„Ars longa – vita brevis” – szlakiem dzieł Teodora Talowskiego po województwie podkarpackim

• Authors: Skulimowska Małgorzata

Title variants

EN

“Ars longa – vita brevis” – the trail of the works of Teodor Talowski through the Subcarpathian Voivodeship

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przybliża postać oraz dzieła architekta i malarza Teodora Talowskiego. Artysta ten rozpoznawany jest w kręgach architektów oraz znawców architektury i sztuki przede wszystkim jako autor obiektów – głównie kamienic ‒ wzniesionych w Krakowie. Mniej znana jest jego spuścizna zlokalizowana na terenie obecnego województwa podkarpackiego. Talowski poprzez swoje oryginalne i ponadczasowe ujęcie bryły budynków i detali architektonicznych określany jest często „galicyjskim Gaudim”. Porównanie to zasadza się na podobnym projektowaniu (detale roślinne i zwierzęce itp.), ale również na tym, że twórczość Teodora Talowskiego i Antonio Gaudiego przypadła na drugą połowę XIX wieku i dlatego też obaj artyści określani są jako prekursorzy architektury organicznej. Celem artykułu jest przedstawienie propozycji tytułowego szlaku kulturowego po województwie podkarpackim wyznaczonego dziełami Teodora Talowskiego.

EN

The article introduces the figure and works of the architect and painter Teodor Talowski. This artist is known in the circles of architects and architecture and art experts, especially due to his buildings - mainly tenement houses, located in Krakow. Less known and popularized is his legacy located in the current Subcarpathian Voivodeship. Talowski is often called the "Galician Gaudi" due to his original and timeless approach to building shapes and architectural details. In this comparison, apart from a similar approach to design (plant and animal details, etc.), it is also important that the works of Teodor Talowski and Antonio Gaudi date back to the second half of the 19th century and are therefore referred to as the precursors of organic architecture. Therefore, the main aim of the article is to analyze and present all the facilities designed by Talowski that are located within the current Subcarpathian Voivodeship, including those that were not built. One of the specific goals is the proposal of the title cultural trail ‒ The Trail of the Works of Teodor Talowski through the Subcarpathian Voivodeship.

Keywords

PL

architektura; secesja; Galicja; kościół; pałac

EN

architecture; Art Nouveau; Galicia; church; palace

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2024
• Volume: 33
• Issue: 4
• Pages: 22-42

Contributors

author

Skulimowska Małgorzata

• Instytut Historii, Kolegium Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Rzeszowski

References

• Arlet J., 1999, W gminie Krościenko Wyżne, Krosno.
• Bałus W., 1987, Pałace, dwory i wille Teodora Talowskiego, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 21.
• Bałus W., 1988, Historyzm, analogiczność, malowniczość. Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857‒1910), „Folia Historiae Artium” 24.
• Bałus W., 1992, Architektura sakralna Teodora Talowskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki” 20.
• Beiersdorf Z., 1986, Kościoły Teodora M. Talowskiego w diecezji tarnowskiej, „Currenda”, nr 4‒6.
• Bystrzak T., 2021, Talowski, Kraków.
• Gaweł Ł., 2011, Szlaki dziedzictwa kulturowego: teoria i praktyka zarządzania, Kraków.
• Kruszyńska-Idzior A., 2024, Dębica i okolice. To co najważniejsze, Rzeszów.
• Laskowski A., 1999, Nieznana willa Teodora Talowskiego w Jaśle, „Rzeszowska Teka Konserwatorska”, t. 1.
• Lawera H., Bata A., 1998, Mielec i okolice, Krosno.
• Sołtysik A., 2012, Język form Teodora Talowskiego a współczesna kompozycja architektoniczna, praca doktorska, Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury, Wrocław.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 8117, kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława Biskupa w Dobrzechowie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 3391, pałac Kaczkowskich w Krośnie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Krośnie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 3470, Kościół rzymskokatolicki pw. św. Marcina w Krościenku Wyżnym, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Krośnie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 732, Kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bóbrce, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Krośnie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2704, Kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława Biskupa i św. Jadwigi Śląskiej w Osobnicy, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Krośnie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 5362, budynek „Sokoła”, ul. Legionów, Pilzno, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 6890, pałac w Lubzinie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 6674, kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Lubzinie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 9098, Kościół rzymskokatolicki pw. św. Antoniego Padewskiego w Nagoszynie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2838, Kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kamieniu, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 4255, Kościół parafialny pw. świętego Mikołaja Biskupa w Kraczkowej, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2579, ratusz w Jarosławiu, archiwum WUOZ w Przemyślu.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2539, gmach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Jarosławiu, archiwum WUOZ w Przemyślu.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 3690, kościół parafialny pw. św. Zofii i św. Szczepana w Laszkach, archiwum WUOZ w Przemyślu.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2246, zespół pałacowo-parkowy, obecnie sanatorium w Horyńcu-Zdroju, archiwum WUOZ w Przemyślu.
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2244, kaplica grobowa rodu Ponińskich w Horyńcu-Zdroju, archiwum WUOZ w Przemyślu