Nieważność matrimonium per procura w prawie Kościoła łacińskiego

• Authors: Lucjan Świto , Małgorzata Tomkiewicz

Title variants

EN

Invalidity of Matrimonium per Procura in the Law of the Latin Church

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika w obowiązującym powszechnym prawie kanonicznym reguluje expressis verbis głównie kan. 1105 KPK/83. Stanowi on, że do ważnego matrimonium per procura wymaga się, aby było specjalne upoważnienie zawarcia go z określoną osobą oraz aby pełnomocnik był wyznaczony przez samego zleceniodawcę i osobiście wypełniał swoje zadanie. Pełnomocnictwo, by było ważne, powinno być podpisane przez zleceniodawcę i ponadto przez proboszcza lub ordynariusza miejsca, w którym wystawia się pełnomocnictwo, albo przez kapłana delegowanego przez jednego z nich, albo przynajmniej przez dwóch świadków, lub też winno być sporządzone w formie autentycznego dokumentu, zgodnie z wymogami prawa państwowego (kan. 1105 § 2 KPK/83). Jeżeli zleceniodawca nie może pisać, należy to zaznaczyć w samym pełnomocnictwie i dodać jeszcze jednego świadka, który również podpisuje dokument. W przeciwnym razie pełnomocnictwo jest nieważne (kan. 1105 § 3 KPK/83). Jeżeli zleceniodawca, przed zawarciem w jego imieniu małżeństwa, odwołał upoważnienie lub popadł w chorobę umysłową, małżeństwo jest nieważne, chociaż pełnomocnik lub druga strona o tym nie wiedzieli (kan. 1105 § 4 KPK/83). Sytuacja w której konsens małżeński nie jest wyrażany osobiście przez nupturientów lecz przez pełnomocnika (lub pełnomocników) skłania do refleksji, jak w tego rodzaju przypadku przedstawia się kwestia nieważności tak zawartego małżeństwa? Czy specyfika, która towarzyszy zawarciu matrimonium per procura przekłada się również na aspekt jego nieważności? A inaczej mówiąc: czy w przypadku zawierania małżeństwa przez pełnomocnika zachowują swoją aktualność wszystkie przesłanki nieważności, które generalnie odnoszą się do małżeństw, ewentualnie, czy przesłanki te, w przypadku małżeństwa zawieranego per procura, nie nabierają rysu właściwego sobie? A może, w matrimonium per procura występują takie elementy nieważności, które są charakterystyczne tylko dla tej formuły, a jeśli są, to czy nie budzą żadnych wątpliwości? Artykuł poprzez analizę rozwiązań obowiązujących we współczesnym prawie wewnętrznym Kościoła Rzymskokatolickiego oraz poglądów doktryny kanonicznej zawiera próbę odpowiedzi na te pytania; próbę, która w odniesieniu do Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. jak dotychczas nie była podejmowana w literaturze przedmiotu.

EN

Entering into marriage through proxy according to the currently valid canon law is regulated expressis verbis mainly by canon 1105 CCL. It states that for a valid matrimonium per procura it is required that a special power of attorney should be issued for a designated person and that the proxy should be designated by the principal and that they should perform the act by themselves. For the power of attorney to be valid, it has to be signed by the principal as well as by the parish priest or the bishop competent for the place where the power of attorney is issued, or by a priest delegated by either of them, or at least by two witnesses, or it should be drawn up as an authentic document, as required by the state law (canon 1105 § 2 CCL). If the principal cannot write, this must be stated in the document itself and there must be another witness who also signs the document. Otherwise, the power of attorney is invalid (canon 1105 § 3 CCL). If, before entering into marriage on their behalf, the principal revokes the power of attorney or develops a mental disease, the marriage is invalid, although the proxy or the other party may not have known about it (canon 1105 § 4 CCL). The situation in which the matrimonial consent is not expressed personally by the future spouses, but by a proxy (or proxies), makes one ponder on the issue of invalidity of such a marriage. Does the specificity of matrimonium per procura also spread to its invalidity? In other words, do all the factors which make a marriage invalid remain in force in marriage per procura, as such factors generally apply to marriages, or do the factors acquire certain specific features? Or perhaps there are certain elements of invalidity in matrimonium per procura which are typical only to this formula, and if there are, do they not raise any doubts? By analysing the solutions contained in the contemporary internal law of the Roman Catholic Church and the canonical doctrine, the article attempts to answer such questions. Such an attempt has never been made with respect to the 1983 Code of Canon Law.

