Dziesięcina w ustawodawstwie polskich synodów diecezjalnych w XIII – XV wieku

• Authors: Zarosa Wojciech

Title variants

EN

The thithe in legislation of polish diocesan synods in XIIIth and XVth

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The issue of tithes was a very important aspect of the diocesan synods' legislative activity. It is also argued that tithes had a great importance for ecclesiastical institutions' functioning. The author makes an attempt of interpretation and analysis of the most important tithe statutes which were issued between XIIth and XVth century. The author focuses on the archdiocese of Gniezno, diocese of Cracovia, diocese of Breslau, diocese of Plock and diocese of Poznan. These dioceses were responsible for customizing the canon law's norms to regional principle. Those were issued by legate and provincial synods. It is worth noting that diocesan synods reacted for new occurrences and processes having political, economic or social character. The regulation of the internal church's web of tithes was one of the most important is-sues with which the diocesan synods' legislation had to deal with. Creation of new structures resulted in the progressive erosion of parish structures. By that time it was hard to decide who should to receive the tithes. Diocesan synods, basing on the common norms, decided to give the tithe only to those clergyman, who provided priestly activity (cura animarum). It was also banned to receive decima vagas – unspecified tithes. XVth century brought new trends of tithe payment. The nobility's movement started to struggle with the priesthood with power and position in the Poland, which the best example and symbol was cracovian bishop – Zbigniew Oleśnicki (1423-1455). This movement stood against tithes as well and mading attempts of restraining the tithe obligations. The issue of tithes was a very important aspect of the diocesan synods' legislative ac-tivity. It is also argument that tithes had a great importance for ecclesiastical institutions' func-tioning.

Keywords

EN

Tithe; Synod; Diocese; Clergy; Canon Law; the Middle Ages

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2015
• Volume: 22
• Pages: 55-66

