Rozumne wychowanie i wolność w historiozoficznej refleksji Piotra Czaadajewa

• Authors: Aleksiejuk Artur

Title variants

EN

Reasonable Education and Freedom in the Historiosophical Reflection of Pyotr Chaadayev

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest poświęcony analizie pedagogicznego potencjału zapatrywań filozoficznych Piotra Czaadajewa, jednego z najważniejszych rosyjskich myślicieli pierwszej połowy XIX wieku. Celem pracy jest wyodrębnienie z jego historiozo-ficznych rozważań, zawartych w Listach (filozoficznych) i Apologii obłąkanego, kom-ponentów mających – zdaniem autora – fundamentalne znaczenie dla wychowania człowieka jako konstytutywnego elementu jego edukacji. Wśród nich można wymie-nić synergię rozumu i wiary, wolność i dialogiczną relacyjność. Refleksja Czaadajewa, chociaż osadzona w realiach połowy XIX wieku, to interesujący materiał do przemyśleń na temat skomplikowanych relacji Rosja–Zachód, których konsekwencji do-świadczamy także we współczesnych czasach.

EN

This article analyses the pedagogical potential of the philosophical outlooks of Pyotr Chaadayev, one of the most significant Russian thinkers of the first half of the 19th century. The aim is to extract from his historiosophical reflections, contained in his (Philosophical) Letters and Apologie d’un Fou (Apologia of the Insane), the com-ponents that are fundamentally important for the education of man as a constitutive element of his education. These components include the synergy of reason and faith, freedom and dialogical relationality. Although Chaadayev’s concept is rooted in the re-alities of the mid-19th century, this article also provides valuable insights into the com-plex Russia-West relations, the consequences of which are still felt today.

Keywords

PL

Piotr Czaadajew; rozumne wychowanie; wolność; filozofia wychowania; rosyjska myśl pedagogiczna XIX wieku; historia wychowania w Rosji w XIX wieku

EN

Pyotr Chaadayev; reasonable education; freedom; philosophy of education; Russian pedagogical thought in the 19th century; history of education in Russia in the 19th century

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2024
• Volume: 1/53
• Pages: 83-110

Contributors

author

Aleksiejuk Artur

• Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie

• https://orcid.org/0000-0002-5827-6048

References

• Aleksiejuk, A. (2022). Wolność i wychowanie w filozoficzno-społecznej ref leksji Aleksandra Radiszczewa (1749–1802). Ruch Pedagogiczny, 1, 9 5 –117.
• Berlin, I. (1994). Idee polityczne XX wieku. W: I. Berlin, Cztery eseje o wolności(s. 61–100). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bezwiński, A. (1980). Czaadajew i Schelling – o korespondencji dwóch my-ślicieli. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia filologiczne, 7, 47–53.
• Cicero, M. Tullius. (1902). De Oratore.Red. A. S. Wilkins. Pobrano 30 marca 2024 z: https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A-1999.02.0120%3Abook%3D2%3Asection%3D36.
• Copleston, F. (2009). Historia filozofii:Filozofia rosyjska, t. 10. Warszawa: In-stytut Wydawniczy PAX.
• Czaadajew, P. (1992). Listy. Kraków: Nakładem UJ.
• Czaadajew, P. (1998). Apologia obłąkanego. W: J. Dobieszewski (red.), Wok ó ł słowianofilstwa. Almanach myśli rosyjskiej (s. 63–75). Warszawa: WFiS UW.
• Czaadajew, P. (2022). Fragmenty filozoficzne. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk.
• Dobieszewski, J. (1998). Klasyczna wersja sporu między słowianofilstwem a okcydentalizmem. W: J. Dobieszewski (red.), Wokół słowianofilstwa. Alma-nach myśli rosyjskiej (s. 9–28). Warszawa: WFiS UW.
• Dobieszewski, J. (2009). Wissariona Bielinskiego zmagania z rzeczywistością. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Nauki społeczne, 78, 22–31.
• Dobieszewski, J. (2019). Piotr Czaadajew – mit założycielski filozofii rosyj-skiej. W: J. Dobieszewski, Syntezy i niuanse. Studia i szkice z filozofii rosyjskiej(s. 7–19). Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Geršenzon, M. O. (1908). P. Â. Čaadaev. Žinn’ i myšlenie. S. Peterburg: Tipo-grafiâ S. S. Stasûleviča.
• Hercen, A. (1956). Rzeczy minione i rozmyślania, t. 2. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Hessen, S. (1931). Podstawy pedagogiki. Warszawa: Nakładem Naszej Księgarni.
• Kireevskij, I. V. (1911). Devâtnadcatyj vek. W: I. V. Kireevskij, Polnoe sobranie sočinenijv dvuh tomach,t. 1 (s. 85–108). Moskva: Tipografiâ Imperatorskogo Moskovskogo Universiteta.
• Kireevskij, I. V. (1984). Izbrannye statii. Moskva: Izdatel’stvo Sovremennik.
• Kopeć, A. (2107). „Bildung wychowaniem do autentyczności?” Neohumanistyczne vs. romantyczne rozumienie koncepcji samokształcenia. Filozofia Pu-bliczna i Edukacja Demokratyczna, 6(1), 203–220.
• Kosseleck, R. (2012). Semantyka historyczna. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Lebedev, A. A. (1965). Čaadaev. Moskva: Izdatel’stvo Molodaâ Gvardiâ.
• Longinov, M. N. (1869). Èpizod z žizni P. Â. Čaadaeva (1820 goda). Russkij Arhiv, 7–8, 1317–1328.
• Pipes, R. (2000). Własność a wolność. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.
• Pipes, R. (2022). Rosja carów. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
• Przebinda, G. (1997/1998). Piotr Czaadajew – ojciec prowidencjalizmu w Rosji. Roczniki Humanistyczne, 45/46(7), 67–89.
• Schelling, F. W. J. (2003). Filozoficzne badania nad istotą ludzkiej wolności i sprawami z nią związanymi. Kraków: Wydawnictwo Inter Esse.
• Stołowicz, L. (2008). Historia filozofii rosyjskiej. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
• Suchanek, L. (1992). Piotr Czaadajew, czyli umysł ukarany. W: P. Czaadajew, Listy (s. 5–31). Kraków: Nakładem UJ.
• Svebeev, D. N.(2014). Vospominanie o P. Â. Čaadaeve. W: Moi zapiski (s. 518 –532). Moskva: Izdatel’stvo Nauka.
• Tarasov, B. N. (1986). Čaadaev. Moskva: Izdatel’stvo Molodaâ Gvardiâ.
• Tischner, J. (1993). Spowiedź rewolucjonisty. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Tischner, J. (1999). Przekonać Pana Boga. Wywiad D. Zańko i J. Gowina z Józe-fem Tischnerem. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Walicki, A. (1973). Rosyjska filozofia i myśl społeczna od Oświecenia do mark-sizmu. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Walicki, A. (2002). W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany ro-syjskiego słowianofilstwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Zen’kovskij, V. V. (1989). Istoriâ russkoj filosofii, t. 1. Paris: YMCA Press.
• Ziernov, N. (2015). Rosyjskie odrodzenie religijne XX wieku. Warszawa: Funda-cja Aletheia.
• Žiharev, M. I. (1871a). Petr Âkovlevič Čaadaev – iz vospominanij sovremenni-ka. Vestnik Evropy, 7, 172–208.
• Žiharev, M. I. (1871b). Petr Âkovlevič Čaadaev – iz vospominanij sovremenni-ka. Vestnik Evropy, 9, 9–54.

Identifiers

DOI

10.12775/PCh.2024.004