Powiat i gmina jako współgospodarze miejsca publicznego. Konstrukcja prawnoustrojowa, formy prawne współdziałania i kierunki reformowania układu jednostek samorządu lokalnego w Polsce

• Authors: Tusiński Piotr

Title variants

EN

County and municipality as co-owners of public space. System and legal construct, legal frame of participation and directions of reforms in local government units in Poland

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

In the 1990s in Poland a reform of local administration was implemented. As a result of this reform, territorial division of the country was from now on of a three-stage nature, with local government units on each of the mentioned stages. Local government encompasses municipalities and counties, whereas regional government encompasses voivodeships. Local government in general is nonhierarchical as each unit’s independence is protected by law. By introducing such a division into two levels of local government an inefficient, problematic and halting local development system was created, through which the managing of local public space became scattered. Its structure goes against the Polish and the European tradition of forming local government, as well as against currents in local government changes in modern European countries. The system was criticized even before its final implementation. Numerous empirical studies and systemic-legal analysis prove its irrationality. Over 15 years of functioning of said division point to the need of another reform.

Keywords

EN

local government; local administration; local activity

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica
• Year: 2015
• Issue: 15
• Pages: 15-52

Contributors

author

Tusiński Piotr

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

References

• Ustawa z dnia 17 marca 1921 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. Nr 44, poz. 267.
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. Nr 16, poz. 94.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.
• Dekret [Naczelnika Państwa z dnia 4 lutego 1919 r.] o tymczasowej ordynacji powiatowej dla obszarów Polski byłego zaboru rosyjskiego, „Dziennik Praw Państwa Polskiego” Nr 13, poz. 141.
• Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, Dz.U. Nr 35, poz. 294.
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, tekst pierwotny: Dz.U. Nr 16, poz. 95, z późn. zm. [od 28 grudnia 1998 r. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, tekst jednolity: Dz.U. 2013, poz. 594, z późn. zm.].
• Ustawa z dnia 18 maja 1990 r. o ustroju samorządu miasta stołecznego Warszawy, Dz.U. Nr 34, poz. 200; Ustawa z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy, Dz.U. Nr 48, poz. 195, z późn. zm.; Ustawa z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy, Dz.U. Nr 41, poz. 361, z późn. zm.
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie, tekst pierwotny: Dz.U. Nr 91, poz. 577, z późn. zm.; Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, Dz.U. Nr 31, poz. 206 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, tekst pierwotny: Dz.U. Nr 91, poz. 578, z późn. zm.; tekst jednolity: Dz.U. 2013, poz. 595 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, tekst pierwotny: Dz.U. Nr 91, poz. 576, z późn. zm.; tekst jednolity: Dz.U. 2013, poz. 596, z późn. zm.
• Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, Dz.U. Nr 96, poz. 603, z późn. zm.
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, tekst jednolity: Dz.U. 2013, poz. 706.
