Stanowiska teoretyczne w socjologii regionu

• Authors: Jacek Poniedziałek

Title variants

EN

Theoretical Perspectives in Regional Sociology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu jest wykazanie, że socjologia regionu jako wyodrębniona subdyscyplina wypracowała wiele perspektyw teoretycznych. Ich mnogość i doniosłość heurystyczna, o czym świadczy liczba badań empirycznych realizowanych z ich użyciem, stanowią o relatywnej ich dojrzałości. W związku z powyższym dokonano w prezentowanym tekście krytycznej analizy najważniejszych stanowisk teoretycznych. Zaprezentowano sekcjonistyczną koncepcję regionu, humanistyczne ujęcie regionu jako ojczyzny prywatnej, perspektywę regional science, koncepcje postmodernistyczne i instytucjonalistyczne. Krytyczna analiza dominujących w ramach socjologii regionu koncepcji z jednej strony stanowi próbę podsumowania dotychczasowych dokonań teoretycznych badaczy zainteresowanych tą problematyką, z drugiej zaś może stanowić asumpt do dalszego namysłu nad teoriami funkcjonującymi w ramach socjologii regionu i w ten sposób przyczynić się do dalszego jej rozwoju.

EN

The goal of this article is to prove that regional sociology as a separate subfeld has established a range of theoretical perspectives. Their quantity and heuristic signifcance, attested by the number of empirical studies which employed these perspectives, prove their relative maturity. As such, the presented paper includes a critical analysis of the most relevant theoretical perspectives. It features the selectionist concept of region, the humanistic approach to region as the private homeland, the regional science perspective, as well as postmodernist and institutional concepts. The critical analysis of the prevalent concepts within the regional sociology on one hand constitutes an attempt at summarising the theoretical achievements of the researchers interested in this subject, while on the other hand it may be an opportunity for further consideration of the theories which function within regional sociology and thus a stimulation for further development of the feld.

Keywords

PL

instytucjonalizm; ojczyzna prywatna; postmodernizm; socjologia regionu; studia regionalne; teoria socjologiczna

EN

institutionalism; postmodernism; private homeland; regional sociology; regional studies; sociological theory

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Opuscula Sociologica
• Year: 2017
• Issue: 1(19)
• Pages: 15-32

