Edukacja dorosłych w drodze ku zrównoważonemu rozwojowi w kontekście wyzwań antropocenu

• Authors: Stopińska-Pająk Agnieszka

Title variants

EN

Adult education on the way towards sustainable development in the context of the challenges of the Anthropocene

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje aktualną problematykę dotyczącą zmian antropocentrycznych, z którymi borykamy się wszyscy. Rozważania mają na celu ukazanie, iż edukacja dorosłych nie może pozostać obojętna na te wyzwania i zagrożenia. Edukacja, partycypując w kształtowaniu świadomości, kompetencji, ale także nowych praktyk życia codziennego, w których troska o środowisko naturalne oraz społeczne, będzie stanowiła ich główny atrybut, ponosi współodpowiedzialność za ich upowszechnianie. Zmiany klimatyczne, środowiskowe warunkują bowiem wszelkie inne zagadnienia. Zadaniem edukacji dorosłych jest uświadamiać nie tylko zagrożenia, ale dostarczać pozytywnych wzorów zachowań, kształtować poczucie odpowiedzialności za wspólną przestrzeń, zarówno tę fizyczną, jak i społeczną. Unaoczniać wzajemne powiązania, dostrzeganie potrzeb wspólnych działań i wspólnej troski o środowisko, budowanie relacji międzyludzkich nie tylko w perspektywie najbliższej, sąsiedzkiej, ale w wymiarze krajowym, międzynarodowym czy wręcz globalnym. Edukacja dorosłych może też mieć znaczący udział w realizacji programu zrównoważonego rozwoju i to we wszystkich 17 celach zapisanych w traktatach europejskich.

EN

The article addresses current issues regarding anthropocentric changes that we all struggle with. The considerations set out here aim to show that adult education cannot remain indifferent to these challenges and threats. Education, by participating in shaping awareness, competences, but also new practices of everyday life, in which care for the natural and social environment will be their main attribute, bears co-responsibility for their dissemination. Climate and environmental changes ultimately determine all other issues. The task of adult education is not only to raise awareness of threatening factors, but also to provide positive behaviour models and shape a sense of responsibility for our common space, both physical and social. Adult education should reveal mutual connections, recognising the need for joint actions and common care for the environment, building interpersonal relationships not only in the immediate, neighbourhood perspective, but also in the national, international and even global dimension. Adult education can also significantly contribute to the implementation of the sustainable development agenda and all 17 goals contained in European treaties.

Keywords

PL

edukacja dorosłych; antropocen; zrównoważony rozwój; zmiany klimatyczne; równość płci

EN

adult education; Anthropocene; sustainable development; climate change; gender equality

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Oficyna Wydawnicza
• Journal: Dyskursy Młodych Andragogów / Adult Education Discourses
• Year: 2024
• Volume: 25
• Pages: 387-400