Keywords

PL

małżeństwo; zgoda małżeńska; wady zgody małżeńskiej; nieważność małżeństwa; matrimonium per procura

EN

marriage; matrimonial consent; defects of matrimonial consent; invalidity of marriage; matrimonium per procura

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Prawnych
• Year: 2019
• Volume: 29
• Issue: 2
• Pages: 139-162

Contributors

author

Lucjan Świto

• Wydział Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

author

Małgorzata Tomkiewicz

• Wydział Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

References

• Bączkowicz Franciszek, Baron Józef, Stawinoga Władysław: Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. II, wyd. 3, Opole: Wydawnictwo Diecezjalne św. Krzyża w Opolu 1958. Biskupski Stefan: Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1956.
• Dzierżon Ginter: Niezdolność do zawarcia małżeństwa jako kategoria kanoniczna, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2002.
• Falicki Zdzisław: Psychiatria społeczna. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich 1985. Gaudemet Jean: El matrimonio en Occidente, Madrid: Taurus 1993.
• Glinkowski Benedykt: Symulacja całkowita w orzecznictwie Roty rzymskiej (1965-1995). Poznań: UAM. Wydział Teologiczny 2004.
• Goldstein Eda: Zaburzenia z pogranicza. Modele kliniczne i techniki terapeutyczne. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2003.
• Góralski Wojciech, Dzierżon Ginter: Niezdolność konsensualna do zawarcia małżeństwa kanonicznego, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2001.
• Góralski Wojciech: Brak wystarczającego używania rozumu jako tytuł nieważności małżeństwa (kan.1095, n. 1), Ius Matrimoniale 1 (1990), s. 20-32.
• Góralski Wojciech: Kanoniczna zgoda małżeńska, Gdańsk: Wydawnictwo Prawnicze i Ekonomiczne „LEX” w Gdańsku 1991.
• Góralski Wojciech: Kanoniczne przeszkody małżeńskie w ogólności, Białostockie Studia Prawnicze 2 (1994), s. 5-20.
• Góralski Wojciech: Kościelne prawo małżeńskie, Płock: Płockie Wydawnictwo Diecezjalne 1987. Góralski Wojciech: Małżeństwo w prawie kanonicznym, Prawo Kanoniczne 54 (2011), nr 1-2, s. 127-143.
• Góralski Wojciech: Niezdolność do zawarcia małżeństwa według kan. 1095 n. 1-3 KPK. Próba syntezy, Prawo Kanoniczne 39 (1996), nr 3-4, s. 25-42.
• Góralski Wojciech: Przeszkody małżeńskie in genere, Prawo Kanoniczne 55 (2012), nr 3, s. 3-17. Góralski Wojciech: Systematyka tytułów nieważności w zakresie zgody małżeńskiej w KPK z 1983 r., Prawo Kanoniczne 35 (1992), nr 1-2, s. 201-211.
• Hervada Javier, Lombardia Pedro: Derecho del pueblo de Dios, t. I. Pamplona: Ediciones Universidad de Navarra 1970.
• Horowitz Mardi: Psychotherapy for Borderline Personality: Focusing on Object Relations, The American Journal of Psychiatry 163 (2006), nr 5, s. 944-944.
• Leszczyński Grzegorz: Istotny element małżeństwa jako przedmiot symulacji częściowej, Ius Matrimoniale 12 (2007), s. 81-95.
• Majer Piotr: Małżeństwo jako przedmiot zainteresowania Kościoła i Państwa – prawo kanoniczne a małżeństwo cywilne, [w:] Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego, red. A. Mezglewski, Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 255-286.
• Majer Piotr: Władza dyspensowania od przeszkód małżeńskich według Kodeksu Prawa Kanonicznego i Instrukcji Episkopatu Polski, Kronika Archidiecezji Przemyskiej 1 (1994), s. 101-109.
• Majer Piotr: Znaczenie kanonicznej formy zawarcia małżeństwa, Annales Canonici 11 (2015), s. 135-155.
• Moneta Paolo: Il diritto al matrimonio (can. 1058), [w:] Diritto matrimoniale canonico, red. P. Bonnet, C. Gullo, t. I, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 2002, s. 191-196.
• Navarro-Valls Rafael: Matrimonio y derecho, Madrid: Tecnos 1995.