Contributors

author

Jacek Poniedziałek

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

References

• Appadurai, A. (2005). Nowoczesność bez granic. Kraków: Universitas.
• Augé, M. (2010). Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Berger, P., Luckmann, T. (2010). Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bertrand, A.L. (1952). Regional sociology as a special discipline. Social Forces, 31 (2), 132–136.
• Braudel, F. (2006). Gramatyka cywilizacji. Warszawa: Ofcyna Naukowa.
• Bukowski, A. (2006). Władza, terytorium, tożsamość. Społeczne konstruowanie regionu.
• W: A. Bukowski, M. Lubaś, J. Nowak, Zarządzanie przestrzenią (s. 73–114). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bukowski, A. (2011). Region tradycyjny w unitarnym państwie w dobie globalizacji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Burszta, W., Kuligowski, W. (2005). Sequel. Dalsze przygody kultury w globalnym świecie. Warszawa: Muza SA.
• Castells, M. (2008). Siła tożsamości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ciechocińska, M. (1976). Socjologia regionalna w Polsce na tle światowym. Studia Socjologiczne, 4, 197–226.
• Ciechocińska, M. (1978). Problematyka warunków życia w ujęciach socjologii regionalnej. Studia Socjologiczne, 4, 178–201.
• Ciechocińska, M. (1983). Region jako teren badań socjologicznych. Studia Socjologiczne, 3, 61–76.
• Fitjar, R.D. (2009). The Rise of Regionalism: Causes of Regional Mobilization in Western Europe. London: Routledge.
• Fawn, R. (2009). Regions and their study: wherefrom, what for and whereto? Review of International Studies, 35, 5–34.
• Friedman, J., Alonso, W. (1964). Regional Development and Planning. Cambridge: MIT Press.
• Giddens, A. (1996). Affluence, Poverty and the Idea of Post-scarity Society. Development and Change, 27, 365–377.
• Harvey, D. (1989). The Condition of Postmodernity. Oxford: Blackwell.
• Hechter, M. (1975). Internal Colonialism. The Celtic Fringe in British National Development. London: Routledge.
• Jałowiecki, B., Szczepański, S.M. (2006). Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jasińska-Kania, A. (2006). Neoinstytucjonalizm. W: A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne (s. 549–552). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jaskułowski, K. (2009). Nacjonalizm bez narodów. Nacjonalizm w koncepcjach anglosaskich nauk społecznych. Wrocław: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.
• Keating, M. (1997). The Invention of Regions: Political Restructuring and Territorial Government in Western Europe. Environment and Planning C, 15, 383–398.
• Keating, M. (2003). The New Regionalism in Western Europe. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Keating, M. (2004). The Political Economy of Regionalism. W: M. Keating, J. Loughlin (red.), The Political Economy of Regionalism (s. 17–41). London: Routledge.
• Keating, M., Loughlin, J., Deschouwer, K. (2003). Culture, Institutions and Economic Development: A Study of Eight European Regions. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Konarski, W. (2004). Autonomia czy secesja? Ruchy regionalistyczne jako forma nacjonalizmu we współczesnej Europie i ich możliwy wpływ na ideę zjednoczonej Europy. W: W. Łukowski
• (red.), Tożsamość regionów w Polsce w przestrzeni europejskiej (s. 24–36). Katowice: Ruch Autonomii Śląska.
• Kwaśniewski, K. (1993). Elementy teorii regionalizmu. W: K. Handke (red.), Region, regionalizm – pojęcia i rzeczywistość (s. 75–86). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Kubiak, H. (2007). U progu ery postwestfalskiej. Kraków: Universitas.
• Lyotard, F.-J. (1997). Kondycja ponowoczesna. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• MacIver, R.M., Page, Ch.H. (1949). Society: An Introductory Analysis. Rinehart: Michigan University.
• McMichael, Ph. (1998). Globalizacja: mity i realia. W: K. Gorlach (red.), Socjologia wsi w Ameryce Północnej (s. 285–310). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Miazga, M. (2010). Z zagadnień socjologii regionu. Lublin: Wyższa Szkoła Administracji Publicznej.
• Neumann, I. (2001). Regionalism and Democratisation. W: J. Zielonka, A. Prawda (red.), Democratic Consolidation in Eastern Europe (s. 58–75). Oxford: University Press.
• North, C.D. (1991). Institutions. The Journal of Economic Perspectives, 5 (1), 97–112.
• O’Brien, R. (1992). Global Financial Integration. The End of Geography. London: Pinter.
• Obracht-Prondzyński, C. (2002). Kaszubi – między dyskryminacją a regionalną podmiotowością. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
• Odum, H.W., Moore, H.E. (1938). American Regionalism. A Cultural-historical Approach to National Integration. New York: Harry Molt and Company.
