„Alkohol jest wybitną trucizną nerwową”. Nadużywanie alkoholu w Polsce powojennej na przykładzie Zielonej Góry w latach 1950–1956

• Authors: Skierska Jolanta

Title variants

EN

“Alcohol is an outstanding nervous poison”. Alcohol abuse in post-War Poland on the basis of Zielona Góra 1950–1956

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono zjawisko nadużywania alkoholu w polskim społeczeństwie w latach 1950–1956 w mikroskali, wybierając jako obiekt badań Zieloną Górę. To średniej wielkości miasto na terenie Ziem Zachodnich było wówczas miejscem, gdzie osiedlali się ludzie przybywający z różnych stron Polski i spoza jej granic. Taka mieszanka kulturowo-etniczna i trudności w asymilacji oraz adaptacji do nowego środowiska być może stanowiły dodatkowy bodziec do sięgania po alkohol. Pijaństwo było obecne w Polsce Ludowej od początku jako w dużej mierze konsekwencja lat wojny oraz szeregu zmian, które nastąpiły po jej zakończeniu. Oprócz wskazania przyczyn tego stanu rzeczy w artykule zwrócono również uwagę na skutki pijaństwa zarówno z perspektywy jednostki, jak i całego społeczeństwa. Niewątpliwie zjawisko to stanowiło problem społeczny, medyczny, a także gospodarczy, powodujący wymierne straty finansowe będące skutkiem nadużywania alkoholu w godzinach pracy. Odwołując się do szerszego kontekstu państwowego, zaprezentowano także działania władz lokalnych w zakresie walki z nadużywaniem alkoholu przez miejscową społeczność. Autorka, omawiając problem pijaństwa, starała się ukazać najważniejsze obszary związane z tym zagadnieniem, a jednocześnie przywołać konkretne przykłady z lokalnej prasy lub dokumentów wytworzonych przez miejscowe władze. Bazę źródłową do prowadzonych rozważań stanowiły przede wszystkim materiały Zarządu Miejskiego w Zielonej Górze oraz Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Zielonej Górze. Informacje uzupełniają artykuły z „Gazety Zielonogórskiej”. Studium w zamierzeniu autorki ma być próbą przedstawienia zjawiska społecznego, jakim jest nadużywanie alkoholu, w kontekście historycznym.

EN

This article presents the occurrence of alcohol abuse in Polish society in the years 1950– 1956 in a small community, using the example of Zielona Góra. This medium-sized city in the Western Poland was then a place where people coming from different parts of the country and from abroad settled. Such a cultural and ethnic mix caused difficulties in assimilation to the new environment and may have been an additional stimulus to reach for alcohol. Drunkenness was present in People’s Republic of Poland (PRL) from the beginning, which was largely a consequence of the war years and a number of changes that occurred in its immediate aftermath. In addition to indicating the reasons for this, attention was also paid to the effects of drunkenness both from the perspective of the individual and the whole of society. Undoubtedly it was a social, medical and also economic problem, which caused financial loss due to alcohol abuse during work. Referring to the situation in the state, the text also presents the activities of local authorities in the fight against alcohol abuse by some members of the local community. The article refers to examples from archival documents and local press. This study is an attempt to present the social problem of drunkenness in a historical context.

Keywords

PL

pijaństwo; alkohol; Zielona Góra; uzależnienie; przestępczość; pomoc społeczna

EN

drunkenness; alcohol; Zielona Góra; addiction; criminality; social assistance

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2019
• Issue: 3(12)
• Pages: 58-74