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, tekst pierwotny: Dz.U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.; tekst jednolity: Dz.U. 2010 Nr 234, poz. 1536, z późn. zm.
• Europejska Karta Samorządu Lokalnego przyjęta w Strasburgu 15 października 1985 r., Dz.U. 1994 Nr 124, poz. 607; Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 22 sierpnia 2006 r. o sprostowaniu błędu, Dz.U. 2006 Nr 154, poz. 1107.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, Dz.U. Nr 103, poz. 652.
• Antoszewski A. 2012. Samorząd jako pole rywalizacji politycznej. W 20 lat samorządu terytorialnego w Polsce. Sukcesy, porażki, perspektywy, K. Mieczkowska-Czerniak, K. Radzik-Maruszak (red.). Lublin.
• Banaszak B. 2012. Prawo konstytucyjne. Warszawa.
• Bandarzewski K. 2005. Wieloszczeblowość samorządu terytorialnego i jego komplementarność w ujęciu konstytucji, ustawodawstwa i orzecznictwa. W Samorząd terytorialny. Zasady ustrojowe i praktyka, P. Sarnecki (red.). Warszawa 2005.
• Barański M. 2009. Samorząd terytorialny w Europie Środkowej i Wschodniej. Katowice–Toruń.
• Betkiewicz W. 2006. Demokratyczna i samorządowa reforma powiatów – porażka czy sukces nowej instytucji? W Powiatowa elita polityczna, J. Wasilewski (red.), Warszawa.
• Bielecki L., M. Paździor. 2011. Samorząd terytorialny. W Ustrojowe prawo administracyjne, L. Bielecki, P. Ruczkowski (red.). Warszawa.
• Boć J. 2001. Powiat a reszta państwa. W Powiat. Z teorii, kompetencje, komentarz, J. Boć (red.). Wrocław.
• Bukowski Z. 2003. Źródła prawa w zakresie samorządu terytorialnego. W Z. Bukowski, T. Jędrzejewski, P. Rączka, Ustrój samorządu terytorialnego. Toruń.
• Byjoch K., J. Sulimierski, J. P. Tarno. 2000. Samorząd terytorialny po reformie ustrojowej państwa. Warszawa.
• Chmielnicki P., W. Kisiel. 2006. Normatywne różnicowanie struktur samorządowych. W Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, W. Kisiel (red.). Warszawa.
• Chmielnicki P. 2006. Związki komunalne. W Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, W. Kisiel (red.). Warszawa.
• Dolnicki B. 2011. „Koncepcja powiatu metropolitalnego”, Administracja. Teoria –Dydaktyka – Praktyka 4.
• Dolnicki B. 2009. Powiat – dziesięć lat funkcjonowania. W Dziesięć lat reformy ustrojowej administracji publicznej w Polsce, J. Parchomiuk, B. Ulijasz, E. Kruk (red.). Warszawa.
• Fenrych P., W. Puzyna. 2001. „Wielka decentralizacja”. Więź 6.
• Ferens A., E. Zgud-Pawelec, 2002. Reforma administracji publicznej w Polsce. Wybrane aspekty zmian systemowych i ich skutki. W Administracja i polityka. Administracja w procesie przemian, A. Ferens i I. Macek (red.). Wrocław.
• Glajcar R. 2012. Republika Czeska. W Samorząd terytorialny państw europejskich. S. Wróbel (red.). Katowice.
• Gorzelak G., B. Jałowiecki, M. Stec (red.). 2001. Reforma terytorialnej organizacji kraju. Dwa lata doświadczeń. Warszawa.
• Habuda L., A. Habuda. 2009. Terytorialnie samorządzące się społeczności. W L. Habuda, Decentralizacja vs centralizacja administracji w strukturze zasadniczego terytorialnego podziału kraju. Toruń.
• Habuda L. 2009. Decentralizacja vs centralizacja administracji w strukturze zasadniczego terytorialnego podziału kraju. Toruń.
• Izdebski H. 2009. Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności. Warszawa.
• Jańczuk L. 2012. Ewolucja samodzielności finansowej samorządu terytorialnego w III Rzeczypospolitej. W 20 lat samorządu terytorialnego w Polsce. Sukcesy, porażki, perspektywy,
• K. Mieczkowska-Czerniak, K. Radzik-Maruszak (red.). Lublin.