Dates

published

2024

Contributors

author

Stopińska-Pająk Agnieszka

• Akademia WSB, Wydział Nauk Stosowanych, Katedra Pedagogiki

• https://orcid.org/https%3A//orcid.org/0000-0002-8631-58

References

• Bauman, Z. (1996) Etyka ponowoczesna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bauman, Z. (2018) Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość. Tłum. K. Lebek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bińczyk, E. (2018) Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Błoch, M. (2018) Zmiany klimatu jako czynnik warunkujący transformację przyszłych stosunków międzynarodowych. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, 43(1), 215-231.
• Bonneuil, Ch. i Fressoz, J.-B. (2016) The Shock of the Anthropocene: The Earth, History and Us. London, New York: Verso.
• Borejza, T. (2023) Odwołać katastrofę. Rozmowy o klimacie, buncie i przyszłości Polski. Kraków: Wydawnictwo Znak Horyzont.
• Brzeska, M. (2023) Global Risk Report 2023: co grozi nam w tej dekadzie? [online]. Dostępny na: https://agronomist.pl/artykuly/global-risk-report-2023-co-grozi-nam-w-tej-dekadzie [27.10.2023].
• Chutorański, M. (2020) Nie(tylko)ludzkie wymiary edukacji. W stronę pedagogiki nieantropocentrycznej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Czapliński, P. (2016) Poruszona mapa. Wyobraźnia geograficzno-kulturowa polskiej literatury przełomu XX i XXI wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Figueres, Ch. i Rivet-Carnac, T. (2021) Przyszłość zależy od nas. Przewodnik po kryzysie klimatycznym dla niepoprawnych optymistów. Architekci porozumienia paryskiego. Tłum. A. Szymczyk. Warszawa: Wydawnictwo Polityki Krytycznej.
• Gates, B. (2021) Jak ocalić świat od katastrofy klimatycznej. Rozwiązania, które już mamy, zmiany, jakich potrzebujemy. Warszawa: Wydawnictwo Agora.
• Harari, Y.N. (2018) 21 lekcji na XXI wiek. Tłum. M. Romanek. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Harari, Y.N. (2022) 2 procent, aby powstrzymać zmiany klimatyczne. Znaczący postęp może się dokonać kosztem jedynie niewielkiego ułamka światowego PKB [online]. Dostępny na: https://wiadomosci.onet.pl/nauka/zmiany-klimatu-yuval-noah-harari-nadchodzi-apokalipsa-jakja-zatrzymac/tx340zf [22.01.2022].
• Hatalska, N. (2021) Wiek paradoksów. Czy technologia nas ocali? Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Infuture Institute (2021) Edukacja przyszłości. Scenariusze 2046 [online]. Dostępny na: https://infuture.institute/raporty/przyszlosc-edukacji/ [5.10.2021].
• Infuture Institute (2023) Wpływ trendów na Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDG) 2023 [online]. Dostępny na: https://infuture.institute/raporty/wplyw-trendow-na-cele-zrownowazonego--rozwoju-sdg-2023/ [25.01.2024].
• Jajuga, K. (2022) Doktor Honoris Causa Akademii WSB. Dąbrowa Górnicza: Wydawnictwo Naukowe Akademii WSB.
• Juraszek, D. (2020) Antropocen dla początkujących. Klimat, środowisko, pandemie w epoce człowieka. Łódź: Wydawnictwo Fundacja Liberte!
• Karaczun, Z.M. (red.) (2011) Zmiany klimatu a bezpieczeństwo narodowe Polski. Warszawa: Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki.
• Kisza, S. (2024) Histeria sztuki. Niemy krzyk obrazów. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Komisja Europejska (2016) Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. Kolejne kroki w kierunku zrównoważonej przyszłości Europy. Europejskie działania na rzecz zrównoważonego rozwoju [online]. Dostępne na: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52016DC0739 [11.12.2020].
• Kowalska, B. (2022) Klimat i płeć. W: K. Jasikowska i M. Pałasz (red.) Za pięć dwunasta koniec świata. Kryzys klimatyczno-ekologiczny głosem wielu nauk. Kraków: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska, 233-257.
• Lindenberg, G. (2018) Ludzkość poprawiona. Jak najbliższe lata zmienią świat, w którym żyjemy. Kraków: Wydawnictwo Otwarte.
• Mann, M.E. (2021) Nowa wojna klimatyczna. Jak ocalić naszą planetę? Tłum. Tomasz Szlagor. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Markiewka, T.S. (2021) Zmienić świat raz jeszcze. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
• Marzec, A. (2021) Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Michalak, J. (2004) Refleksje nad pojęciem ryzyka. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 1, 119-131. Moore, J.W. (red.) (2021) Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu.
• na:Temat (2015) Granice planety i dobrobyt człowieka. Projekt Syndicate Polska [online]. Dostępny na https://natemat.pl/blogi/projectsyndicate/141159,granice-planety-i-dobrobyt-czlowieka# [23.09.2020].
• Organizacja Narodów Zjednoczonych (2015) Rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne w dniu 25 września 2015 r. Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 [online]. Dostępny na: https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/agenda-2030 [27.10.2023].
• Polska Agencja Prasowa (2023) Impact’23: „polikryzys” jest kluczem do zrozumienia rzeczywistości ostatnich lat [online]. Dostępny na: https://www.pap.pl/mediaroom /1570933%2Cimpact23-polikryzys-jest-kluczem-do-zrozumienia-rzeczywistosci-ostatnich-lat.html [27.10.2023].
• Perez, C.C. (2020) Niewidzialne kobiety. Jak dane tworzą świat skrojony pod mężczyzn. Tłum. Anna Sak. Kraków: Karakter.
• Pietraś, M. (2018) Międzynarodowy reżim zmian klimatu. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Popkiewicz, M., Kardaś, A. i Malinowski, S. (2018) Nauka o klimacie. Mechanizmy działania systemu klimatycznego. Zmiany klimatu w przeszłości i obecnie. Katowice: Wydawnictwo Sonia Draga and GAB Media.
• Rębisz, K. (2022) Świat w przededniu katastrofy. Raport Forum Ekonomicznego niczym film „Nie patrz w górę”. Dostępny na: https://wyborcza.biz/biznes/7,177151,27990351, najwiekszezagrozenia-dla-swiata-w-2022-r-wg-raportu-swiatowego.html [22.06.2022].
• Robiński, A. (2018) Zmierzch epoki człowieka. „Tygodnik Powszechny” [online], 4(12). Dostępny na: https://www.tygodnikpowszechny.pl/zmierzch-epoki-czlowieka-155754 [27.10.2023].
• „Rzeczpospolita” (2021) Wizyta w Turcji. Dla von der Leyen zabrakło krzesła [online]. Dostępny na: https://www.rp.pl/swiat/art8623951-wizyta-w-turcji-dla-von-der-leyen-zabraklo-krzesla [27.10.2023].
• Szpura, A. (2022) Instrukcja obsługi przyszłości. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal.
• Turek, J. i Rogowski, W. (2023) TOP 10 globalnych rodzajów ryzyka w najnowszym raporcie 2023 WEF [online]. Dostępny na: https://gazeta.sgh.waw.pl/meritum/top-10-globalnychrodzajow-ryzyka-w-najnowszym-raporcie-2023-wef [26.10.2023].
• Webster, B. (2022) Odkrywanie wewnętrznej matki. Tłum. A.J. Kisiel i M. Kalinowska. Czeladź: Instytut Studiów Kulturowych Raven.
• World Economic Forum (2023) Global Risks Report 2023 [online]. Dostępny na: https://www.weforum.org/publications/global-risks-report-2023/ [27.10.2023].
• Woś, R. (2023) Jeden kryzys – kilka twarzy. Dostępny na: https://forsal.pl/ gospodarka/artykuly/8647336,jeden-kryzys-kilka-twarzy.html [27.10.2023].
• wPolityce.pl (2022) Niecodzienna sytuacja na szczycie UE-Unia Afrykańska. Szef MSZ Ugandy zignorował von der Leyen. Interweniował prezydent Francji [online]. Dostępny na: https://wpolityce.pl/swiat/586338-szef-msz-ugandy-zignorowal-von-der-leyen-wideo [27.10.2023].
• ziemianarozdrożu.pl (2010) Granice Ziemi [online]. Dostępny na https://Ziemianarozdrozu.pl/artykul/3071/Granice-Ziemi [23.09.2020].
• Zygmuntowski, J.J. (2020) Kapitalizm Sieci. Warszawa: Stowarzyszenie Rozruch

Identifiers

ISSN

2084-2740

DOI

doi.org/10.61824/dma.vi25.740