Życie w „pomiędzy”. Rys biograficzno-artystyczny Piotra (Petera) Lachmanna

• Authors: Chojnowski Przemysław

Title variants

EN

Life “in-between” of Piotr (Peter) Lachmann. A Biographical Outline

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article is an attempt to describe the biography of an intellectual shaped by the experience of Polish-German borderland and its cultural and linguistic heritage. The main focus of attention is the "cross-border status” of the subject, and especially literary documented consequences of living in between languages (Polish and German), cultures and literatures. The article depicts the creative potential of Lachmann's bilingualism, explains his choices of language and determines nuances of liminal status of the border-crosser. His identity is presented as a process in statu nascendi – as a dynamic, unlocked and fluctuating phenomenon.

Keywords

PL

biografia językowa; tożsamość; dwujęzyczność artystyczna; liminalność; (auto)przekład

EN

language biography; identity; literary bilingualism; liminality; (self-)translation

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Prace Literaturoznawcze
• Year: 2015
• Issue: 3
• Pages: 129-155

Dates

published

2015.11.01

Contributors

author

Chojnowski Przemysław

• Uniwersytet Wiedeński

References

• Aniśkowicz-Baumgartner Maria, Rozkruszanie granic jest bolesne…, z Piotrem Lachmannem rozmawia Maria Aniśkowicz, Berlin – Warszawa 1994 [nieopublikowany manuskrypt wywiadu w zbiorach P. Ch.].
• Bennett Karen, At the Selvedges of Discourse: Negotiating the “In-Between” in Translation Studies, “Word and Text. A Journal of Literary Studies and Linguistics” 2012, Vol. II, Issue 2, s. 43–61.
• Browarny Wojciech, Tadeusz Różewicz i nowoczesna tożsamość, Kraków 2013.
• Celan Paul, Utwory wybrane, wybrał i opracował Ryszard Krynicki, Kraków 1998, s. 294–295.
• Chojnowski Przemysław, Das Phänomen der literarischen Zweisprachigkeit. Zu Peter Lachmanns bilingualer Schreibpraxis, w: Kulturelle Grenzgänger. Festschrift für Christa Ebert zum 65. Geburtstag, red. Agnieszka Brockmann, Jekatherina Lebedewa, Maria Smyshliaeva, Rafał Żytyniec, Berlin 2011, s. 215–224.
• Chojnowski Przemysław, Kanon polskiej poezji według Petera i Renate Lachmann, „Rocznik Komparatystyczny” 2015 (w druku).
• Ćwiklak Kornelia, Bliscy nieznajomi, Kraków 2013.
• Dąbrowski Stanisław, Mniejsze zło według Piotra Lachmanna, „Przegląd Humanistyczny” 2001, nr 45, s. 77–84.
• Grages Birte, Birte Grages über Peter Lachmann (Hg.): „DurchFlug. E.T.A. Hoffmann in Schlesien. Ein Lesebuch“, „E.T.A. Hoffmann Jahrbuch” 2011, t. 19, s. 131–133.
• Grześczak Marian, Prowokacje wizualne czyli teatr faktury, metawizji i symbolicznego znaczenia w zacofanym kraju, „Życie Literackie” 1989, nr 13, s. 16.
• Grześczak Marian, Videonia i Videon, „Twórczość”, 2007, nr 4, s. 126–128.
• Iwaszkiewicz Jarosław, Der Höhenflug, przeł. Kurt Harrer, Monachium 1959.
• Iwaszkiewicz Jarosław, Dzienniki 1956-1963, tom II, Warszawa 2010, s. 250.
• Iwaszkiewicz Jarosław, Listy do Piotra Lachmanna, „Twórczość” 2004, nr 2/3, s. 125–141
• Junge Lyrik 1960. Eine Auslese, red. Hans Bender, Monachium 1960.
• KIJ, Przegląd prasy, „Tygodnik Powszechny” 1958, nr 47, s. 3.
• Kłoskowska Antonina, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 2005, s. 161.