• Jaskuła K. 2009. Metropolie w Polsce – uwagi ogólne. W Dziesięć lat reformy ustrojowej administracji publicznej w Polsce, J. Parchomiuk, B. Ulijasz, E. Kruk (red.). Warszawa.
• Jaśkowska M. 1999. „Podstawowe założenia reformy samorządu terytorialnego”. Przegląd Sądowy 10.
• Jaworska-Dębska B. 2009. Współdziałanie i „ruch zadań” w systemie samorządu terytorialnego. W Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie,M. Stahl (red.). Warszawa.
• Kida J. 2002. „Efekty wprowadzenia powiatów na podstawie badań empirycznych”, Zarządzanie i Edukacja 5.
• Sienkiewicz M. W. 2012. Społeczny aspekt procesu kształtowania się samorządu powiatowego w Polsce po 1990 roku. W 20 lat samorządu terytorialnego w Polsce. Sukcesy, porażki, perspektywy, K. Mieczkowska-Czerniak, K. Radzik-Maruszak (red.). Lublin.
• Kieżun W. 2001. „Powiaty – fikcja samorządności”. Rzeczpospolita 258.
• Kieżun W. 2004. Transformacja administracji publicznej (1990−1999) w świetle teorii organizacji i zarządzania. W Krytyczna teoria organizacji. Wybór zagadnień, W. Kieżun (red.). Warszawa.
• Kieżun W. 2003. Cele, konceptualizacja i realizacja reformy administracji publicznej (zwanej decentralizacyjną) w latach 1998−2001. W Cele i skuteczność reformy administracji publicznej w RP w latach 1999−2001, A. Piekara (red.). Warszawa.
• Kisiel W. 2003. Ustrój samorządu terytorialnego. Warszawa.
• Kisiel W. 2006. Zagadnienia ogólne. W Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, W. Kisiel (red.). Warszawa.
• Kisiel W. 2006b. Przedmiot porozumienia. W Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, W. Kisiel (red.). Warszawa.
• Kisiel W. 2006c. Samorządowe ustawy ustrojowe nie są ustawami organicznymi. W Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, W. Kisiel (red.). Warszawa.
• Kisiel 2006d. Przekazanie zadań objętych porozumieniem. W Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, W. Kisiel (red.). Warszawa.
• Kisiel W., P. Chmielnicki. 2006. Uczestnicy porozumień. W Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, W. Kisiel (red.). Warszawa.
• Kowalik J. 2009. Między rywalizacją a współpracą – gmina i powiat po reformie 1998 roku. W Dziesięć lat reformy ustrojowej administracji publicznej w Polsce, J. Parchomiuk, B. Ulijasz, E. Kruk (red.). Warszawa.
• Lipowicz I. 2009. „Ustrojowe aspekty reformy samorządowej w latach 1990−1998”, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2.
• Lipska-Sondecka A. 2014. Funkcjonalność rozwiązań systemowych polskiego samorządu w kontekście zadań samorządu gminnego i powiatowego. W Europejskie modele samorządu terytorialnego. Stan obecny i perspektywy, J. Wojnicki (red.). Warszawa.
• Lutrzykowski A., M. Legiędź-Gałuszka. 2008. „Wspólnota samorządowa” czy „społeczność lokalna” (regionalna)? Spór nie tylko semantyczny. W Samorząd terytorialny w Polsce i w Europie (doświadczenia i nowe wyzwania), J. Marszałek-Kawa i A. Lutrzykowski (red.). Toruń
• Malarski S. 2002. Zasady i formy prawne uczestnictwa polskich samorządów w międzynarodowych zrzeszeniach współpracy samorządów. W Problemy prawne w działalnościsamorządu terytorialnego, S. Dolata (red.). Opole.
• Maśloch G. 2012. Samodzielność finansowa gmin w Polsce w latach 2004−2009. W S. Michałowski, Społeczne aspekty filozofii samorządu terytorialnego w Polsce. Od idealizmu do realizmu. W 20 lat samorządu terytorialnego w Polsce. Sukcesy, porażki, perspektywy, K. Mieczkowska-Czerniak, K. Radzik-Maruszak (red.). Lublin.
• Mieczkowska-Czerniak K., K. Radzik-Maruszak (red.). 2012. 20 lat samorządu terytorialnego w Polsce. Sukcesy, porażki, perspektywy. Lublin.
