Językowa kreacja psa i jej funkcje w poezji Jacka Kaczmarskiego

• Authors: Kępka Izabela

Title variants

EN

The linguistic creation of a dog and its functions in the poetry of Jacek Kaczmarski

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest odtworzenie językowej kreacji psa w piosenkach Jacka Kaczmarskiego oraz ukazanie funkcji, jakie spełnia wykreowany przez poetę obraz zwierzęcia. Pies w piosenkach Kaczmarskiego przedstawiany jest zgodnie z naszym stereotypem kulturowym. Jego wartościowanie jest dwubiegunowe – pozytywne i negatywne, przy czym wartościowanie często nie jest jednoznaczne i zależy od punktu widzenia i perspektywy nadawcy i odbiorcy. Perspektywa psa jest tą, z której wyłania się najbardziej pozytywny obraz zwierzęcia. Pies charakteryzuje siebie jako zwierzę pełne miłości i przywiązania do poniżającego go właściciela. Człowiek wartościuje psa na ogół negatywnie. Pies ukazany jest jako coś od niego gorszego, coś, co można bezkarnie dręczyć i poniżać. Sporadycznie tylko wspólny, zły los lub podobne upodobania czworonoga i jego właściciela tworzą szczególnie silną więź pana i zwierzęcia. Pies u Kaczmarskiego to nie tylko zwierzę dręczone, ale także niezwykle agresywna, krwiożercza bestia, pozbawiona jakichkolwiek zasad i poczucia solidarności z innymi zwierzętami (nawet własnymi braćmi – wilkami lub psami). Tę wieloaspektową kreację psa należy jednak rozpatrywać dodatkowo przez pryzmat kontekstu społeczno-politycznego, który jest główną perspektywą interpretacyjną wszystkich piosenek wykonywanych przez Kaczmarskiego. W tej perspektywie kreacja psa łagodnego, zastraszanego, bezwolnego, poddawanego ciągłej tresurze symbolizuje jednostkę lub społeczeństwo zniewolone przez system totalitarny. Krwiożercza bestia, zwłaszcza pies gończy, symbolizuje opresję aparatu władzy komunistycznej. Ta różnorodna kreacja psa stworzona została za pomocą licznych zabiegów językowych. Do najczęstszych należą wyliczenia, metafory, porównania, epitety. Ciekawymi zabiegami służącymi językowej kreacji są paradoksy.

The purpose of the article is to reconstruct the linguistic creation of a dog in the songs of Jacek Kaczmarski and point to the functions of the image of the animal created by the poet. A dog in the songs of Jacek Kaczmarski is pictured in accordance with our cultural stereotype. Its valuation is bipolar – positive or negative, and frequently ambiguous at that, as it depends of the point of view and perspective adopted by both the sender and receiver of the message. It is the perspective adopted by the dog which reveals its most positive image. The dog characterizes himself as an animal full of love and attachment to the owner who humiliates him. The human point of view valuates the dog in general negatively. The dog is regarded as something inferior which can be tormented and humiliated with impunity. Only occasionally the common misfortune or similar likings of the quadruped and its owner create a particularly strong bond between the animal and its master. The dog in the songs of Kaczmarski is not only a tormented animal, but also an extremely aggressive, bloodthirsty beast, devoid of any moral principles or the sense of solidarity with other animals, even with his brothers – the wolfs or dogs. However, this multi-faceted creation of a dog should be considered in the social and political context, which constitutes the main interpretative perspective of all the songs performed by Jacek Kaczmarski. From such perspective the creation of a gentle animal, intimidated, passive, subject to a constant drill symbolizes an individual or society enslaved by a totalitarian regime. A bloodthirsty beast, particularly a hound, is a symbol of the aggression of the communistic power apparatus. This multifarious creation of a dog was attained with the use of numerous linguistic devices. The most frequent include the enumerations, metaphors, comparisons, and epithets. An interesting instrument of the linguistic creation are the paradoxes.

Keywords

PL

język poezji Jacka Kaczmarskiego; wartościowanie; językowa kreacja

EN

language of Jacek Kaczmarski’s poetry; valuation; linguistic creation

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 135-148

Contributors

author

Kępka Izabela

• Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny Gdańsk

References

• Bartmiński, Jerzy. „Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata”. W: Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1990, 65–84.
• Gajda, Krzysztof. Jacek Kaczmarski w świecie tekstów. Nowe wydanie, poprawione i poszerzone. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2013.
• Gajda, Krzysztof. „Próba całości, czyli o problemach z porządkowaniem”. W: Jacek Kaczmarski, Antologia poezji, red. Krzysztof Nowak. Warszawa: Demart, 2012, 5–17.
• Grzegorczykowa, Renata. „Pojęcie językowego obrazu świata”. W: Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1990, 41–50.
• Kaczmarski, Jacek. Antologia poezji, red. Krzysztof Nowak. Warszawa: Demart, 2012.
• Kolberová, Urszula. „Wyzwiska z komponentem «pies» w języku polskim”. Opera Slavica 2 (2014): 29–37.
• Kopaliński, Władysław. Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: PIW, 1997.
• Mosiołek, Katarzyna. „Stereotypy psa zawarte w języku polskim”. Poradnik Językowy 6 (1992): 301–304.
• Narloch, Joanna. „Motywy zwierzęce w twórczości Jacka Kaczmarskiego”. Praca magisterska obroniona w 2013 r. w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Promotor: prof. UG, dr hab. Izabela Kępka.
• Palmes, Lisa. „Językowy obraz psa (badania porównawcze na materiale języka polskiego i niemieckiego)”. Poradnik Językowy 1 (2006): 42–56.
• Raszewska-Żurek, Beata. „Ewolucja niektórych stereotypów psa w polszczyźnie”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 45 (2010): 65–80.
• Skubalanka, Teresa. „Językowa kreacja Jacka Soplicy (Księdza Robaka)”. W: taż, Mickiewicz, Słowacki, Norwid. Studia nad językiem i stylem, 20–33. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1997.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2017.16-08