„Wolność kontrolowana” — o (nie)zależności tłumacza. Uwagi do polskiego przekładu powieści Petry Hůlovej Umělohmotný třípokoj

• Authors: Żygadło‑ Czopnik Dorota

Title variants

SK

Kontrolovaná svoboda” — o (ne)závislosti překladatele Poznámky k polskému překladu románu Petry Hůlové Umělohmotný třípokoj

EN

„Controlled freedom” — about the (in)dependence of a translator. A few comments about the Polish translation of Petra Hůlová’s Umělohmotný třípokoj

• Languages of publication: PL

Abstracts

CS

V roce 2002 se v České republice objevil zajímavý fenomén — neznámá dívka Petra Hůlová vydala knihu, která se stala největším literárním pozdvižením posledních let. Spisovatelčin debut Paměť mojí babičce získal cenu Magnesia Litera v kategorii Objev roku a zvítězil v anketě „Lidových novin” jako Kniha roku. Próza Umělohmotný třípokoj získala Cenu Jiřího Ortena. Hůlová získala v roce 2008 Cenu Josefa Škvoreckého za román Stanice Tajga. Spisovatelka je v každé knize jiná, což však neznamená, že by její tvorba neměla svůj osobitý styl. Dnes je zřejmě nejoceňovanější mladou autorkou. Upozornila na sebe jazykem, jenž je směsicí obecne češtiny a překvapivých přirovnání, ale ojedinělá je i fabulační odvahou. Kniha, která nás zajímá — Umělohmotný třípokoj — je čtvrtým románem mladé prozaičky. Polská překladatelka Julia Różewicz byla oceněna jako „Nová tvář” literárního měsíčníku „Literatura na Świecie” („Světová literatura”) za překlad této knihy Petry Hůlové (polsky Plastikowe M3, czyli czeska pornografia). Cílem této práce je analýza specifického autorského jazyka, který česká spisovatelka v knize vytvořila, a jeho následná konfrontace s jazykem, který pro jeho „českou mutaci“ zvolila překladatelka Julia Różewicz.

EN

In 2002 in the Czech Republic a very interesting phenomenon occured — an unknown young woman named Petra Hůlová published a book, which caused the biggest literary stir of recent years. The writer’s debut Paměť mojí babičce received the Magnesia Litera Award in the Objev roku (Discovery of the Year) category and won the Lidove noviny’s poll as Kniha roku (Book of the Year). The prose of Umělohmotný třípokoj won the Jiry Orten Award. In 2008, Hulova was awarded with the Josef Škvorecký Award for the novel Stanice Tajga. In every book the writer seems different, which does not mean that she has no individual style. She is undoubtedly the most award‑winning young author today. She captured readers’ attention with the language used, which is a mixture of colloquial Czech and surprising similes. Quite unique is also the bravery of her storytelling. The book we are interested in, Umělohmotný třípokoj, is the fourth novel by the young writer. The Polish translator Julia Różewicz was awarded for the “New face” category of the literary magazine Literatura na Świecie for her translation of the Petra Hulova’s book (in Polish: Plastikowe M3, czyli czeska pornografia, Afera 2013). The goal of this study is to analyze the Czech author’s specific language and to later confront it with the language chosen for its “Czech mutation” by the translator, Julia Różewicz.

Keywords

PL

literatura czeska; tłumaczenie; język; interpretacja; wolność

CS

česká literatura; překlad; jazyk; interpretace; volnost

EN

Czech literature; translation; language; interpretation; freedom

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2015
• Volume: 6
• Issue: 1
• Pages: 105-119

Dates

published

2015

Contributors

author

Żygadło‑ Czopnik Dorota

• Uniwersytet Wrocławski

References

• Balcerzan, Edward: Wielojęzyczność literatury i problemy przekładu artystycznego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984. 97—105.
• Česálková, Lucie: „152 stran jedné myšlenky.” Literární noviny 3 (2007). 11.
• Chuchma, Josef: Přeceňujeme Petru Hůlovou? <http://www.lidovky.cz/precenujeme petru hulovou d0u>
• Czapliński, Przemysław: „Czas wymienić narracje!” Tygodnik Powszechny 24 (2009). 5.
• Daneš, František: „Kolik je vlastně češtin..” Čeština, jak ji znáte i neznáte. Praha: Academia, 1996.
• Ingarden, Roman: „O tłumaczeniach.” O sztuce tłumaczenia. Red. Michał Rusinek. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1955. 127—190.
• Janoušek, Pavel: „Ze čtenářského deníku Aloise Burdy, Petra Hůlová: Umělohmotný třípokoj.” Tvar 21 (2006). 3.
• Košnarová, Veronika: „Sibiřský příběh.” Tvar 11 (2008). 21.
• Krysztofiak, Maria: Przekład literacki a translatologia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1999. 73.
• Labocha, Janina: „O odmianach językowych współczesnej polszczyzny i czeszczyzny.” Studia z filologii słowiańskiej ofiarowane prof. Teresie Zofii Orłoś. Red. Henryk Wróbel. Kraków: Wydawn. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2000. 133.
• Levý, Jiří: „Teoria informacji a proces komunikacji literackiej.” Tłum. Lucylla Pszczołowska. Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia. T. 2. Red. Henryk Markiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Literackie, 1976. 70—112.
• Levý, Jiří: Umění překladu. Praha: Ivo Železný, 1998. 114.
• Matějková, Jana: „Vzpoura — Ne Pornografie.” Tvar 11 (2007). 23.
• Mukařovský, Jan: Wśród znaków i struktur. Wybór szkiców. Red. Janusz Sławiński. Warszawa: PIW, 1970.
• Sadkowski, Wacław: Odpowiednie dać słowo słowu. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002. 6.
• Tokarz, Bożena: „Tabu i autocenzura w przekładzie.” Tabu w przekładzie. Red. Piotr Fast, Natalia Strzelecka. Katowice—Częstochowa: Wydawnictwo „Śląsk”, 2007. 8, 16.
• Tomczak, Daniel: „Poeta, poecie, poetę… pomiędzy artystyczną wolnością a intencją autora…” Porównania 10 (2012). 189.
• Uličný, Oldřich: „Lingvistické a psychosociální aspekty užívání agresívních verbálních prostředků, zvl. vulgarismů, v současné veřejné české komunikaci.” Eurolingua & Eurolitteria. Red. Oldřich U l ič ný. Liberec: Technická univerzita v Liberci, 2009. 46.
• Vančura, Vladislav: „O nadávkách.” Řád nové tvorby. Red. Milan Blahynka, Štěpán Vlašín. Praha: Svoboda, 1972. 98.
• Vaněk, Petr: Odkrytá tajemství třípokoje. <http://www.iliteratura.cz/Clanek/20287>
• Vilikovský, Jan: Překlad jako tvorba. Praha: Ivo Železný, 2002. 67, 80.
• Vodička, Felix: „Historia literatury. Jej problemy i zadania.” Tłum. Jacek Baluch. Studia z teorii literatury. Archiwum Przekładów „Pamiętnika Literackiego”. T. 1. Red. Michał Głowiński, Henryk Markiewicz. Wrocław: Ossolineum, 1971.
• Warylewski, Jarosław: „Pornografia — próba definicji.” W: Pornografia. Red. Marek Mozgawa. Warszawa: Wolters Kluwer, 2011. 11.
• Wierzbicka, Anna: „Podwójne życie człowieka dwujęzycznego.” Język polski w świecie. Zbiór studiów. Red. Władysław Miodunka. Warszawa: PWN, 1990. 71.

Identifiers

ISSN

1899-9417