• Nelicki A. 2001. Kształtowanie się struktur administracji powiatowej i wojewódzkiej. W Reforma terytorialnej organizacji kraju. Dwa lata doświadczeń, G. Gorzelak, B. Jałowiecki, M. Stec (red.). Warszawa.
• Niczyporuk J. 2003. Jednostki samorządu terytorialnego. W Prawo administracyjne ustrojowe. Podmioty administracji publicznej, J. Stelmasiak i J. Szreniawski (red.). Bydgoszcz–Lublin.
• Niemczuk P. 2009. „Rządowe funkcje powiatu”, Administracja. Teoria – Dydaktyka – Praktyka 1.
• Niewiadomski Z. 2002. „Samorząd terytorialny w Konstytucji RP (komentarz do art. 15, art. 16 oraz art. art. 163−172)”, Samorząd Terytorialny 3.
• Niżnik-Dobosz I. 2007. Model ustroju samorządu terytorialnego w Polsce na tle zagadnień ustrojowego prawa administracyjnego. Kraków.
• Niżnik-Dobosz I. 2009. „Ustrojowe i materialnoprawne ujęcie wspólnoty samorządowej”, Casus 54.
• Olejniczak-Szałowska E. 2002. Prawo do udziału w referendum lokalnym. Rozważania na tle ustawodawstwa polskiego. Łódź.
• Parchomiuk J., B. Ulijasz, E. Kruk. 2009. Dziesięć lat reformy ustrojowej administracji publicznej w Polsce. Warszawa.
• Peter-Bombik K. 2009. Samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Założenia a rzeczywistość. W Dziesięć lat reformy ustrojowej administracji publicznej w Polsce, J. Parchomiuk, B. Ulijasz, E. Kruk (red.). Warszawa.
• Piekara A. 1990. „Wartości i funkcje społeczne samorządu terytorialnego”, Państwo i Prawo 7.
• Piekara A. 2000. Decentralizacja terytorialna administracji publicznej: funkcje i dysfunkcje. W Prawo i ład społeczny. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Annie Turskiej. Warszawa.
• Piekara A. 2003. Decentralizacja i samorząd terytorialny w III RP (Teoretyczny punkt wyjścia dla opisu reformowania administracji publicznej i ustalenia kryteriów ocen). W Cele i skuteczność reformy administracji publicznej w RP w latach 1999−2001,
• A. Piekara (red.). Warszawa. Radzik-Maruszak K. 2012. Samorząd terytorialny w Wielkiej Brytanii w latach 1979−2010. Od nowego zarządzania publicznego do lokalnego współzarządzania. Lublin.
• Rajca L. 2010. Reformy samorządu terytorialnego w Europie Zachodniej. W Samorząd terytorialny w Europie Zachodniej, L. Rajca (red.). Warszawa.
• Regulski J. 2000. Samorząd III Rzeczypospolitej. Koncepcje i realizacja. Warszawa.
• Rycerska I. 2010. Reformy samorządu terytorialnego w Danii. W Samorząd terytorialny w Europie Zachodniej, L. Rajca (red.). Warszawa.
• Rykiel Z. 2012. Ignorowane aspekty reform samorządowych w Polsce – przyczyny i skutki społeczno-polityczne. W 20 lat samorządu terytorialnego w Polsce. Sukcesy, porażki, perspektywy, K. Mieczkowskiej-Czerniak i K. Radzik-Maruszak (red.). Lublin.
• Sakowicz M. 2012. „Struktury terytorialne państwa. W poszukiwaniu optymalnych rozwiązań”,
• Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego [Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie] 1.
• Sienkiewicz M. W. 2011. Samorząd powiatowy w Polsce. Założenia i realizacja. Lublin.
• Sienkiewicz M. W. 2012. Społeczny aspekt procesu kształtowania się samorządu powiatowego w Polsce po 1990 roku. W 20 lat samorządu terytorialnego w Polsce. Sukcesy, porażki, perspektywy, K. Mieczkowska-Czerniak, K. Radzik-Maruszak (red.). Lublin.
• Skrzydło-Niżnik I. 1999. Znaczenie pojęcia wspólnoty samorządowej dla tworzenia i stosowania prawa administracyjnego. W Prawo administracyjne w okresie transformacji ustrojowej, E. Knosala, A. Matan, G. Łaszczyca (red.). Kraków.