• Kott Jan, Shakespeare heute. Erweiterte Neuausgabe, przeł. Peter/ Piotr Lachmann, piąte wydanie, Monachium 1975.
• Lachman Piotr, Pierwsze słowa, „Perspektywy. Tygodniowy dodatek kulturalno-społeczny” 16-17 grudnia 1956 r., nr 52, s. 3.
• Lachmann Peter, Das Leiden – ein Traum. Zum Tod des polnischen Dramatikers und Regisseurs Helmut Kajzar (1941–1982), „Theater Heute”, Heft 1, Januar 1983, s. 17–23.
• Lachmann Peter, Doppelgänger in E.T.A. Hoffmanns Spiegel-Lachtheater, w: Hoffmanneske Geschichte. Zu einer Literaturwissenschaft als Kulturwissenschaft, red. Gerhard Neumann, Würzburg 2005, s. 77–133.
• Lachmann Peter, Dwa spojrzenia na Gliwice. Korekta naoczności, „NaGłos” 1994, nr 15/16, s. 103–105.
• Lachmann Peter, Erna Rosenstein, w: Meine Nacht wird hier sein und mein Tag. Gedichte 1937–1994, Erna Rosenstein, tłum. i posłowie Urszula Usakowska-Wolff, Manfred Wolff, Saarbrücken 1996, s. 7–14.
• Lachmann Peter, Gesittet wollen wir heut spielen, Spaziergang in Auschwitz, Ich hatte natürlich nur einen Traum, Du sagtest: mach doch ein Liebesgedicht, w: Junge Lyrik 1960. Eine Auslese, red H. Bender, Monachium 1960, s. 48-51.
• Lachmann Peter, Ich hatte Mitleid mit ihnen, „OderÜbersetzen“ 2012, nr 3, s. 19–24.
• Lachmann Peter, Kater Murrs gedankenlose Gedankenlyrik. Aus dem Zyklus „Warschauer Geisterbahnen. Eine Para-Parodie“, „Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung”, Jahrbuch 2000, s. 33–45.
• Lachmann Peter/ Piotr, Identitätsspiele, „Zarys” 2010, nr 9, s. 11–23.
• Lachmann Peter/Piotr, Das höllische Revier / Piekielny rewir, „Dialog. Magazyn Polsko-Niemiecki” 1999, nr 51–52, s. 76–82.
• Lachmann Peter/Piotr, Die Sorgen des Herrn Wladyslaw oder „der zweite Tod der Stadt / Zmartwienia Pana Władysława czyli "druga śmierć miasta". Esej o Władysławie Szpilmanie, „Dialog. Magazyn Polsko-Niemiecki” 2002, nr 61, s. 60–69.
• Lachmann Peter/Piotr, Dimensionen der Stadt / Wymiary miasta, „Dialog. Magazyn Polsko-Niemiecki” 2009–2010, nr 90, s. 62–67.
• Lachmann Peter/Piotr, E.T.A. Hoffmanns Warschauer „Glück” Warszawskie „szczęście" E.T.A. Hoffmanna, „Dialog. Magazyn Polsko-Niemiecki” 2001–2002, nr 58–59, s. 60–69.
• Lachmann Peter/Piotr, Wie ich (nicht) vertrieben wurde / Jak (nie)zostałem wypędzony, „Dialog. Magazyn Polsko-Niemiecki” 2004, nr 68, s. 50–59.
• Lachmann Piotr, Czas w teatralnej masce. Od „Akt-orki” do KaBaKai, w: Świadomość teatru. Polska myśl teatralna drugiej połowy XX wieku, red. Wojciech Dudzik, Warszawa 2007, s. 131–138.
• Lachmann Piotr, Dlaczego AKT-ORKA, „Notatnik Teatralny“ 1993, nr 6, s.183–187.
• Lachmann Piotr, Dlaczego nie mogę być „również Polakiem”, „Borussia” 2011, nr 50, s. 63–76.
• Lachmann Piotr, Granice pogranicza, „Borussia” 1998, nr 16, s. 6–23.
• Lachmann Piotr, Hoffmanna szósty zmysł, tekst w programie teatralnym Hommage à Hoffmann.
• Lachmann Piotr, Nowenna, Ściana, ***[powiedziano nam], Droga, ***[ludzie wyszli z piwnic], ***[znowu minęło], Spór, Zegary patrzą na nas, „Twórczość” 1958, nr 10, s. 38-42.
• Lachmann Piotr, Wywołane z pamięci, Olsztyn 1999.
• Landkarte schwer gebügelt. Neue polnische Poesie 1968 bis heute, red. Peter Raina, Berlin 1981.
• Lenz Eva-Maria, Die skurrile Deformation des Normalen, „Frankfurter Allgemeine Zeitung“ 1982, nr 239, s. 26.
