Prawo do nauki (art. 2 Protokołu nr 1 do Konwencji) a numerus clausus w szkolnictwie wyższym – uwagi na tle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 2 kwietnia 2013 r. w sprawie Tarantino i inni przeciwko Włochom

• Authors: Aleksander Jakubowski

Title variants

EN

The right to education (Article 2 of Protocol No. 1 to the Convention) and numerus clausus in higher education – some remarks on the background of the judgment of the European Court of Human Rights of 2 April 2013 in the case of Tarantino and others v. Italy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Gwarantowane przez art. 2 Protokołu nr 1 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności prawo do nauki (edukacji, kształcenia, oświaty, wykształcenia) uznawane jest za fundamentalne. Daje ono podstawy do formułowania praw jednostki i – odpowiadających im – obowiązków władz publicznych. Wskazane prawo obejmuje trzy elementy: prawo dostępu do istniejących instytucji i programów nauczania, prawo do uzyskiwania realnego i efektywnego nauczania oraz prawo do uznania wykształcenia już zdobytego w ramach istniejących systemów nauczania. Odnosi się ono także do szkolnictwa wyższego, w tym prywatnego, i dotyczy wszystkich trzech szczebli: studiów licencjackich, magisterskich oraz doktoranckich. Jak zauważa się w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz), dostęp do nauki nie może nigdy zostać ograniczony na podstawie powodów sprzecznych z prawem, arbitralnych, nieracjonalnych lub dyskryminacyjnych. Musi być on ujęty i realizowany przy poszanowaniu zasady równości, gdyż każdemu przysługuje nie tylko dostęp do nauki, ale też taki sam dostęp i na tych samych warunkach, jaki mają inni znajdujący się w analogicznej sytuacji. Analogiczność tę mierzy się zaś między innymi poziomem zdolności i kwalifikacji kandydatów, bo są to kryteria uzasadnione i o obiektywnym charakterze. Z uwzględnieniem tych dyrektyw zapadł wyrok ETPCz z 2 kwietnia 2013 r. w sprawie Tarantino i inni przeciwko Włochom, w którym sąd strasburski stwierdził zgodność regulacji wprowadzających limit miejsc (numerus clausus) w szkolnictwie wyższym z konwencyjnym prawem do nauki. Uznał on uzależnienie wstępu na studia od warunków intelektualnych kandydata za uzasadnione i zgodne z treścią prawa do nauki. Rozstrzygnięcie Trybunału ma istotne znaczenie dla regulacji polskich, które są analogiczne do analizowanych we wskazanej sprawie. Uwagi poczynione przez ETPCz wykraczają jednak poza ten problem, odnosząc się do całokształtu prawa do nauki, w tym do prawa czerpania korzyści z wykształcenia czy wpływu na prawo do nauki warunków jego pobierania. Omawiany wyrok stanowi zatem wskazówkę do analizy uregulowań rodzimych.

EN

The right to education which is guaranteed in Article 2 of Protocol No. 1 to the European Convention of Human Rights and Fundamental Freedoms is deemed to be fundamental, and provides grounds for formulating the rights of an individual and, corresponding to them, duties of a public government. The right to education includes 3 elements: the right to access the existing institutions and learning programs, the right to receive real and effective education, and the right to have the education completed within the existing recognised educational systems. These three rights also refer to higher education, including the private one, at all levels: bachelor studies, master studies and doctoral studies. As can be noticed in the ECHR decisions, access to education can never be limited on the grounds that are illegal, arbitral, irrational or simply discriminatory. This access must be framed and realised in a manner respecting the principle of equality, which follows from the conviction that everyone is entitled to have not only access to education but also to have this access provided on the same terms as it is provided to all individuals in an analogical situation. The similarity in this context is measured i.a. by comparing the levels of candidates’ capabilities and qualifications, which constitute a justified and objective set of criteria. These directives were taken into consideration in the judgment of the ECHR of 2 of April 2013 in the case of Tarantino and others v. Italy. The Tribunal has ruled that the Italian regulation introducing the limit of admissions (numerus clausus) in higher education is in accordance with the right to education stated in the Convention. It was recognised that making the admission to the higher education conditional on the intellectual capabilities of a candidate is justified and consistent with the essence of the right to education. The Tribunal’s ruling has a substantial importance for Polish regulations which are similar to those in the analysed case under consideration. The remarks made by the ECHR exceed the issue of numerous clauses and address the whole substance of the right to education, including the right to gain benefits of education or the influence of the conditions of the access to education on the nature of the right stated in the Article 2.