Contributors

author

Skierska Jolanta

• Wydział Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu Zielonogorskiego

References

• Archiwum Państwowe w Zielonej Górze (dalej: APZG), zespół 89/373. Urząd Wojewódzki Poznański – Ekspozytura w Gorzowie Wlkp.:
• – sygn. 49. Sprawozdania sytuacyjne Zarządu Miejskiego w Zielonej Górze, 1949–1950.
• – sygn. 280. Sprawy inspekcyjne Powiatowego Związku Samorządowego w Zielonej Górze 1948–1950.
• APZG, zespół 89/391. Zarząd Miejski w Zielonej Górze, sygn. 288. Sprawy różne, 1949 r.
• APZG, zespół 89/393. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Zielonej Górze:
• – sygn. 48. Protokoły z sesji Miejskiej Rady Narodowej w Zielonej Górze, 1951 r.
• – sygn. 51. Protokoły z sesji Miejskiej Rady Narodowej w Zielonej Górze, 1954 r.
• – sygn. 52. Protokoły z sesji Miejskiej Rady Narodowej, 1955 r.
• – sygn. 53. Protokoły z sesji Miejskiej Rady Narodowej, 1953 r.
• – sygn. 75. Uchwały Miejskiej Rady Narodowej, 1956 r.
• – sygn. 294. Komisja Zaopatrzenia Ludności – protokoły z posiedzeń Komisji, 1958 r.
• – sygn. 318. Komisja Zdrowia, Zatrudnienia i Pomocy Społecznej – protokoły z posiedzeń Komisji, 1958 r.
• APZG, zespół 1994. Komitet Wojewódzki PZPR, sygn. 195. Protokoły posiedzeń Egzekutywy KW z załącznikami, maj–czerwiec 1951 r.
• Ustawa o ograniczeniu w sprzedaży, podawaniu i spożyciu napojów alkoholowych (przeciwalkoholowa) z dnia 21 marca 1931 r., DzU 1931, nr 51, poz. 423.
• Ustawa o zwalczaniu alkoholizmu z dnia 27 kwietnia 1956 r., DzU 1956, nr 12, poz. 62.
• Ustawa o zwalczaniu alkoholizmu z dnia 10 grudnia 1959 r., DzU 1959, nr 69, poz. 434.
• Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r., DzU 1982, nr 35, poz. 230.
• „Gazeta Zielonogórska” z 21.10.1950, Alkoholizm – wróg klasy robotniczej.
• „Gazeta Zielonogórska” z 10.11.1950, Alkoholizm jest klęską społeczną.
• „Gazeta Zielonogórska” z 15.11.1950, Za cenę 1 litra wódki możesz kupić 25 litrów mleka dla swojego dziecka. Podniesienie ceny za wódkę orężem w walce z alkoholizmem. Rozmowa z prof. K. Jonschere.
• „Gazeta Zielonogórska” z 14.03.1951, Władze państwowe i organizacje społeczne użyją wszelkich środków, aby na terenie woj. zielonogórskiego zlikwidować alkoholizm.
• „Gazeta Zielonogórska” z 20.05.1951, Ograniczenie sprzedaży alkoholu w Zielonej Górze.
• „Gazeta Zielonogórska” z 13.02.1953, Przyzakładowe komitety przeciwalkoholowe powinny rozwinąć aktywniejszą działalność.
• „Gazeta Zielonogórska” z 21–22 marca 1953, Surowe kary dla niepoprawnych pijaków.
• Danowska M., 2006, Architektura dawnego Browaru Zielonogórskiego – pamiątka miejsca i estetyka alternatywna, „Rocznik Lubuski”, t. 32, cz. 1.
• Dzwonkowski T., 2012, Zielona Góra w latach 1914–1945 [w:] Historia Zielonej Góry. Dzieje miasta w XIX i XX wieku, t. II, red. W. Strzyżewski, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Jarosz D., 1996, Akta Biura Listów i Inspekcji KC PZPR jako źródło do badań rzeczywistości społecznej w Polsce w latach 1950–1956, „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały” 1996, nr II.
• Jędraszak T., Nodzyński T., Skierska J., 2015, Krajobraz przemysłowy i poprzemysłowy po 1945 roku na terenie dzisiejszego tzw. lubuskiego trójmiasta [w:] Ziemia Lubuska. Dziedzictwo kulturowe i tożsamość regionu w perspektywie powojennego siedemdziesięciolecia, red. T. Nodzyński, M. Tureczek, Polskie Towarzystwo Historyczne, Zielona Góra – Gorzów Wlkp.
• Kosiński K., 2008, Historia pijaństwa w czasach PRL. Polityka – obyczaje – szara strefa – patologie, Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa.
• Łysko M., 2011, Orzecznictwo karno-administracyjne w walce z alkoholizmem w okresie gomułkowskim, „Z Dziejów Prawa”, t. 4 (12).
• Majer P., Urbanek A., 2016, Bezpieczeństwo społeczne. Ewolucja, instytucje, zagrożenia, Wydawnictwo Znak, Warszawa.
• Maksymiuk D., Problem chuligaństwa w pracach nad projektem kodeksu karnego PRL w latach 1950–1956, http://www.polska1918-89.pl/pdf/problem-chuliganstwa-wpracach-nad-projektem-kodeksu-karnego-prl-w-lat,4689.pdf (dostęp: 14.07.2019).
• Skobelski R., 2012, Gospodarcze i demograficzne oblicze Zielonej Góry w latach 1950–1980 [w:] Historia Zielonej Góry. Dzieje miasta w XIX i XX wieku, t. II, red. W. Strzyżewski, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Szczegóła H., 2012, Pierwsze lata polskiej Zielonej Góry 1945–1950 [w:] Historia Zielonej Góry. Dzieje miasta w XIX i XX wieku, t. II, red. W. Strzyżewski, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Włodarczyk E., 2018, Społeczne konsekwencje problemu alkoholowego w Polsce, „Pedagogika Społeczna”, 2 (68), R. XVII.
• Wyder G., 1998, Przedsiębiorstwa Zielonej Góry w latach 1945–1955, „Studia Zielonogórskie”, t. 4.