Kulturemy – nowa perspektywa badań etnolingwistycznych

• Authors: Rak Maciej
• Languages of publication: PL DE EN

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przybliżenie etnolingwistycznej koncepcji kulturemów. W takim ujęciu kulturemy są pokrewne słowom kluczom Anny Wierzbickiej, słowom sztandarowym Walerego Pisarka, symbolom kolektywnym Michała Fleischera i konceptom kulturowym opisywanym przez lubelską szkołę etnolingwistyczną Jerzego Bartmińskiego. W Polsce inicjatorką badań nad kulturemami jest Alicja Nagórko. Wciąż niezrealizowanym celem jest wskazanie i opracowanie listy polskich kulturemów – jest to jedno z pilniejszych zadań etnolingwistyki.

Keywords

PL

kulturem; słowo klucz; koncept kulturowy; etnolingwistyka,

• Publisher: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: tekst i dyskurs - text und diskurs
• Year: 2017
• Issue: 10
• Pages: 217-227

Dates

published

2017

Contributors

author

Rak Maciej

References

• Anusiewicz, Janusz (1994): Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław.
• Bartmiński, Jerzy (2005): Foklorystyka, etnonauka, etnolingwistyka – sytuacja w Polsce. W: Literatura Ludowa 6 (49), s. 5-13.
• Bartmiński, Jerzy (2007): Opozycja swój / obcy a problem językowego obrazu świata. W: Etnolingwistyka 19, s. 35–59.
• Bartmiński, Jerzy (2015): Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów – co zawiera, na jakich zasadach się opiera, dla kogo jest przeznaczony? W: LAS, s. 7-13.
• Bartmiński, Jerzy (2016): Słowa klucze, kulturemy, koncepty kulturowe. W: Przegląd Humanistyczny 3, s. 21-29.
• Bartmiński, Jerzy/ Chlebda, Wojciech (2013): Problem konceptu bazowego i jego profilowania – na przykładzie stereotypu. W: Etnolingwistyka 25, s. 69–95.
• Burkhardt, Hanna (2008): Kulturemy i ich miejsce w teorii przekładu. W: Dąbrowska, Anna (ed.): Język a Kultura. Tom 20: Tom jubileuszowy. Wrocław, s. 197-209.
• Dąbrowska, Anna (2005): Współczesne problemy lingwistyki kulturowej. W: Czermińska, Małgorzata (ed.): Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja. Tom 2. Kraków, s. 99-110.
• Fleischer, Michał (1998): System polskich symboli kolektywnych. Wyniki badań empirycznych. W: Anusiewicz, Janusz/ Bartmiński, Jerzy (ed.): Język a kultura. Tom 12: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne. Wrocław, s. 308-335.
• Gryshkova, Nina (2012): Samostijnist’ w języku ukraińskim. W: Abramowicz, Maciej/ Bartmiński, Jerzy/ Bielińska-Gardziel, Iwona (ed.): Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian ich sąsiadów, 1. Lublin, s. 223-239.
• Gryshkova, Nina (2014): Leksem, pojęcie, stereotyp, koncept, znaczenie, idea – propozycja regulacji terminologicznych. W: Bielińska-Gardziel, Iwona/ Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława/ Szadura, Joanna (ed.): Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, 3: Problemy eksplikowania i profilowania pojęć. Lublin, s. 21-50.
• Guiraud, Pierre (1954): Les caractéres statistiques du vocabulaire. Essai de mé thodologie. Paris.
• Kocbek, Alenka (2011): Translating contracts as ‘culturemes’. W: Rivista internazionale di tecnica della traduzione 13, s. 93-104.
• LAS: Bartmiński, Jerzy (ed.): Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów. Tom 1: Bartmiński, Jerzy, Bielińska-Gardziel, Iwona, Żywicka, Beata (ed.): Dom. Lublin 2015. Tom 3: Bartmiński, Jerzy, Brzozowska, Małgorzata, Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława (ed.): Praca. Lublin 2016.
• Lungu-Badea, Georgiana (2009): Remarques sur le concept de culturème. W: Translationes 1, s. 15-78.
• Luque Nadal, Lucia (2009): Los culturemas: ¿unidades lingüísticas, ideológicas o culturales? W: Language Design 11, s. 93-120.
• Nagórko, Alicja (1994): Z problemów etnolingwistyki – jak porównywać języki i kultury? W: Poradnik Językowy 4, s. 4–14.
• Nagórko, Alicja (2004a): Fremdsprachenunterricht und der Wandel der kulturellen Stereotype in den deutsch-polnischen Beziehungen. W: Engel, Ulrich (ed.): Sprachwissen in der Hochschulgermanistik. Interkulturelle Kommunikation. Referate von den Konferenzen in Karpacz 2001 und in Słubice 2002. Bonn, s. 242–252.
