Tak zwane samogłoski nosowe w języku dzieci i młodzieży (na przykładzie polszczyzny mówionej uczniów z Bełchatowa)

• Authors: Kluba Ewa

Title variants

EN

„Nasal vowels” in the language of children and young people (based on the spoken Polish language students from Belchatow)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł stanowi próbę ustalenia społecznego zasięgu wymowy wariantów tzw. samogłosek nosowych ę i M w najmłodszym pokoleniu Polaków, w tym przypadku mieszkańców Bełchatowa (woj. łódzkie). Zostali oni podzieleni na grupy ze względu na wiek oraz pochodzenie społeczne. W tekstach czytanych zmienna (ę) w pozycji wygłosowej w języku większości badanych realizowana była jako wariant ustny [e]. Jedynie u dzieci pochodzenia robotniczego pojawił się wariant [ę], co tłumaczy się wpływem pisma na wymowę. W tekstach mówionych dominującą realizacją był odnosowiony wariant [e]. Zmienna (M) w wygłosie, w tekstach czytanych, najczęściej wymawiana była zgodnie z normą jako nosowy wariant [M]. W tej samej pozycji, w tekstach mówionych, najczęściej występowała samogłoska nosowa [M]. Jednak najmłodsi informatorzy pochodzenia robotniczego realizowali tu połączenie [om], co może być wynikiem szerzenia się wymowy gwarowej południowej i wschodniej Polski na obszary Polski centralnej. W omawianej pozycji zarówno w wypadku (ę), jak i (M ) zanotowano liczne formy hiperpoprawne. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że w tekstach czytanych, jak i mówionych wiek i pochodzenie społeczne respondentów nie miały wpływu na częstotliwość występowania samogłosek nosowych -ę i -M w śródgłosie wyrazów.

EN

The presented article is to determine the pronunciation spread of nasal vowels ę and M in the youngest generation of Belchatow’s people. They have been grouped by taking into consideration their age and social origin. In read texts the variable (ę), in word-final position in the language of the most of children being tested, was fulfilled as the variable [e]. Only in the case of working-class children the variable [ę] has occurred, which is explained by the writing influence on pronunciation. In spoken texts, the non-nasal variable [e] was in the ascendant. The variable (M), in its final position, in read texts was usually pronounced under canon of the nasal variable (M). In the same position, the nasal vowel [M] was the most common in spoken texts. However, the youngest communicants of working-class origin has made a combination [om], which can be a result of dialect pronunciation of Northern and Southern Poland being spread onto the central part of Poland. There has been many forms of hypercorrection of both (ę) and (M), in the discussed stand. On the grounds of the carried out research, it can be ascertained that, in both, read and spoken texts, age and social origin of respondents did not have any influence on the frequency of appearance of nasal vowels -ę and -M in mid-word position.

Keywords

PL

antroponimia; nazwy własne; imiona męskie; warianty imion; pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie

EN

anthroponomy; proper name; male names; names’ variants; polish-east slavic borderland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2015
• Volume: LXI
• Pages: 99-109

Dates

published

2015

Contributors

author

Kluba Ewa

• Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki

References

• Dunaj Bogusław, 1982, Fonetyka języka czytanego a mówionego, w: Jerzy Maciejewski, red., Z zagadnień fonetyki i fonologii współczesnego języka mówionego. Księga referatów ogólnopolskiej konferencji w Toruniu, 27–29 listopada 1978 r., Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 14–20.
• Dunaj Bogusław, 1989, Język mieszkańców Krakowa cz. I. Zagadnienia teoretyczne, fonetyka, fleksja, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków.
• Dunaj Bogusław, 2006, Zasady poprawnej wymowy polskiej, „Język Polski”, LXXXVI, nr 3, s. 161–172.
• Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław, red., 1915, Słownik języka polskiego, t. 6, nakł. prenumeratorów, Warszawa.
• Kucharzyk Renata, 2003, System fonetyczny i leksykalny wsi Rzepiennik Strzyżewski w ujęciu socjolingwistycznym, Wydawnictwo Lexis, Kraków.
• Kurek Halina, 1982, Samogłoska nosowa ę w języku mieszkańców Krakowa (aspekty socjolingwistyczne), w: Jerzy Maciejewski, red., Z zagadnień fonetyki i fonologii współczesnego języka mówionego. Księga referatów ogólnopolskiej konferencji w Toruniu, 27–29 listopada 1978 r., Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 150–155.
• Kurek Halina, 1990, Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego), Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Pardej Katarzyna, 2011, Wariantywność fonetyczna u dzieci wiejskich z gminy Rzeczyca, województwo łódzkie, Wydawnictwo Lexis, Kraków.
• Przybysz-Piwkowa Maria, 2011, Od samogłosek nosowych do tzw. samogłosek nosowych, czyli o zmianach w systemie fonetyczno-fonologicznym polszczyzny w ostatnich czterdziestu latach, w: Barbara Pędzich, Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, red., Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka (system – teksty – norma – kodyfikacja), Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 465–473.
• Urbańczyk Stanisław, red., 1978, Encyklopedia wiedzy o języku polskim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Zajda Aleksander, 1977, Problemy wymowy polskiej w ujęciu słownika, w: Mieczysław Karaś, Maria Madejowa, red., Słownik wymowy polskiej PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków.

Identifiers

ISSN

0076-0390