PL
Artykuł przedstawia główne współczesne stanowiska w dyskusji dotyczącej natury jakości drugorzędnych, tzn. redukcyjny materializm, dyspozycjonalizm oraz mentalizm. Na tym tle autor uzasadnia własne rozwiązanie, nawiązujące do koncepcji G. Berkeleya. Jakości drugorzędne nie dadzą zredukować się ani do mikrostrukturalnych własności obiektów fizycznych, ani nie mogą zostać potraktowane jako tzw. własności dyspozycyjne obiektów fizycznych, jak również nie mogą być uznane za własności stanów mentalnych jako takich. Rozwiązanie emergentystyczne, według którego jakości drugorzędne są trzecim rodzajem bytu obok materii i stanów mentalnych, również zostaje uznane za niewystarczające. Oprócz innych trudności wszystkie wymienione rozwiązania nie są w stanie wyjaśnić genezy jakości drugorzędnych, co szczególnie jest widoczne w wypadku stanowisk materialistycznych, to znaczy niemożliwe jest skonstruowanie modelu przyczynowo-strukturalnego ukazującego, w jaki sposób jakości drugorzędne mogłyby powstawać jako skutek oddziaływań strukturalnych pomiędzy przestrzennymi obiektami materialnymi. W związku z tym za najlepsze możliwe wyjaśnienie trzeba uznać odwołanie się do stwórczego działania Boga, przy czym tego rozumowania nie należy interpretować jako argumentu na rzecz istnienia Boga, gdyż według autora artykułu jedyną poprawną argumentacją teistyczną jest argumentacja aprioryczna (a w tym tzw. dowód ontologiczny). Znane ludziom jakości drugorzędne istnieją tak, jak są spostrzegane nawet wtedy, gdy nikt ich nie spostrzega, gdyż stanowią fragmenty aktualnie nieskończonej pełni własności, którą jest Bóg. Autor argumentuje, że byt Boga może być interpretowany albo jako aktualnie nieskończona pełnia własności, albo jako ciągła kreacja.
EN
The article presents the principal contemporary positions in the discussion about the nature of secondary qualities, i.e. reductionist materialism, dispositionalism, and mentalism. In this context the author proposes his own solution, which draws on the ideas of Berkeley. Secondary qualities can neither be reduced to the microstructural properties of objects, nor can they be treated as so-called dispositional properties of physical objects, nor finally can they be considered to be properties of mental states as such. The emergentist proposal, which claims that secondary qualities are a third kind of being in addition to matter and mental states, is also inadequate. Apart from other difficulties, all of the aforementioned proposals are unable to explain the genesis of secondary qualities. This is especially clear in the case of the materialist proposals: it is impossible to construct a causal-structural model which will show how secondary qualities arise from the structural interactions between spatial material objects. In view of this the best solution seems to be to have recourse to the creative activity of God. This should not, however, be interpreted as an argument for the existence of God, since according to the author the only valid such proof proceeds a priori (as does, for example, the ontological proof). The secondary qualities that we known exist as they are perceived even when nobody is perceiving them, since they are fragments of an actually infinite fullness of properties, which is God. The author argues that the being of God can be understood either as an actually infinite fullness of properties or as a continuous creation.