• Sokół W. 2012. Ewolucja systemów wyborczych w wyborach samorządowych i ich konsekwencje polityczne. W 20 lat samorządu terytorialnego w Polsce. Sukcesy, porażki, perspektywy, K. Mieczkowska-Czerniak, K. Radzik-Maruszak (red.). Lublin.
• Sowiński R. 2002. „Udział polskich samorządów w zrzeszeniach międzynarodowych”, Samorząd Terytorialny 6.
• Stahl M. (red.). 2009. Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie. Warszawa.
• Stahl M. 2009b. Ugody, porozumienia administracyjne, umowy publicznoprawne, publiczne, administracyjne, umowy cywilne. W Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, M. Stahl (red.). Warszawa.
• Stahl M. 2009. Samotność ustrojowa samorządu terytorialnego – prawda czy fałsz?. W Dziesięć lat reformy ustrojowej administracji publicznej w Polsce, J. Parchomiuk, B. Ulijasz, E. Kruk (red.). Warszawa.
• Stec M. 1999. Ustrój terytorialnej administracji publicznej w Polsce. Rola samorządu terytorialnego: gminy, powiatu, województwa oraz administracji rządowej w nowoczesnym państwie XXI wieku, Materiały szkoleniowe, Reforma Administracji Publicznej, z. 1, wyd. 2, Warszawa.
• Szewc T. 2002. „Uwagi w sprawie tłumaczenia Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego”, Samorząd Terytorialny 11.
• Tucholska A. 2001. Powiatowa administracja świadcząca, jej struktura i zadania. W Reforma terytorialnej organizacji kraju. Dwa lata doświadczeń, G. Gorzelak, B. Jałowiecki, M. Stec (red.). Warszawa.
• Tucholska A. 2007. Powiat między zbiorowością a wspólnotą. Warszawa. W poszukiwaniu modelu powiatu. Materiały z seminarium polsko-niemieckiego 11–13 czerwca 1992 r. 1992. Warszawa.
• Wawrowski Ł. 2012. Irlandia. W Samorząd terytorialny państw europejskich, S. Wróbel (red.). Katowice.
• Wojnicki J. 2010. Samorząd terytorialny we Francji. W Samorząd terytorialny w Europie Zachodniej, L. Rajca (red.). Warszawa.
• Wróbel S. (red.). 2012. Samorząd terytorialny państw europejskich. Katowice.
• Zogata-Kusz A. 2012. Republika Słowacka. W Samorząd terytorialny państw europejskich, S. Wróbel (red.). Katowice.
• Żukowski M. 2012. Samorząd terytorialny w III RP. Programy, oceny, realizacja. Warszawa.
• Mały rocznik statystyczny 1939, GUS. Warszawa 1939.
• Narastające dysfunkcje, zasadnicze dylematy, konieczne działania. Raport o stanie samorządności terytorialnej w Polsce, J. Hausner (red.). Kraków 2013. Dostęp 21 lipca 2014 roku. www.msap.uek.krakow.pl/doki/publ/raport_dysfunkcje.
• Ocena nowego zasadniczego podziału terytorialnego państwa, 2000. Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa.
• Ocena sytuacji samorządów lokalnych. Raport Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. Dostęp w dniu 21 lipca 2014 roku. www.mac.gov.pl/files/ocena-sytuacji-samorządów- lokalnych.
• "Państwo sprawne, przyjazne, bezpieczne. Program decentralizacji funkcji państwa i rozwoju samorządu terytorialnego”, Samorząd Terytorialny 7 (1997).
• http://de.wikipedia.org/wiki/Gemeinde_ (Deutschland); http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_Landkreise_in_Deutschland; http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_kreisfreien_St%C3%A4dte_in_Deutschland. Dostęp 21 lipca 2014 roku.
• http://it.wikipedia.org/wiki/Ente_locale_ (ordinamento_italiano). Dostęp 21 lipca 2014 roku.
• http://www.istat.it/it/popolazione. Dostęp 21 lipca 2014 roku.
• www.slideshare.net/p_andora/europejskie-systemy-wadzy-lokalnej-hiszpania. Dostęp 21 lipca 2014 roku.
• www. stat.gov.pl, zakładki: Bank Danych Lokalnych, Demografia. Dostęp 21 lipca 2014 roku.

Notes

PL

Uwzględniono stan prawny na dzień 1 lipca 2014 r.