984. Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.
• Russocki S. 1985. Średniowieczne kondycje i stany, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 3, s. 189-218. Warszawa.
• Šenfeldová H. 1975. Pleteni z loubků. Technologie lidové výroby 3, Praha.
• Słownik języka polskiego 1982, t. 2, Warszawa.
• Szczepaniak M. 1971. Przemysł i rzemiosło wiejskie w Wielkopolsce w drugiej połowie XVIII wieku, Poznań.
• Szymczak H. 1975. Współczesne ludowe plecionkarstwo na Opolszczyźnie, Opole.
• Tymieniecki K. 1955. Organizacja rzemiosła wczesnośredniowiecznego a geneza miast polskich, St Wcz 3, s. 9 - 86.
• Wąsowicz T. 1967. Legenda Śląska. Źródła do historii kultury materialnej. Wrocław, Warszawa, Kraków.
• Wiesiołowski J. 1982. Socjotopografia późnośredniowiecznego Poznania. Warszawa.
• Wiesiołowski J. 1992. Biedni, bogaci, przeciętni. Stratyfikacja społeczeństwa polskiego w końcu XV w. [w:] Biedni i bogaci. Studia z dziejów społeczeństwa i kultury ofiarowane Bronisławowi Geremkowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, s. 145–153. Warszawa.
• Wyrozumski J. 1972. Rzemiosło. [w:] SSS 4, s. 632-636.
• Zawierucha M. 1986. Tradycyjne zajęcia pozarolnicze i związana z nimi wiedza zawodowa mieszkańców wsi okolic Bytowa, ŁSE 27, s. 5 - 24.
• Żak J. 1983. Przetwórstwo, [w:] Człowiek i środowisko w pradziejach, s. 191 – 205. Warszawa.
• Żaki A. 1974. Archeologia Małopolski wczesnośredniowiecznej. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk.
• Żurowski K. 1962. Gniezno – stołeczny gród pierwszych Piastów w świetle źródeł archeologicznych, [w:] Początki Państwa Polskiego, t. 2, s. 61 – 90. Poznań.
• Żywirska M. 1973. Puszcza Biała. Jej dzieje i kultura. Warszawa.

Identifiers

ISBN

83-903072-0-0