• Malicka Małgorzata E., Prusak bez myjki, czyli koniec świata, z Piotrem Lachmannem rozmawia Małgorzata E. Malicka, „Rzeczpospolita” 1992, nr 61, s. 10.
• Matynia Andrzej, Lustra innego czasu, „art&business” 2007, nr 3, s. 72–73.
• Michałowski Piotr, Traktat moralny o niepoprawności języka, „Nowe Książki” 1993, nr 1, s. 41–42.
• Miklaszewski Krzysztof, Teatr „poza” teatrem, „Dziennik Polski” 1997, nr 32.
• Misterek Susanne, Polnische Dramatik in Bühnen- und Buchverlagen der Bundesrepublik Deutschland und der DDR, Wiesbaden 2002.
• mp, „Drzwi zamknięte” na studenckiej scenie. „Trybuna Robotnicza”1958, nr 66, s. 3.
• Nawrocki Witold, Partia a polityka wydawnicza, „Życie Literackie” 1983, nr 26, s. 1 i 6.
• Pawłowski Roman, Hamlet z Heimat, „Gazeta Wyborcza” (Stołeczna), 2007, nr 101.
• Pindór Mirosław, Helmuta Kajzara obrazy rozproszone w Lothe Lachmann Videoteatrze „Poza”, „Świat i Słowo” 2011, nr 16, s. 147–160.
• Pociej Bohdan, Korespondencja sztuk, „Więzi” 2004, nr 7, s. 110–113.
• Poesie der Welt. Polen, red. Peter Lachmann, Renate Lachmann, Berlin 1987.
• Rithaller Karin, Sonety krymskie von Adam Mickiewicz in deutschen Übersetzungen, w: Poezja polska i niemiecka w przekładach współczesnych, red. Ulrike Jekutsch, Andrzej Sulikowski, Szczecin 2002, s. 29–44.
• Roguski Piotr, ZARYS-PREIS 2010 für Peter Piotr Lachmann, „Zarys“ 2010, nr 9, s. 7–10.
• Różewicz Tadeusz, Stara kobieta wysiaduje – Eine alte Frau brütet, przeł. Paul Pszoniak, Berlin 1970.
• Różewicz Tadeusz, Vorbereitung zur Dichterlesung. Ein polemisches Lesebuch, tłum. i posłowie Peter/ Piotr Lachmann, Monachium 1979.
• Ryszkowski Janusz, Uwikłany w wolność, „Tygodnik Kulturalny” 1984, nr 16.
• Sąsiedztwo w centrum Europy Stosunki polsko-niemieckie na początku nowego stulecia. Antologia tekstów magazynu polsko-niemieckiego Dialog z lat 1999–2003, red. Basil Kerski, Szczecin 2003.
• Sulima Roch, Głosy tradycji, Warszawa 2001.
• Sulima Roch, Pamięć pogranicza, „Twórczość” 2000, nr 6, s. 126–129.
• Szewczyk Wilhelm, Piotr czy Peter, „Trybuna Robotnicza” 1958, nr 293, s. 3.
• Theater-Bewusstsein. Polnisches Theater in der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts. Ideen – Konzepte – Manifeste, red. Dudzik Wojciech, Berlin 2011.
• Tophinke Doris, Lebensgeschichte und Sprache. Zum Konzept der Sprachbiografie aus linguistischer Sicht, „Bulletin suisse de linguistique appliquée” 2002, nr 76, s. 1–14.
• Torańska Teresa, Hamlecik. Z Peterem-Piotrem Lachmannem rozmawia Teresa Torańska, „Gazeta Wyborcza” – „Duży Format” 2004 nr 34.
• Torańska Teresa, Są, Warszawa 2007, s. 71–89.
• Torańska Teresa, Wenn ein Deutscher zum Polentum konvertiert, mit Peter-Piotr Lachmann spricht in Warschau Teresa Torańska, „Polen und wir“ 2008, nr 3, s.15–18 i nr 4, s. 17–18.
• Tracz Bogusław, Propaganda komunistyczna i ideologizacja przestrzeni publicznej Gliwic, w: Władza, polityka i społeczeństwo w Gliwicach w latach 1939–1989, red. Bogusław Tracz, Katowice – Gliwice 2010, s. 283–325.
• Tracz Bogusław, Rok ostatni – rok pierwszy. Gliwice 1945, Gliwice 2004, s. 33–71.
• Wach-Malicka Henryka, W Polsce jestem Polakiem, w Niemczech – Niemcem, rozmowa z Peterem Piotrem Lachmannem, „Dziennik Zachodni” 2007 nr 3, s.19.
• Wolf Gerhard, Deutsche Lyrik nach 1945, Berlin 1965.
• Zawadka Małgorzata, Kinoteatr Piotra Lachmanna i Jolanty Lothe, praca magisterska Wydział Nauk Humanistycznych UKSW, Warszawa 2008.