Autorytet jako aksjologiczna podstawa trwałości i rozwoju społeczeństwa oraz kształtowania ładu strukturalnego

• Authors: Tuziak Bożena

Title variants

EN

Authority as an axiological basis for the continuity and development of society and shaping the structural order

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule ukazano autorytet jako aksjonormatywny fundament ciągłości i rozwoju społeczeństwa. W pierwszej części charakterystyki i analizy przedmiotowej problematyki przedstawiono złożoność i wieloaspektowość pojęcia i zjawiska autorytetu. Skupiono uwagę w szczególności na rozumieniu i definiowaniu autorytetu na gruncie socjologii, na wymiarach i poziomach jego funkcjonowania oraz tworzenia w toku dynamicznego procesu społecznego. W drugiej części artykułu przedstawiono wzorotwórcze, integrujące i stabilizujące oddziaływanie autorytetu, a także jego funkcje inspirujące, motywacyjne i prorozwojowe. Zawarte w artykule analizy prowadzą do wniosku, że autorytet jest zasadniczym, funkcjonalnym i aksjologicznym wymogiem istnienia i harmonijnego rozwoju współczesnego społeczeństwa.

EN

The paper shows authority as an axionormative foundation of the continuity and development of society. In the first part of the characterization and analysis of the subject matter, the complexity and multifaceted nature of the concept and phenomenon of authority are presented. Attention is focused in particular on the understanding and definition of authority on the basis of sociology, and on the dimensions and levels of its functioning and creation in the course of a dynamic social process. The second part of the study presents a model of forming, integrating and stabilizing the influence of authority and its inspirational, motivational and pro-development functions. The analyses lead to the conclusion that authority is the essential functional and axiological requirement of the existence and harmonious development of modern society.

Keywords

PL

autorytet; wartość; ład społeczny; rozwój

EN

authority; value; social order; development

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy
• Year: 2019
• Volume: 59
• Pages: 250-260