Contributors

author

Zarosa Wojciech

• UJK, Kielce

References

• Antiquissime constitutiones synodales provinciae Gneznensis, wyd. Hube R., Petersburg1856.
• Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, wyd. Sawicki J., t. 5: Synody archidiecezji gnieźnieńskiej i ich statuty, Warszawa 1950.
• Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, wyd. Sawicki J., t. 5: Synody archidiecezji gnieźnieńskiej i ich statuty, t. 7: Synody diecezji poznańskiej i ich statuty, Poznań 1952.
• Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, wyd. Sawicki J., t. 5: Synody archidiecezji gnieźnieńskiej i ich statuty, t. 10: Synody diecezji wrocławskiej i ich statuty, Wrocław 1963.
• Corpus iuris canonici, wyd. Friedberg E., t. 1-2, Graz 1955.
• Dokumenty soborów powszechnych, t. 2-3, oprac. Baron A., Pietras H., Kraków 2002-2003.
• Jus Polonicum, codicibus, veteribus, manuscriptis, et editionibus quique collatis, wyd. Bandtkie J.S., Warszawa 1831.
• Kodeks dyplomatyczny Katedry Krakowskiej św. Wacława, wyd. Piekosiński F., t. 1, 1874.
• Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. Piekosiński F., t. 3, 1887.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, wyd. Zakrzewski I., t. 3, 1879.
• Najdawniejsze statuty synodalne archidiecezji gnieźnieńskiej oraz statuty z rękopisu Oss. Nr 1627 z uwzględnieniem materiałów zebranych przez ś.p. B. Ulanowskiego, oprac. Abraham W., Kraków 1920.
• Najstarsze statuty synodalne krakowskie biskupa Nankera z 2 października 1320 r., wyd. Fijałek J., Kraków 1915.
• Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 1, wyd. Helc el A., Warszawa 1856.
• Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 4, wyd. Heyzmann U., Kraków 1875.
• Statuta synodalia dioecesis wladislaviensis et pomeraniae, wyd. Chodzyński Z., Warszawa 1890.
• Statuty synodalne krakowskie Zbigniewa Oleśnickiego (1436, 1446), oprac. Zachorowski S., Kraków 1915.
• Urkunden zur Geschichte des Bisthums Breslau im Mittelalter, oprac. Stenzel G.A., Wrocław 1845.
• Volumina Legum, t. 1, Petersburg 1859.
• Abraham W., O powstaniu dziesięciny swobodnej. Studium z dziejów prawa kościelnego w Polsce, ,,Biblioteka Warszawska’’ 1891, z. 4.
• Abraham W., Statuta synodu prowincyjonalnego w Kaliszu z r. 1420, Kraków 1888.
• Abraham W., Studya krytyczne do dziejów średniowiecznych synodów prowincjonalnych Kościoła Polskiego, Kraków 1917.
• Dudziak J., Dziesięcina, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. Łukaszczyk R. , Bieńkowski L. , Gryglewicz F., Lublin 1983.
• Dudziak J., Dziesięcina papieska w Polsce średniowiecznej. Studium historyczno-prawne, Lublin 1974.
• Dunin-Wąsowicz A., Miary rolne i miary przestrzeni, w: Kościół, kultura, społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, red. Bylina S.,Kiersnowski R. , Kuczyński S.K., Samsonowicz H., Szymański J., Zaremska H., Warszawa 2000.
• Gawlas S., Monarchia Kazimierza Wielkiego a społeczeństwo, w: Genealogia, władza i społeczeństwo w Polsce średniowiecznej, Toruń 1999.
• Góralski W., Statuty arcybiskupa Mikołaja Trąby, w: Mikołaj Trąba mąż stanu i prymas Polski. Materiały z konferencji Sandomierz 13-14 czerwca 2008, red. Kiryk F., Kraków 2009.
• Góralski W., Statuty synodalne Jakuba z Leodium, ,,Prawo Kanoniczne’’ R. 27, 1984, nr 3-4.
• Góralski W., Synody w historii Kościoła w Polsce: szkic do dziejów ustawodawstwa synodalnego, ,,Studia Płockie’’ t. 27, 1999.
• Góralski W., Z przeszłości synodalnej diecezji płockiej, ,,Studia Płockie’’ t. 13, 1985.
• Górczak Z., Podstawy gospodarcze działalności Zbigniewa Oleśnickiego biskupa krakowskiego, Kraków 1999.
• Grynicz M.M, Aktywność reformatorska arcybiskupa Jarosława Bogorii na przykładzie jego działalności ustawodawczej, w: Ecclesia semper reformanda. Kryzys i reformy średniowiecznego Kościoła, red. Ryś G., Gałuszka T., Graff T., Kraków 2013.
• Helcel A., Badania w przedmiocie historyi dziesięcin w Polsce, szczególniej pod względem tak zwanej dziesięciny swobodnej i dziesięciny oddawanej w gonitwę, Warszawa 1863.
• Kaczmarczyk Z., Sczaniecki M., Kolonizacja na prawie niemieckim w Polsce a rozwój renty feudalnej, ,, Czasopismo Prawno-Historyczne’’ t. 3, 1951.
• Koczerska M., Zbigniew Oleśnicki i kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu 1423-1455, Warszawa 2004.