• Padacz Władysław: Zawarcie małżeństwa między nieobecnymi w rozwoju prawno-historycznym, Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek-Benedyktynek 1950.
• Pastuszko Marian: Całkowita symulacja małżeństwa, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1982. Pawluk Tadeusz: Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. III: Prawo małżeńskie, Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne 1984.
• Paździor Stanisław: Przyczyny psychiczne niezdolności osób do zawarcia małżeństwa w świetle kan. 1095, Lublin: Wydawnictwo KUL 1999.
• Rapacz Józef: Zwyczajna forma zawarcia małżeństwa według Kodeksu Jana Pawła II, Prawo Kanoniczne 41 (1998), nr 1-2, s. 239-242.
• Stankiewicz Antoni: Pozytywny akt woli przy symulacji zgody małżeńskiej, Studia Paryskie 9 (1999), s. 191-209.
• Suchta Grzegorz: Symulacja zgody małżeńskiej jako przyczyna nieważności zawarcia małżeństwa będącego fundamentem rodziny, Studia nad Rodziną 19 (2015), nr 2, s. 121-137.
• Świto Lucjan, Tomkiewicz Małgorzata: Czynności administracyjne i cywilnoprawne poprzedzające zawarcie małżeństwa „konkordatowego” przez pełnomocnika w Polsce, Annales Canonici 14 (2018), s. 323-344.
• Świto Lucjan, Tomkiewicz Małgorzata: Matrimonium per procura w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1917 r. i 1983 r. – zarys prawno-porównawczy, Kościół i Prawo 7 (20) 2018, nr 2, s. 153-171.
• Świto Lucjan: Enterining into Marriage by Proxy in the Roman Catholic Church, [w:] Conclusion of Marriage by Proxy in the Internal Law of Churches and Other Religious Associations, red. L. Świto, M. Tomkiewicz, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, s. 133-148.
• Świto Lucjan: Od amencji do bordeline. Dopuszczenie do małżeństwa osób z zaburzeniem natury psychicznej? [w:] Warunki dopuszczalności do sakramentów, ze szczególnym uwzględnieniem sakramentu małżeństwa, red. P. Kroczek, Annales Canonici Monographie, t. VII, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie 2017, s. 101-117.
• Świto Lucjan: Trwałość i nierozerwalność małżeństwa w ujęciu prawa polskiego i kanonicznego, Forum Teologiczne 13 (2012), s. 69-83.
• Świto Lucjan: Zasada „favor matrimonii” w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r., [w:] Favor matrimonii? Teoria i praktyka, red. L. Świto, M. Tomkiewicz, Olsztyn: Wydawnictwo SQL 2014, s. 59-70.
• Tunia Anna: Kształtowanie się kanonicznej formy zawarcia małżeństwa, Roczniki Nauk Prawnych 18 (2008), nr 1, s. 129-159.
• Urbanowska-Wójcińska Dorota: Zgoda małżeńska w kanonicznym systemie prawnym a oświadczenie o zawarciu małżeństwa w prawie polskim rodzinnym, Ius Matrimoniale 4 (2014), s. 57-75.
• Viladrich Pedro-Juan: Konsens małżeński. Sposoby prawnej oceny i interpretacji w kanonicznych procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2002.
• Viladrich Pedro-Juan: Zgoda małżeńska, [w:] Codex Iuris Canonici. Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz. Powszechne i partykularne ustawodawstwo Kościoła katolickiego. Podstawowe akty polskiego prawa wyznaniowego, red. P. Majer, edycja polska na podstawie wydania hiszpańskiego, Kraków: Lex a Wolters Kluwer business 2011, s. 813-833.
• Vitali Enrico, Berlingò Salvatore: Il matrimonio canonico, Milano: Giuffrè Editore 2012.
• Wajzner Zdzisław: Przeszkody zrywające i konsens małżeński w nowym Kodeksie Prawa Kanonicznego, Wiadomości Diecezjalne Katowickie 8 (1984), s. 222-238.
• Żurowski Marian: Kanoniczne prawo małżeńskie Kościoła katolickiego. Stan prawny po promulgacji Kodeksu Prawa Kanonicznego Kościoła Łacińskiego w 1983 r., Katowice: Księgarnia Św. Jacka 1987.
• Żurowski Marian: Przedmiot zgody małżeńskiej i zdolność do wypełnienia obowiązków małżeńskich w ocenie umysłu poprzedzającej rozważną decyzję nupturienta, Prawo Kanoniczne 26 (1983), nr 3-4, s. 243-281.

Identifiers

DOI

10.18290/rnp.2019.29.2-8