Legalne organizacje społeczne w powiecie radzyńskim do 1914 roku

• Authors: Jaworski Wojciech

Title variants

EN

Legal social organizations in Radzyń county until 1914

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Do połowy XIX w. życie społeczne w miastach, osadach i wsiach w Królestwie Polskim koncentrowało się wokół parafii kościołów chrześcijańskich i okręgów bożniczych. Ukazy o uwłaszczeniu chłopów z 1864 r. zakończyły w Królestwie Kongresowym proces uzyskiwania przez nich pełni praw. Stali się oni podmiotem życia społecznego obok innych warstw. Ogólny wzrost liczby ludności oraz stałe podnoszenie się poziomów jej dochodów i wykształcenia spowodowało w drugiej połowie XIX w. upadek podstawowych struktur kościołów i związków wyznaniowych jako głównych ośrodków życia społecznego. Zaczęto tworzyć różnego typu stowarzyszenia. Z powodu zacofania społeczno-ekonomicznego powiatu radzyńskiego legalne organizacje społeczne powstały stosunkowo późno. W latach 1903-1914 na jego obszarze zarejestrowano co najmniej 34 samodzielne organizacje i 20 oddziałów stowarzyszeń o szerszym zasięgu, w większości ogólnokrajowym z siedzibą zarządu głównego w Warszawie. Najwięcej wśród nich było: spółdzielni spożywców - 18, organizacji rolniczych - 6, towarzystw pożarnych - 3 oraz oddziałów stowarzyszeń oświatowych - 12. Spośród samodzielnych organizacji: 28 powołali do życia Polacy, 2 - Żydzi, 1 - wyznawcy prawosławia, 2 - wspólnie Polacy i Rosjanie, a o 1 - brak danych. Pierwsze stowarzyszenia zakładali polscy mieszczanie i ziemianie częściowo przy udziale rosyjskich urzędników państwowych. Wybuch rewolucji w 1905 r. zaktywizował społecznie chłopów. Władze państwowe ograniczały życie społeczne Polaków i Żydów. Ograniczona aktywność wyznawców judaizmu w legalnym życiu społecznym była uwarunkowana także realizowaniem celów kulturalnych, oświatowych i dobroczynnych przez skupiające ich okręgi bożnicze. Chłopi wyznania prawosławnego byli bierni, co było uwarunkowane ich zacofaniem społecznym.

EN

Until the first half of the 19th century, parish churches and synagogue districts were also the centres of social life in towns, villages and settlements of the Polish Kingdom. Granting property rights to the peasantry in 1864 completed the process of giving full rights to that social group in Congress Poland. They became social life participants alongside other classes. The general increase in population as well as a permanent growth of income and education level in the second half of the 19th century, made churches and religious circles lose its former social dimension. Various associations began to appear. Due to social and economic backwardness, legal social organizations in Radzyń county sprang up not so early. Throughout the period 1903-1914, within that county at least 34 independent organizations and 20 large-scale associations, mainly national ones with a head office in Warsaw, were entered into register. There were eighteen consumer cooperatives, six agricultural agencies, three fire associations and twelve educational associations. As far as independent organizations are concerned Poles established twenty-eight, Jews two, Orthodox Christians one, Poles together with Russians two, and there are not any records about the last organization on the list. The first associations that appeared were set up by Polish burghers and landowners with a little help from Russian officials. The outbreak of 1905 revolution encouraged peasants to participate in public life. The national authorities imposed restrictions on Poles and Jews. Judaists legal participation in public life was limited due to cultural, educational and charitable activity of their synagogue districts. Whereas Orthodox peasants' inaction resulted from their social backwardness.

Keywords

PL

organizacje Radzyń

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Radzyński Rocznik Humanistyczny
• Year: 2015
• Volume: 13
• Pages: 59-82

Contributors

author

Jaworski Wojciech

References

• W. Jaworski, Przemiany legalnego życia społecznego w Królestwie Polskim w latach 1864-1914, Sosno-wiec 2006 S. Jarmuł, Powiat radzyński 1861-1914, Lublin 1961; tenże, Szkice z dziejów Radzynia Podlaskiego i byłego powiatu radzyńskiego, Radzyń Podlaski 1995 J. Geresz, Międzyrzec Podlaski. Dzieje miasta i okolic, Biała Podlaska-Międzyrzec Podlaski 1995 J. Geresz, Z dziejów Wohynia, Międzyrzec Podlaski 2008 K. Strzałkowski, Międzyrzecka Ochotnicza Straż Pożarna 1904-1924, bmw 1924 M. Kowalski, 75 lat Międzyrzeckiej Ochotniczej Straży Pożarnej 1904-3 V 1979, „Rocznik Międzyrzecki”, t. 11 (1979) M. Kojtych, Dzieje Ochotniczej Straży Pożarnej w Radzyniu Podlaskim, Radzyń Podlaski 1995 D. Rozwadowska, Działalność Ochotniczej Straży Ogniowej w Radzyniu Podlaskim do 1918 roku, „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, t. 2 (2002) T. Olejnik, Towarzystwa ochotniczych straży ogniowych w Królestwie Polskim, Warszawa 1996 J. Chmielarski, 80 lat istnienia i działalności „Społem” Powszechnej Spółdzielni Spożywców w Międzyrzecu Podlaskim (1907-1987), „Rocznik Międzyrzecki, t. 19 (1987) S. Jarmuł, Oświata i stosunki kulturalne w powiecie radzyńskim w latach 1864-1914, „Przegląd Histo-ryczno-Oświatowy” 1961, nr 1