• Nagórko, Alicja (2004b): Metody kontrastywne a etnolingwistyka (lingwistyka kulturowa). W: Fórián, Eva (ed.): Multikulturowość, tożsamość narodowa, mniejszości na Węgrzech i w Polsce. Debreczyn, s. 23-33.
• Nagórko, Alicja (2004c): Das Verhältnis Sprache(n): Kultur(en) aus anthropologischer und soziologischer Sicht. W: Gladrow, Wolfgang (ed.): Das Bild der Gesellschaft im Slawischen und im Deutschen. Typologische Spezifika. Frankfurt am Main, s. 159-170.
• Nagórko, Alicja (2005): Etnolingvistika i kulturemi u međujezičnom prostoru. W: Rasprave instituta za hrvatski jezik i jezikoslovlje 30, s. 131-143.
• Nagórko, Alicja (2007): Poln. obywatel, tschech. občan, dt. Bürger – drei Benennungen, ein Begriff? W: Schmitz, Walter/ Joachimsthaler, Jürgen (eds.): Zwischeneuropa – Mitteleuropa. Sprache und Literatur in interkultureller Konstellation. Dresden, s. 104-119.
• Nagórko, Alicja (2009): Lakuny, ksenizmy, alteryzmy i inne rafy w komunikacji międzykulturowej. W: Mróz, Anna/ Niewiadomski, Adam (eds.): Kultura jako przestrzeń dialogu. Polska – Niemcy. Warszawa, s. 51-64.
• Nagórko, Alicja/ Łaziński, Marek/ Burkhardt Hanna (2004): Dystynktywny słownik synonimów. Kraków.
• Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława (2010): Dwa słowniki etnolingwistyczne – moskiewski i lubelski. W: Chlebda, Wojciech (ed.): Etnolingwistyka a leksykografia. Tom poświęcony Profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu. Opole, s. 21-32.
• Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława (2014): Od separacyjnego do holistycznego opisu językowego obrazu świata. Na marginesie dyskusji nad kształtem artykułów w Leksykonie aksjologicznym Słowian i ich sąsiadów. W: Bielińska-Gardziel, Iwona/ Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława/ Szadura, Joanna (eds.): Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, 3: Problemy eksplikowania i profilowania pojęć. Lublin, s. 71-102.
• Oksaar, Els (1988): Kulturemtheorie. Ein Beitrag zur Sprachverwendungsforschung. Hamburg/Göttingen.
• Ożdżyński, Jan (1993): Pojęcie „kulturemu” jako podstawowej jednostki derywacji stylistycznej. W: Stylistyka II, s. 173-185.
• Pisarek, Walery (2002): Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność. Kraków.
• Poyatos, Fernando (1983): Language and nonverbal systems in the structure of face-to-face interaction. W: Language & Communication 3, nr 2, s. 129-140.
• Poyatos, Fernando (2002): Nonverbal communication across disciplines 1. Culture, sensory interaction, speech, conversation. Amsterdam/Philadelphia.
• Rak, Maciej (2015a): Co to jest kulturem? W: LingVaria 10, z. 2 (20), s. 305-316.
• Rak, Maciej (2015b): Kulturemy podhalańskie. Kraków.
• SD: Толстой, Никита И. (ed.): Славянские древности. Этнолингвистический словарь. Tomy 1–4. Moskwa 1995–2009.
• SSISL: Bartmiński, Jerzy (ed.), Słownik stereotypów i symboli ludowych. Tom 1: Kosmos, z. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996; z. 2: Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999; z. 3: Meteorologia, Lublin 2012; z. 4. Świat, światło, metale. Lublin 2012.
• Stachurski, Edward (1998): Słowa-klucze polskiej epiki romantycznej. Kraków.
• Tambor, Jolanta (2008): Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna. Katowice.
• Vermeer, Hans J./ Witte, Heidrun (1990): Mӧgen Sie Zistrosen? Scenes & frames & channels im translatorischen Handeln. Heidelberg.
• Wierzbicka, Anna (1990): Duša (soul), toska (yearning) and sud’ba (fate). Three key concepts in Russian language and Russian culture. W: Saloni, Zygmunt (ed.): Metody formalne w opisie języków słowiańskich. Białystok, s. 13–36.
• Wierzbicka, Anna (1992): Semantics, culture and cognition. Universal human concept in culture – specific configuration. New York/Oxford.
• Wierzbicka, Anna (1999): Język – umysł – kultura. Wybór prac. Jerzy Bartmiński. Warszawa.
• Wierzbicka, Anna (2007): Słowa klucze. Różne języki – różne kultury. Warszawa.
• Wyka, Kazimierz (1969): Słowa-klucze. W: Wyka, Kazimierz (ed.): O potrzebie historii literatury. Szkice polonistyczne z lat 1944–1967. Warszawa, s. 198–234.