„Klika obszarnicza”. Ziemianie w polityce personalnej Państwowych Nieruchomości Ziemskich (1946–1949)

• Authors: Osiński Tomasz

Title variants

EN

“Clique of Landowners”. Gentry in the personnel policies of State Land Pro-perties (1946–1949)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The land reform reduced the role of the influential great landowners to the margins of public life, depriving them of political influence, material assets, and evicting them from their family estates. The communists repressed landowners, labelling them “the material base of reaction forces”, holding them responsible for national defeats. Searching for new sources of income, representatives of the group often applied for positions in various state institutions associated with agriculture. This article is dedicated to the personnel policies of State Land Properties (PNZ) in the years 1946-1949. The institution offered many members of gentry the possibility to gain income, and find themselves a place in the new reality. Its general director, managing a huge state asset on behalf of the communist authorities, was Leonard Witold Maringe, a landowner from Great Poland. He managed to convince his patrons that the supreme value in the process of shaping the enterprise’s personnel policy, must be the professional competence of candidates. In Maringe’s opinion, representatives of gentry were the only group of professionals capable of rebuilding agriculture in those specific conditions. He consistently implemented his views by hiring to all positions, both at Central Management and in districts, persons originating from gentry. Obviously, it could not last forever. In mid-1947 the communists took to the counteroffensive, aiming to purify the PNZ of people associated with the “clique of landowners”. For nearly two years Maringe did all in his power to prevent the full execution of the authorities’ plans. However, the enterprise was eventually liquidated, and the attitude of its general director led him and his close collaborators to court, and to the prison cell. In addition to very grave charges of spying and sabotage, he was also accused of conducting a personnel policy detrimental for the enterprise. He and his close collaborators were freed from prison seven years later, and rehabilitated. Many more people were arrested, and apart from the management of PNZ, many other employees of the enterprise were imprisoned or dismissed on false charges. Dismissals and trials in most cases had the aspect of class conflict.

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2012
• Issue: 2(20)
• Pages: 229-260