Contributors

author

Tuziak Bożena

• Instytut Socjologii Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu

References

• Aleksander, T. (2002). Geneza i cechy współczesnych autorytetów polskich. W: B. Gołębiowski (red.), Autorytety polskie. Łomża: Oficyna Wydawnicza „Stopka”.
• Arendt, H. (1994). Co to jest autorytet? W: H. Arendt (red.), Między czasem minionym a przyszłym. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Badura, E. (1981). Emocjonalne uwarunkowania autorytetu nauczyciela. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Biersted, R. (1964). The Problem of Authority. W: M. Berger, T. Abel, Ch.H. Page (red.), Freedom and Control in Modern Society. New York: Van Nostrand.
• Blau, P.M. (2009). Wymiana i władza w życiu społecznym. Przeł. A. Pusty-Zając, P. Zając. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
• Bystroń, J.S. (1947). Kultura ludowa. Wyd 2. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski.
• Chałasiński, J. (1938). Młode pokolenie chłopów. Procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce T. 1–4. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Pomoc Oświatowa”.
• Dillard, J.P., Pfau, M. (2002). The persuasion Handbook: developments in theory and practice. Oaks, CA: Sage Publications, Thousand.
• Dobrowolski, K. (1966). Studia nad życiem społecznym i kulturą. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Dominian, J. (1988). Autorytet. Chrześcijańska interpretacja psychologicznej ewolucji pojęcia autorytetu – władzy. Tłum. E. Różalska. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Durkheim, E. (1968). Zasady metody socjologicznej. Tłum. J. Szacki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dziabała, S. (1973). Autorytety wiejskie. Studium socjologiczne. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Foerster, F.W. (1913). Autorytet a wolność. Tłum. Z. Łubianka. Warszawa: Wydawnictwo M. Szczepkowski.
• Friedrich, C.J. (1965). Authority. W: Dictionary of the Social Sciences. New York.
• Gałaj, D. (1960). Autorytety przodujących rolników. Kultura i Społeczeństwo, 4, 81–106.
• Giddens, A. (2002). Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Przeł. A. Szulżycka. Warszawa: PWN.
• Goćkowski, J. (1984). Autorytety świata uczonych. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Gołębiowski, B. (red.). (2002). Autorytety polskie. Łomża: Oficyna Wydawnicza „Stopka”.
• Gorzelak, G., Jałowiecki, B. (1996). Koniunktura gospodarcza i mobilizacja społeczna w gminach’ 95. Warszawa: EUROREG.
• Grabski, W. (1936). System socjologii wsi. Roczniki Socjologii Wsi, 1, 1–68.
• Homans, G.C. (1992). Podstawowe procesy społeczne. Przełożył Jan Olbrycht. W: M. Kempny, J. Szmatka (red.), Współczesne teorie wymiany społecznej. Zbiór tekstów. Warszawa: PWN.
• Jagiełło-Łysiowa, E. (1969). Zawód rolnika w świadomości społecznej dwóch pokoleń wsi. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Jarmoszko, S. (2010). Autorytet. Kontrowersje i aksjomaty. Warszawa: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.
• Kelman, H.C., Hamilton, V.L. (1989). Crimes of obedience: toward a social psychology of authority and responsibility. New Haven: Yale University Press.
• Kosmala, J. (1999). Autorytet nauczyciela w teorii i badaniach socjologicznych. Częstochowa: Wydawnictwo WSP w Częstochowie.
• Marcińczyk, B. (1991). Autorytet osobowy: Geneza i funkcje regulacyjne. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Marek, J. (1964). Z badań nad autorytetem w zawodzie rolnika. Roczniki Socjologii Wsi, 1, 27–43.
• Markowski, D. (1969). Władza i zróżnicowanie społeczne w zbiorowościach wiejskich. Studium przypadku. Wrocław: Ossolineum.
• Merton, R.K. (1982). Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Tłum. E. Morawska, J. Wertenstein-Żuławski. Warszawa: PWN.
• Mikołejko, A. (1991). Poza autorytetem? Społeczeństwo polskie w sytuacji anomii. Warszawa: KeyTex.
• Nawrocki, W. (2002). O szkodliwym szacunku dla autorytetów. W: B. Gołębiowski (red.), Autorytety polskie. Łomża: Oficyna Wydawnicza „Stopka”.
• Pareto, V. (1994). Uczucia i działania. Fragmenty socjologiczne. Przeł. M. Dobrowolska, M. Rozpędowska, A. Zinserling. Warszawa: PWN.
• Parsons, T. (1969). Struktura społeczna a osobowość. Tłum. M. Tabin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Parsons, T. (1972). Szkice z teorii socjologicznej. Tłum. A. Bentkowska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Piontek, F., Piontek, B. (2010). Aksjologia, niezrelatywizowane wartości i paradygmaty a kształtowanie nierówności społecznych i ładu strukturalnego. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 17, 7–26.
• Rowid, H. (1957). Podstawy i zasady wychowania. Warszawa: Wydawnictwo Oświatowe „Wspólna Sprawa”.
• Rybicki, P., Goćkowski, J. (red.). (1980). Autorytet w nauce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Simmel, G. (1975). Socjologia. Tłum. M. Łukaszewicz. Warszawa: PWN.
• Szlachta, B. (2004). Autorytet. W: B. Szlachta (red.), Słownik społeczny. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Sztompka, P. (2002). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Znak.
• Sztompka, P. (2007). Zaufanie. Fundament społeczeństwa. Kraków: Znak.
• Świątkiewicz, W. (2012). Więzi międzypokoleniowe w rodzinie i kulturze. Katowice: Studio NOA, Uniwersytet Śląski.
• Turowski, J. (1948). Zmiany społeczne wsi a miast. Na podstawie socjografii wsi Nasutów w okresie od r. 1800 do 1946. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Tuziak, B. (2014). Autorytet władz gminnych a rozwój społeczności lokalnych. Studium socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Weber, M. (2002). Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej. Przeł. D. Lachowska. Warszawa: PWN.
• Wejland, A.P. (1970). Autorytet rodziców i rodzinna wspólnota wartości. Studia Socjologiczne, 3 (38), 117–144.
• Witkowski, L. (2009). Wyzwania autorytetu w praktyce społecznej i kulturze symbolicznej (przechadzki krytyczne w poszukiwaniu dyskursu dla teorii). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Wysocka, E. (2009). Młodzież a autorytety: analiza teoretyczna i empiryczne egzemplifikacje. Funkcjonowanie autorytetów w życiu codziennym młodzieży szkół średnich a religijność. W: J. Sieradzan (red.), Mit autorytetu – autorytet mitu. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Ziółkowski, J. (2012). Autorytet polityczny: geneza, ewolucja, symptomy kryzysu. Warszawa: Wydawnictwo Elipsa.
• Ziółkowski, J. (2007). Socjotechnika autorytetu politycznego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-Jr.
• Znaniecki, F. (1973). Socjologia wychowania. Urabianie osoby wychowanka. T. 2. Warszawa: PWN.

Identifiers

DOI

10.15584/nsawg.2019.3.18