Architektura i wyposażenie kościoła i klasztoru Karmelitów bosych w Wiśniczu

• Authors: Wanat Benignus Józef

Title variants

EN

Architecture and furnishings of the church and monastery of the Discalced Carmelites in Wiśnicz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ufundowany w Wiśniczu przez Stanisława Lubomirskiego (1582–1649) kościół Chrystusa Salwatora i klasztor Karmelitów bosych był dziękczynnym votum za zwycięstwo odniesione pod Chocimiem oraz szczęśliwe zakończenie wojny polsko-tureckiej w 1621 roku. Założenie klasztorne zostało wzniesione opodal rodowego zamku Lubomirskich w Wiśniczu wg planów Macieja Trapoli w latach 1622–1635. Konsekrowany 1 lipca 1635 roku kościół klasztorny pod wezwaniem Chrystusa Salwatora otrzymał bardzo bogate wyposażenie, podobnie jak i sam klasztor. Kościół wzniesiony wg reguł zakonu karmelitańskiego był budowlą murowaną, na rzucie krzyża łacińskiego, o zwróconym na południe dwuprzęsłowym prezbiterium oraz jednonawowym, także dwuprzęsłowym korpusie, otoczonym po bokach rzędem kaplic bocznych, połączonych ze sobą wąskimi przejściami i otwartych do głównej nawy arkadami ujętymi w archiwolty, wspartymi na filarach. Wnętrze ozdobiono bogatą dekoracją stiukową, wykonaną przez Jana Chrzciciela Falconiego, skomponowaną między innymi z panopliów o motywach tureckich, co bezpośrednio nawiązywało do zwycięstwa chocimskiego. Pod ramionami transeptu urządzono rodowe mauzoleum Lubomirskich z ołtarzem Ukrzyżowania. Niestety w wyniku zawieruch dziejowych nie przetrwało ani bogate wyposażenie kościoła, ani sama świątynia, zburzona przez niemieckiego okupanta w latach 1940–1942. Przylegający do kościoła od strony południowej i zachodniej klasztor był budowlą podpiwniczoną i murowaną. Wzniesiono go w stylu wczesnobarokowym na planie regularnego czworoboku o wymiarach 61 × 62 m, z trzema dziedzińcami wewnętrznymi i wnętrzami sklepionymi kolebkowo i krzyżowo. Budynek klasztoru po kasacie zakonu przez cesarza Józefa II w 1783 roku został zamieniony na więzienie.

EN

Founded in Wisnicz by Stanisław Lubomirski (1582–1649), Christ the Saviour church and monastery of the Discalced Carmelites was a votive offering of thanks for the victory at Chocim and a happy ending of the Polish-Turkish war in 1621. The monastery was built near the Lubomirskis’ ancestral castle in Wiśnicz according to the design by Maciej Tripoli between 1622 and 1635. Consecrated on 1 July 1635, both the abbey church, dedicated to Christ the Saviour, as well as the monastery were very richly furnished. The church, built according to the rules of the Carmelite Order, was a brick building, on the plan of the Latin cross with the south facing a two-span presbytery and a one-nave, twospan main body, flanked by a row of side chapels, interconnected by narrow passages and open to the main nave with arcades enclosed by archivolts and sustained by pillars. The interior was decorated with rich stucco decoration, made by John the Baptist Falconi, composed, among others, of panoplies of Turkish motifs, which directly referred to the victory at Chocim. Under the arms of the transepth the Lubomirskis ancestral mausoleum with the altar of the Crucifixion was built. Unfortunately, neither the rich furnishings of the church, nor the temple, destroyed by the German occupation in 1940–1942, survived the turmoil of history and was destroyed by the Nazis in 1940–1942. The monastery, adjacent to the church on the south and west, was a brick building with a basement. It was built in early Baroque style on the set of a regular square with dimensions 61 by 62 m, with three internal courtyards and cross and tunnel vaulted interior. The monastery building, upon the dissolution of the order by Emperor Joseph II in 1783 was converted into a prison.

Keywords

PL

kościół i klasztor Karmelitów bosych w Wiśniczu; architektura; wyposażenie kościoła

EN

church and monastery of the Discalced Carmelites in Wiśnicz; architecture; furnishings of the church

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2013
• Volume: 19
• Pages: 119–132

Dates

published

2013-12-31

Contributors

author

Wanat Benignus Józef

References

• Acta Defiitorii Generalis OCD Congregationis S. Eliae (1605–1658). Wyd. A. Fortes OCD. W: Monumenta historica Carmeli Teresiani. Subsidia 3. Romae 1985, s. 86.Chocim – Chotin (1621). [Fragmenty kroniki tureckiej Mustafy Naima]. Opr. M. Mnikowska, W. Walecki. Kraków–Nowy Wiśnicz 2005.
• A. Bochnak, Giovanni Battista Falconi. Kraków 1925.
• M. Brykowska, Architektura karmelitów bosych w XVII–XVIII wieku. Warszawa 1991.
• J. Długosz, Biblioteka klasztoru karmelitów bosych w Wiśniczu. „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” T. 13: 1966, s. 93–111.
• J. E. Dutkiewicz, Powiat bocheński. W: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. 1: Województwo krakowskie. Pod red. J. Szablowskiego. Warszawa 1953, s. 64.
• S. Fischer, Wiśnicz Nowy, jego przeszłość, zabytki i stan dzisiejszy. Warszawa 1967.
• Klasztory Karmelitanek Bosych w Polsce, na Litwie i Rusi. T. 1: Kraków – klasztor św. Marcina. Wyd. Rafał Kalinowski OCD św. Kraków 1904.
• W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej. Warszawa 2003.
• J. Langman, Dawne klasztory oo. karmelitów bosych w Polsce – Wiśnicz. „Głos Karmelu” R. 8: 1934, nr 10, s. 374.
• A. Lewicki, Zarys historii Polski. Warszawa [ok. 1920].
• S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce. Warszawa 1954.
• P. S. Szlezynger, Dawny kościół Karmelitów Bosych w Wiśniczu. Kraków 2000.
• P. S. Szlezynger, Fortyfikacje klasztoru karmelitów bosych w Wiśniczu Nowym. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” T. 28: 1983, z. 2, s. 143–160.
• P. S. Szlezynger, Kościół Karmelitów Bosych w Wiśniczu Nowym. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” T. 33: 1988, z. 2, s. 115.
• B. J. Wanat, Klasztor Chrystusa Zbawiciela w Wiśniczu. W: Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975. Kraków 1979, s. 347–372.
• B. J. Wanat, Kult św. Józefa Oblubieńca NMP u karmelitów bosych w Krakowie. Kraków 1981.
• B. J. Wanat, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975. Kraków 1979.
• B. J. Wanat, Z dziejów zakonnego budownictwa barokowego w Małopolsce. Kraków 2006.

Identifiers

ISSN

0867-8294

DOI

10.15633/fhc.234

URI

http://czasopisma.upjp2.edu.pl/foliahistoricacracoviensia/article/view/234/162