• Krzyżaniak J., W służbie króla i Kościoła – wybitni arcybiskupi XV wieku, w: 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. Strzelczyk J., Górny J., Gniezno 2000.
• Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 2, Kraków 1999.
• Łętowski L., Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, t. 1: Biskupi krakowscy, Kraków 1852.
• Matuszewski J., Decima lignorum – Jagiełłowy VAT, ,, Czasopismo Prawno-Historyczne’’ t. 46, 1994, z. 1-2.
• Matuszewski J., Dziesięcina kościelna w Małopolsce w świetle ,,Liber Beneficiorum’’ Iwana Długosza, w: Symbolae historio-iuridicae Lodziensis Iulio Bardach dedicatae, red. Rymaszewski Z., Łódź 1997.
• Młynarska-Kaletynowa M., Ius gonitwe w świetle materiałów procesowych klasztoru św. Wincentego we Wrocławiu z lat 1358-1362, w: Aetas media, aetas moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2000.
• Morawski M., Synod prowincjonalny prowincji gnieźnieńskiej w dawnej Polsce, Włocławek 1935.
• Ożóg K., Formacja intelektualna biskupów krakowskich w średniowieczu, w: Cracovia-Polonia-Europa, Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków 1995.
• Plisiecki P., Akt wdzięczności czy zapłata? Z badań nad rozumieniem dziesięciny w Polsce średniowiecznej, w: Przestrzeń religijna Europy Środkowo-Wschodniej w średniowieczu, red. Bracha K., Kras P., Warszawa 2010.
• Plisiecki P., Relacje dziesięcinne w dekanacie Kije według tzw. Liber Beneficiorum Jana Długosza,Lublin 2002.
• Plisiecki P., Z badań nad siecią parafialną i dziesięcinną. Przykład parafii w Dobrowodzie, ,, Teka Komisji Historycznej. Oddział PAN w Lublinie’’ v. 1, 2004.
• Prochaska A., O dacie ugody małopolskiej duchowieństwa ze szlachtą za czasów biskupstwa Zbigniewa Oleśnickiego, Kraków 1899.
• Radomski K., Upieniężnienie gospodarstw kmiecych w Małopolsce w latach 1253-1370, Warszawa 2012.
• Walachowicz J., Dziesięcina biskupia na Pomorzu Zachodnim w okresie wczesnofeudalnym, ,,Czasopismo Prawno-Historyczne’’ t. 51, 1999, z. 1-2.
• Wojciechowska B., Ekskomunika w Polsce średniowiecznej. Normy i funkcjonowanie, Kielce 2010.
• Wójcik W., Ze studiów nad synodami polskimi, Lublin 1982.
• Wroniszewski J., Szlachta ziemi sandomierskiej w średniowieczu. Zagadnienia społeczne i gospodarcze, Poznań-Wrocław 2001.
• Wyszyński M., W sprawie drugiego statutu dziesięcinnego arcybiskupa Pełki, w: Księga pamiątkowa ku czci Władysława Abrahama, Lwów 1931.
• Wyszyński M., Ze studiów nad historią dziesięciny w Polsce średniowiecznej, t. 1: Czasy Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, ,,Pamiętnik Historyczno-Prawny’’, 1929, t. 8, z. 1.
• Sochacka A., Konfederacja Spytka z Melsztyna z 1439 r. Rozgrywka polityczna, czy ruch ideologiczny, ,, Rocznik Lubelski’’ t. 16, 1973.
• Silnicki T., Arcybiskup Mikołaj Trąba, Warszawa 1952.
• Silnicki T., Biskup Nanker, Warszawa 1953.
• Silnicki T., Dzieje i ustrój Kościoła katolickiego na Śląsku do końca w. XIV, Warszawa 1953.
• Silnicki T., Kardynał legat Gwido. Jego synod wrocławski w r. 1267 i statuty tego synodu, w: Księga ku czci Władysława Abrahama, Lwów 1931.
• Subera I., Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich, Warszawa 1971.
• Ulanowski B., Laudum Vartense, Kraków 1887.
• Ulanowski B., O pracach przygotowawczych do historyi prawa kanonicznego w Polsce, Kraków 1887.
• Uruszczak W., Ustawodawstwo synodów Kościoła katolickiego w Polsce w XIII i XIV wieku,,,Czasopismo Prawno-Historyczne’’ t. 51, 1999, z. 1-2.
• Zachorowski S., Jakób biskup płocki i jego działalność ustawodawcza i organizacyjna 1396-1425,Kraków 1915.
• Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1975.
• Zygner L., Późnośredniowieczne synody narzędziem reformy Kościoła, w: Ecclesia semper reformanda. Kryzys i reformy średniowiecznego Kościoła, red. Ryś G. , Gałuszka T. , Graff T., Kraków 2013.
• Zygner L., W sprawie synodu prowincjonalnego w Uniejowie w 1414 r., w: Si vis pacem para bellum. Bezpieczeństwo i polityka Polski. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Tadeuszowi Dubickiemu, red. Majzner R., Częstochowa-Włocławek 2013.
• Zygner L., Synody diecezjalne metropolii gnieźnieńskiej na przełomie XIV i XV wieku (Gniezno-- Kraków – Płock – Poznań – Włocławek), w: Kultura prawna w Europie Środkowej, red. Barciak A., Katowice 2006.