• Ossowski, S. (1967). Zagadnienie więzi regionalnej i więzi narodowej na Śląsku Opolskim. W: S. Ossowski, Dzieła, t. 3, (s. 251–300). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Ossowski, S. (1983). O osobliwościach nauk społecznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Ossowski, S. (1984). Wzory terytorialne ojczyzny w ideologii narodowej. W: S. Ossowski, O ojczyźnie i narodzie (s. 58–79). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Paasi, A. (1991). Deconstructing Regions: Notes on the Scales of Spatial Life. Environment and Planning A, 23 (2), 239–256.
• Paasi, A. (2000). Territorial Identities as Social Constructs. Hagar – International Social Science Review, 2 (1), 91–113.
• Paasi, A. (2001). Europe as a Social Process and Discourse: Considerations of Place, Boundaries and Identity. European Urban and Regional Studies, 8 (1), 7–28.
• Paasi, A. (2002). Place and Region: Regional Worlds and Works. Progress in Human Geography, 26 (6), 802–811.31
• Paasi, A. (2013). Regional Planning and Mobilization of ‘Regional Identity’: From Bounded Spaces to Relational Complexity. Regional Studies, 47, 1206–1219.
• Poniedziałek, J. (2011). Postmigracyjne tworzenie tożsamości regionalnej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Poniedziałek, J., (2015). Wybrane koncepcje regionu w socjologii polskiej. Sprawy Narodowościowe. Seria nowa, 46, 85–106.
• Poniedziałek, J. (2016a). Wybrane koncepcje regionu w socjologii i etnografi wypracowane w okresie II Rzeczpospolitej. Studia Regionalne i Lokalne, 56 (3), 5–30.
• Poniedziałek, J. (2016b). Wielofazowy proces instytucjonalizacji regionu. Kultura i Edukacja, 111 (1), 11–33.
• Posern-Zieliński, A. (1995). Problematyka etniczna w badaniach etnologicznych i antropologicznych. Lud, 78, 293–316.
• Rokkan, S. (1975). Dimensions of State Formation and Nation Building: A Possible Paradigm for Research on Variations within Europe. W: Ch. Tilly (red.), The Formation of National States in Western Europe (s. 50–72). New York: Princeton University Press.
• Rykiel, Z. (2008). Koncepcja przestrzeni i teorie regionu a wzorce uprawiania socjologii. W: Z. Rykiel (red.), Nowa przestrzeń społeczna w badaniach socjologicznych (s. 13–39). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Rykiel, Z. (2011). Teorie regionu społecznego. W: M.S. Szczepański, A. Śliz, R. Geisler, B. Cymbrowski (red.), Socjologia regionu i społeczności lokalnych. Antologia (s. 67–110). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Sagan, I. (2011). Współczesne studia regionalne – teoria i metodologia a także praktyka. W: M.S. Szczepański, A. Śliz, R. Geisler, B. Cymbrowski (red.), Socjologia regionu i społeczności lokalnych. Antologia (s. 35–48). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Sakson, A. (2006). Tożsamość lokalna i regionalna współczesnych mieszkańców byłych Prus Wschodnich. Przegląd Zachodni, 1, 201–224.
• Sandel, M., (1996). Democracy’s Discontent. America in Search of a Public Philosophy. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Schrijver, F. (2006). Regionalism after Regionalization: Spain, France and the United Kingdom. Amsterdam: University Press.
• Sekuła, A.E. (2009). Po co Ślązakom potrzebny jest naród? Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
• Sołdra-Gwiżdż, T. (2014). Stosunki etniczne w badaniach Instytutu Śląskiego z perspektywy jego 80-lecia. Studia Humanistyczne AGH, 13 (3), 101–113.
• Starosta, P. (1999). Tożsamość regionalna w perspektywie socjologicznej. W: A. Matczak (red.), Badania nad tożsamością regionalna (s. 40–53). Łódź–Ciechanów: Krajowy Ośrodek Dokumentacji Regionalnych Towarzystw Kultury.
• Strecker, I. (1994). Soft and Hard Regionalism. Sociology and Ethnology Bulletin, 3 (1), 47–52.
• Szczepański, S.M., Śliz, A., Geisler, R., Cymbrowski, B. (red.) (2011). Socjologia regionu i społeczności lokalnych. Antologia. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Tatur, M. (red.) (2004). The Making of Regions in Post-Socialist Europe: the Impact of Culture, Economic Structure, and Institutions. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenshaften.
• Taylor, J.P. (1991). A Theory and Practise of Regions: The Case of Europe. Environment and Planning D, 9, 183–195.
• Tomaszewski, K. (2007). Regiony w procesie integracji europejskiej. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Traba, R., Sakson, A. (2007). Przeszłość zapamiętana. Narracje z pogranicza. T. 1. Olsztyn: Borussia.
• Tuan, Y.-F. (1987). Przestrzeń i miejsce. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Urry, J. (2009). Socjologia mobilności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wallerstein, I. (2004). World-Systems Analysis: An Introduction. Durham: Duke University Press.
• Wnuk-Lipiński, E. (2004). Świat międzyepoki. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Zarycki, T. (2000). O niektórych dylematach współczesnych badań nad przestrzenią społeczną. Studia Regionalne i Lokalne, 4 (4), 5–22.
• Znaniecki, F. (1990). Współczesne narody. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Identifiers

DOI

10.18276/os.2017.1-02