Contributors

author

Osiński Tomasz

• IPN Lublin

References

• K. Jasiewicz, Zagłada polskich Kresów. Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich Rzeczpospolitej pod okupacją sowiecką 1939–1941, Warszawa 1998. H. Słabek, O niektórych zagadnieniach reformy rolnej PKWN, Warszawa 1958. M. Jaworski, Udział wojska w umacnianiu sojuszu robotniczo-chłopskiego [w:] Udział Ludowego Wojska Polskiego w wielkich akcjach społeczno-politycznych w latach 1944–1956, red. M. Jaworski, Warszawa 1977, s. 104–109. A. Łuczak, Przemiany obrazu ziemiaństwa w powojennej historiografii [w:] Uwikłania historiografii. Między ideologizacją dziejów a obiektywizmem badawczym, red. zbiorowa, Poznań 2011, s. 105–108. Ziemianie polscy w XX wieku. Słownik biograficzny, cz. 1–9, red. T. Epsztein, Warszawa 1992–2010. K. Jasiewicz, Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939–1956, Warszawa 1995. M. Chorązki, Ziemianie wobec wojny. Postawy właścicieli ziemskich województwa krakowskiego w latach 1939–1945, Kraków 2010. Dziedzictwo duchowe i materialne szlachty podlaskiej od XIX wieku do III Rzeczypospolitej, red. S. Kordaczuk, Siedlce 2006. S. Kordaczuk, Dzieje wojenne i powojenne szlachty podlaskiej, Siedlce 2009. Dziedzictwo. Ziemianie polscy i udział ich w życiu narodu, red. T. Chrzanowski, Kraków 1995, A. Łoś, Styl życia ziemiaństwa po II wojnie światowej, Lublin 2008. P.S. Łoś, Szkice do portretu ziemian polskich XX wieku, Warszawa 2005. A. Łuczak, Utracone decorum. Grabież dóbr kultury z majątków ziemiaństwa polskiego w Wielkopolsce w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939–1945, Warszawa–Poznań 2011. A. Łuczak, Wygnańcy – los polskiego ziemiaństwa po 1939 [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Ziemianie w podróży. Materiały IV Sesji Naukowej zorganizowanej przez Muzeum Zamoyskich w Kozłówce w dniach 8–10 X 2008, t. 2, red. H. Łaszkiewicz, Lublin 2010, s. 287-310. Państwowe Nieruchomości Ziemskie w Opolu [1946–1949]. Zarys monograficzny, materiały posesyjne pod redakcją Kazimierza Kozłowskiego i Lecha Pałasza, Opole 2006. Od Państwowych Nieruchomości Ziemskich do restrukturyzacji i prywatyzacji Państwowych Gospodarstw Rolnych na Pomorzu Zachodnim, red. K. Kozłowski, L. Pałasz, Szczecin 2006. Tadeusza Białecki, Małgorzata Machałek, Źródła do dziejów Państwowych Nieruchomości Ziemskich i Państwowych Gospodarstw Rolnych na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2008 E. Kłoczowski, Moja praca w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich w Poznaniu (1946–1949), Poznań 1996. L. Slaski, Lata wykreślone z życia. Proces polityczny i więzienia PRL, Kraków 1992. T. Czaplicki, Szlacheckie ostatki. Dwudziestowieczna opowieść polskiego ziemianina, Warszawa 2000. T. Chwalibóg, Gdy wszyscy byli obecni, Warszawa 2009. A. Brzozowski, Wspomnienia z Wileńszczyzny i Szczecina, cz. 1, „Przegląd Zachodniopomorski” 1998, t. 13, z. 2, s. 161-180. A. Brzozowski, Wspomnienia z Wileńszczyzny i Szczecina, cz. 2, „Przegląd Zachodniopomorski” 1998, t. 13, z. 3, s. 217-237. A. Kroh, Starorzecza, Warszawa 2010. H. Słabek, Reforma rolna [w:] Gospodarka Polski Ludowej 1944–1955, red. J. Kaliński, Z. Landau, Warszawa 1974, s. 42. A. Herman, Od PKWN do własności. Restytucja mienia przejętego dekretem reformy rolnej, Warszawa 2010. W. Góra, PPR w walce o podział ziemi obszarniczej (1944–1945), Warszawa 1962. A. Kowalczyk, Przestępstwa przeciwko reformie rolnej [w:] Reformy rolne w Polsce międzywojennej i powojennej. Prawo – Realizacja – Skutki – Problemy reprywatyzacyjne, red. E. Borkowska-Bagieńska, W. Szafrański, Poznań 2008, s. 155–176. H. Słabek, Dzieje polskiej reformy rolnej 1944–1948, Warszawa 1972. K. Kersten, Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948, Lublin 1989. S. Łach, Polskie Stronnictwo Ludowe w konfrontacji z władzą komunistyczną na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1947, Słupsk 2001. N. Kołomejski, Ziemie Zachodnie w działalności PPR, Poznań 1966. H. Duda, Początki sektora państwowego w rolnictwie na Śląsku Opolskim (marzec 1945 – luty 1946). Reforma rolna – zarys problemu, Opole 2008 A. Makowski, Ziemie Zachodnie i Północne w polityce gospodarczej Polski w latach 1945–1960 [w:] Ziemie Odzyskane/Ziemie Zachodnie i Północne 1945–2005. 60 lat w granicach państwa polskiego, red. A. Sakson, Poznań 2006, s. 59–78. K. Kozłowski, Od Państwowych Nieruchomości Ziemskich do likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych na Pomorzu Zachodnim [w:] Dzieje partii i stronnictw chłopskich w Europie, t. 2: W podzielonej Europie, przewodniczący komitetu red. J.R. Szaflik, Pułtusk 2007, s. 351–355. J. Kaliński, Historia gospodarcza XIX i XX w., Warszawa 2008. H. Duda, Państwowe Nieruchomości Ziemskie w Opolu (1946–1949). Zarys monograficzny, Opole 2006. H. Szczegóła, Ziemie zachodnie i północne w polityce PZPR w latach 1949–1956 [w:] Ziemie zachodnie i północne Polski w okresie stalinowskim, red. C. Osękowski, Zielona Góra 1999, s. 20–21. M. Machałek, Społeczne warunki funkcjonowania państwowych gospodarstw rolnych na Pomorzu Zachodnim w latach 50. i 60. XX w. Wybrane problemy [w:] Społeczeństwo PRL. Historia. Kultura. Pamięć, t. 1: Historia, red. S. Jankowiak, D. Skotarczak, I. Skórzyńska, Poznań 2011, s. 134 K. Kozłowski, Miejsce rolnictwa w społecznych dziejach regionu na tle sytuacji w kraju 1945–1989. Wybrane problemy [w:] Od Państwowych Nieruchomości Ziemskich do restrukturyzacji i prywatyzacji Państwowych Gospodarstw Rolnych na Pomorzu Zachodnim, red. K. Kozłowski, L. Pałasz, Szczecin 2006, s. 19–20 M. Machałek, Państwowe Gospodarstwa Rolne w województwie szczecińskim w latach 1949–1989. Próba charakterystyki struktury organizacyjnej oraz aktywności gospodarczej i społecznej [w:] Od Państwowych Nieruchomości Ziemskich do restrukturyzacji i prywatyzacji Państwowych Gospodarstw Rolnych na Pomorzu Zachodnim, red. K. Kozłowski, L. Pałasz, Szczecin 2006, s. 61–67. J. Maringe Müller, Maringe Leonard Witold Stanisław [w:] Ziemianie Polscy w XX wieku. Słownik biograficzny, cz. 3, Warszawa 1996, s. 115–116. E. Kłoczowski, Wspomnienia mazowieckiego ziemianina z lat 1897–1951, Ciechanów 2006, Ziemianie polscy w XX wieku. Słownik biograficzny, z. 4, Warszawa 1998, s. 112–113. Ziemianie polscy w XX wieku. Słownik biograficzny, z. 2, Warszawa 1994. Polski Słownik Biograficzny, t. 28, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1984–1985. Polski Słownik Biograficzny, t. 16, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971. A. Kwilecki, Wielkopolskie rody ziemiańskie, Poznań 2010. Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, cz. 5, Warszawa 2006. W. Grabowski, Delegatura Rządu Rzeczpospolitej Polskiej na Kraj, Warszawa 1995. Komunikaty Polskiego Stronnictwa Ludowego 1946–1947, red. M. Adamczyk, J. Gmitruk, J. Mazurek, Warszawa 2002. A. Borucki, Kariery zawodowe i postawy społeczne inteligencji w PRL 1945–1959, Wrocław 1967 B. Kozłowska, Pułkownik Mozdyniewicz. Żołnierz Polski Niepodległej, Łódź 2003. Zbrodnie prawa. Wyroki sądów wojskowych w latach 1944–1954, t. 1, Poznań 1993.