Zabawa i nauczanie przez zabawę w podstawie programowej i wybranych programach wychowania przedszkolnego

• Authors: Barbara Bilewicz-Kuźnia

Title variants

EN

Play and Playful Teaching in the Curriculum Framework and in Selected Preschool Curricula

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Definiowanie zabawy jest wyznaczone źródłami myślenia o niej. Teoretycy zabawy podkreślają, że jest ona działaniem swobodnym, atrybutem dzieciństwa, a zarazem najbogatszym źródłem uczenia się dziecka. Zabawę można rozpatrywać z trzech perspektyw: w czystej postaci, jako uczenie się przez zabawę i nauczanie przez zabawę. Organizację pracy z małym dzieckiem i wykaz planowanych do osiągnięcia efektów wyznacza w Polsce „Podstawa programowa wychowania przedszkolnego” oraz projektowane w oparciu o nią programy wychowania przedszkolnego. Zagadnienia związane z zabawą zostały ujęte w „Podstawie programowej” w odniesieniu do czynności i motywacji dziecka, miejsc i przestrzeni zabaw, rodzajów zabaw oraz świadomości bezpieczeństwa. Przedmiotem analizy w artykule są trzy wybrane programy wychowania przedszkolnego: „Dziecko w swoim żywiole. Program wychowania przedszkolnego – dobre praktyki”, „Nasze przedszkole. Program edukacji przedszkolnej wspomagający rozwój dzieci” i „Kalendarz przedszkolaka. Program wychowania przedszkolnego”. Analiza znaczeń zawartych w treściach powyższych programów wychowania przedszkolnego wskazuje, że zabawa jest przedstawiana w różny sposób. W programach mamy wiele dobrych wzorców ukazujących prymat zabawy swobodnej nad nauczaniem i przykłady adekwatnego traktowania jej jako środka służącego do osiągania celów edukacyjnych, szczególnie w dwóch ostatnich programach. Spotykamy też przykłady (nad)używania zabawy w celach kształcących, dydaktycznych, jak ma to miejsce w programie „Dziecko w swoim żywiole. Program wychowania przedszkolnego – dobre praktyki”. Warto zastanowić się nad wytyczaniem sensownych granic i zachowaniem proporcji między dziecięcą zabawą w czystej postaci a uczeniem się i nauczaniem w formie zabawy, zarówno w dokumentach wyznaczających pracę przedszkola, jak i rzeczywistości przedszkolnej.

EN

How we define play inevitably depends on the sources of our thinking about it. Play theorists agree that it is free action, an essential attribute of childhood, and also the richest source of a child’s learning. It can be viewed from three points of view: as a pure form, as playful learning, and as playful teaching. The structure of one’s work with a small child, including the list of goals one seeks to achieve, is directed by the core curriculum of preschool education, and by those more specific pre-school educational curricula designed on the basis of it. The play-related issues that figure in the core curriculum concern the child’s actions and motivations, places and play spaces, and playground and security awareness. In this article, three selected pre-school education curricula are assessed: “The child in his/her element”, “Our nursery school” and “Nurseryschool calendar”. Analysis of the meanings of the term “play” as these appear in the contents of selected programs indicates that play is presented in different ways. We can find many good examples showing the primacy of free play in teaching, as well as examples where it is appropriately construed as a way of achieving the goals of education – especially in the “Nurseryschool calendar” and “Our nursery school” programs. There are also some examples of (over)use of play for purposes relating to education and teaching: e.g., in the curriculum entitled “The child in his/her element”. It is worth reflecting on the demarcation of borders, and how one should maintain a reasonable balance between children’s play in its pure form and learning and teaching through play – both in the documents that defining nursery-school work and in the preschool reality itself.

Keywords

PL

zabawa; nauczanie przez zabawę; uczenie w formie zabawy; podstawa programowa; programy wychowania przedszkolnego

EN

play; playful teaching; playful learning; core curriculum; preschool curricula

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauk o Wychowaniu, ul. Kopernika 26, 31-501 Krakow, Poland
• Journal: Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
• Year: 2015
• Issue: 4(38)
• Pages: 13-32

Contributors

author

Barbara Bilewicz-Kuźnia

References

• Andrews M., Exploring Play for Early Childhood Studies, SAGE, London 2012.
• Birch A., Psychologia rozwojowa w zarysie, PWN, Warszawa 2005.
• Bogdanowicz Z., Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, WSiP, Warszawa 1990.
• Broadhead P., Burt A., Understanding Young Children’s Learning Through Play, Routledge, London 2012.
• Bruce T., The Hold Child, [w:] Early Childhood Practice. Froebel Today, (red.) T. Bruce, SAGE, London 2012.
• Csikszentmihalyi M., Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia, Moderator, Wrocław 2005.
• Gura P. (red.), Exploring Learning. Young Children and Blockplay, PCP, London 1992.
• Huizinga J., Homo ludens, Zabawa jako źródło kultury, Wyd. Aletheia, Warszawa 2007.
• Kielar-Turska M., Wczesne dzieciństwo, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, (red.) B. Harwas-Napierała, J. Trempała, t. 2., PWN, Warszawa, 2005.
• Klus-Stańska D., Dyskursy pedagogiki wczesnoszkolnej, [w:] Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania, (red.) D. Klus- -Stańska, M. Szczepska-Pustkowska, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.
• Kwaśniewska M., Żaba-Żabińska W., Nasze przedszkole. Program edukacji przedszkolnej wspomagający rozwój aktywności dzieci, Mac Edukacja, Kielce 2014.
• Moyles J., A to Z of Play in Early Childhood, McGraw Hill, Open University Press, Maidenhead 2012.
• Moyles J., The Excelence of Play, Open University Press, Maidenhead 2010.
• Pawłowska-Niedbała A., Kucharska D., Dziecko w swoim żywiole. Program wychowania przedszkolnego – dobre praktyki, Nowa Era, Warszawa 2014.
• Przetacznik-Gierowska M., Świat dziecka. Aktywność – poznanie – środowisko, UJ, Kraków 1993.
• Rogers S., Play and Pedagogy. A Conflict of Interests? [w:] Rethinking Play and Pedagogy in EarlyCchildhood Education, (red.) S. Rogers, Routledge, London 2011.
• Tokarska E., Kopała J., Kalendarz przedszkolaka. Program wychowania przedszkolnego, PWN, Warszawa 2012.
• Waloszek D., Pedagogika przedszkolna. Metamorfoza statusu i przedmiotu badań, Wyd. Nauk. AP, Kraków 2006.
• Wilczyńska E. (red.), Kolekcja przedszkolaka. Wybór zabaw, Nowa Era, Warszawa 2014.
• Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. z dnia 23 grudnia 1991 r.).
• Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z dnia 18 czerwca 2014 r.).
• http://wiadomosci.onet.pl/tablica/szesciolatki-do-szkoly,1617, 942365,127718750,watek.html (dostęp: 02.09.2015).