Keywords

PL

prawo do nauki; szkolnictwo wyższe; wykształcenie; numerus clausus

EN

the right to education; the higher education; education; numerus clausus

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Studia Prawa Publicznego
• Year: 2014
• Issue: 1(5)
• Pages: 107-124

Contributors

author

Aleksander Jakubowski

• Uniwersytet Waszawski

References

• Bała P., Konstytucyjne prawo do nauki a polski system oświaty, Warszawa 2009.
• Beiter K.D., The Protection of the Right to Education in International Law, Leiden 2006.
• Bień-Kacała A., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 28 kwietnia 2009 r., sygn. K 27/07, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 6.
• Brzozowski W., Glosa do wyroku ETPCz z 24.06.2010 r. w sprawie Schalk i Kopf v. Austria, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011, nr 4.
• Drejs M., Prawo do nauki, w: Polska wobec europejskich standardów praw człowieka. Materiały konferencji naukowej, pod red. T. Jasudowicza, Toruń 2001.
• Garlicki L., Uwagi do art. 2, w: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. II: Komentarz do artykułów 19–59 oraz do Protokołów dodatkowych, pod red. L. Garlickiego, Warszawa 2011.
• Golińska M., Lewiński T., Pawłowski R., Ruzik M., Watchdog.edu.pl. Działania nadzorcze nad dystrybucją bezzwrotnej pomocy publicznej dla studentów i doktorantów, Warszawa 2011.
• Golińska M., Lewiński T., Pawłowski R., Rycko N., Watchdog.edu.pl. Działania nadzorcze nad dystrybucją świadczeń z pieniędzy publicznych wśród uczelni prywatnych i państwowych uczelni zawodowych, Warszawa 2012.
• Liżewski B., Wykładnia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, w: Wykładnia prawa. Model ogólny a perspektywa Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i prawa Unii Europejskiej, pod red. A. Kalisz, L. Leszczyńskiego, B. Liżewskiego, Lublin 2011.
• Mikosz J., Prawo do nauki, w: Prawa człowieka. Model prawny, pod red. R. Wieruszewskiego, Wrocław 1991.
• Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2013.
• Pakuła J., Pomoc materialna w szkole wyższej – próba oceny, w: Prawo o szkolnictwie wyższym. Nowe prawo – aktualne problemy, pod red. J. Pakuły, Toruń 2012.
• Skotnicki K., Gwarancje prawa do nauki w projektach konstytucji, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1995, nr 2.
• Skotnicki K., Konstytucyjna regulacja prawa do nauki w polskich ustawach zasadniczych (Rozważania na tle porównawczym), „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1995, t. LII.
• Sobczak J., Uwagi do art. 14, w: Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, pod red. A. Wróbla, Warszawa 2012.
• Sowiński R., Potrzeba nauki i prawo do nauki w kontekście praw człowieka i obywatela, w: Człowiek a tożsamość w procesie integracji Europy. Materiały III Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka, pod red. B. Sitka, G. Dammacca, J.J. Szczerbowskiego, A. Kowalskiego, Olsztyn 2004.

Notes

PL

I. Artykuły

EN

I. Papers

Identifiers

ISBN

978-83-232-2723-6

DOI

10.14746/spp.2014.1.5.4