O przekładzie tytułu (na przykładzie prozy słoweńskiej)

• Authors: Gawlak Monika

Title variants

SL

O prevajanju naslova. Ob primerih iz slovenske proze

EN

On the Translation of a Title (basing on the Slovenian prose)

• Languages of publication: PL

Abstracts

SL

Članek obravnava problem svobode prevajalca pri prevajanju naslova proznega dela. To vprašanje se zdi bistveno ne samo zato, ker mora naslov v ciljnem jeziku ohraniti svoje glavne funkcije (identifikacijsko, obvestilno, pragmatično); potrebna sta tudi celovita analiza razmerja med izvirnim naslovom in delom ter upoštevanje „reprezentacijske” vloge naslova v drugotnem kulturnem okolju. Posebna pozornost je namenjena naslavljanju prevodov zbirk kratke proze s poimenovanji, ki so v izhodiščni kulturi že uveljavljeni kot naslovi drugih publikacij (Terra incognita, Noc w Lublanie). Prevajalec s tem zavede bralca in zlorabi prevajalsko svobodo. Članek analizira tudi prevode naslovov, ki ohranjajo značilen element tujosti (Čefurzy raus!), in naslove, ki zelo odstopajo od naslovov izvirnikov (Słońce w dolinie, Białe czereśnie, Pies). Največ možnosti za ustvarjalno svobodo ima prevajalec pri naslovih, ki vsebujejo element tujosti, takih, ki drugotnemu naslovniku ne vzbujajo skoraj nobenih asociacij. Zdi se, da je med omenjenimi praksami še najprimernejša opustitev izvirnega naslova in poimenovanje dela z naslovom, ki je plod interpretacije besedila ali navezave na eno izmed pomembnih tem ali motivov dela. A prevajalčevo svobodo tudi v tem primeru omejujejo pragmatične in etične zahteve. Prevajalca mora pri izbiri novega naslova voditi predvsem želja, da bi delu zagotovil čim širši krog bralcev v novem kulturnem okolju.

EN

The article concerns the issue of the interpreter’s freedom concerning translations of the titles of prose works. The matter seems important not only because of the necessity of reserving the title’s essential functions (identification, information, pragmatics), not only because of the need of a complex analysis of the original title — work relationship, but also because of the ‘ambassadorial’ role of — this title in the secondary cultural space. Attention was drawn to the praxis of giving the interpreted collections of short stories (Terra Incognita, Noc w Lublanie) titles already existing in the initial culture and given to other publications. It is malpractice and misleading to a secondary reader. Also, the titles with a remaining foreign dominant element (Čefurzy raus!) and titles significantly different from the original titles (Słońce w dolinie, Białe czereśnie, Pies) were discussed. The space of freedom and the opportunity of a creative attitude appears especially in cases of titles containing a the foreign element, those which do not evoke almost any associations to the secondary reader. In these cases, the most appropriate practice seems to be deleting the original title and giving a new one, one dependent on the work’s interpretation or containing its important subject or topos. Then, the interpreter’s freedom is limited due to the nature of pragmatic and moral imperatives. In choosing the new title, the interpreter should be guided principally by the desire to ensure that the work reaches as many readers in the new cultural space as possible.

Keywords

PL

przekład tytułu; wolność tłumacza; przekłady prozy słoweńskiej; obcość w przekładzie

SL

prevod naslova; svoboda pri prevajanju; prevodi slovenske proze; tujost v prevodu

EN

title translation; freedom of the interpreter; translating Slovenian prose; foreignness in translation

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2015
• Volume: 6
• Issue: 1
• Pages: 56-69

Dates

published

2015

Contributors

author

Gawlak Monika

• Uniwersytet Śląski

References

• Balcerzan, Edward. „Poetyka przekładu artystycznego.” Literatura z literatury. Strategie tłumaczy. Katowice: Śląsk, 1998. 92—106.
• Cieślar, Joanna. „Recepcja, historia, przekład: Naga Wyspa Božidara Jezernika w polskim tłumaczeniu.” Recepcija slovenske književnosti. Obdobja 33. Red. Alenka Žbogar. Ljubljana: Filozofska Fakulteta, 2014. 71—77.
• Danek, Danuta. Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści. Warszawa: PWN, 1980.
• Dąmbska Prokop, Urszula: Śladami tłumacza. Szkice. Kraków: Wydawnictwo Viridis, 1997.
• Eco, Umberto. „Nadinterpretowanie tekstów.” Interpretacja i nadinterpretacja. Tłum. Tomasz Bieroń. Kraków: Wydawnictwo „Znak”, 1996.
• Gajda, Stanisław. „Społeczna determinacja nazw własnych tekstów (tytułów).” Socjolingwistyka 6 (1987).
• Gawlak, Monika. „Poljski prevodi slovenske proze v letih 1991—2005.” Recepcija slovenske književnosti. Obdobja 33. Red. Alenka Žbogar. Ljubljana: Filozofska Fakulteta, 2014. 137—144.
• Hejwowski, Krzysztof. Kognitywno¬ komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa: PWN, 2004.
• Kozak, Jolanta. Przekład literacki jako metafora. Między „logos” a „lexis”. Warszawa: PWN, 2009.
• Legeżyńska, Anna. Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Na materiale powojennych tłumaczeń z A. Puszkina, W. Majakowskiego, I. Kryłowa, A. Błoka. Warszawa: PWN, 1999.
• Lewicki, Roman. „Strategia: adaptacja i egzotyzacja.” Obcość w odbiorze przekładu. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2000. 143—153.
• Markiewicz, Henryk. „Tytuły dzieł literackich.” Wymiary dzieła literackiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984.
• Mayenowa, Maria Renata. Poetyka retoryczna. Zagadnienia języka. Wrocław: Ossolineum, 1979.
• Ožbot, Martina. „Problemi posredovanja slovenskih literarnih besedil v tuje kulture.” Prevajanje Prešerna. Red. Martina Ožbot. Ljubljana: Društvo slovenskih književnih prevajalcev, 2001. 388—393.
• Pollak, Seweryn. „Obrona niemożliwości, czyli o tłumaczeniu poezji.” Pisarze polscy o sztuce przekładu: 1440—2005: antologia. Wybór i oprac. Edward Balcerzan, Ewa Rajewska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007.
• Tokarz, Bożena. „Przekład, czyli ‘fuzja horyzontów’”. Sztuka przekładu — interpretacje. Red. Piotr Fast, Alina Świeściak. Katowice: Śląsk, 2009.
• Tokarz, Bożena. „W perspektywie poznania i projekcji. O polskim przekładzie zbioru esejów Draga Jančara Terra incognita.” Przekłady Literatur Słowiańskich. 2. 1 (2011).
• Tokarz, Bożena. Spotkania. Czasoprzestrzeń przekładu artystycznego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
• Uździcka, Marzanna. Tytuł utworu literackiego. Studium lingwistyczne. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2008.
• Wallis, Mieczysław. „O tytułach dzieł sztuki.” Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983.

Identifiers

ISSN

1899-9417