“Clarity is a Fiction Made of the Fabric of Chaos”: Irzykowski Nonunderstandableness

• Authors: Panek Sylwia
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The paper deals with a famous critical controversy of Poland’s interbellum period, the polemic about what Karol Irzykowski called “nonunderstandableness,” stirred up by his article Niezrozumialstwo (1924). Begun on the pages of the weekly “Wiadomości Literackie”, the controversy continued in other periodicals in essays by eminent writers and critics of the time (including T. Peiper, J. Przyboś, S. I. Witkiewicz, J. Ujejski, J.N. Miller, J. Hulewicz and J. Brzękowski) until the outbreak of the World War II. Its importance in the history of the nation’s literary criticism between the wars consists not only in that it promoted the category of “nonunderstandableness”, which has since then become an essential “figure of the reading” of the literary texts of that period (W. Bolecki), but also in Irzykowski’s penetrating campaign employing this category, which diagnosed and exposed the recondite affinity of the literary aesthetic principles and strategies of Young Poland and the later avant-garde. The aim of the paper is to explain Irzykowski’s attitude within this controversy: (1) to identify the personal and abstract, explicitly and implicitly named targets of his attack; (2) to place the category of “nonunderstandableness” within the system of the writer’s opinions from the area of literary criticism; and (3) to interpret the paradoxical manner in which he conducted his critical dispute.

Keywords

EN

Karol Irzykowski; literary criticism; polemics; “nonunderstandableness”

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Zagadnienia Rodzajów Literackich
• Year: 2018
• Volume: 61
• Issue: 3(127)
• Pages: 71-88

Contributors

author

Panek Sylwia

• Zakład Antropologii Literatury, Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• Bartoszyński Kazimierz (2012), Karol Irzykowski — teoretyk języka poezji. Na marginesie książki Henryka Markiewicza pt. Czytanie Irzykowskiego, “Teksty Drugie”, 2012, nr 1–2.
• Bolecki Włodzimierz (1996), Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym. Witkacy, Gombrowicz, Schulz i inni: studium z poetyki historycznej, Universitas, Kraków.
• Culler Jonathan (1976), Presupposition and Intertextuality, MLN, Vol. 91, No. 6, Comparative Literature.
• Franczak Jerzy (2007), Inkongruencja. Karol Irzykowski: Pałuba. Studium biograficzne [in:] idem, Poszukiwanie realności. Światopogląd polskiej prozy modernistycznej, Universitas, Kraków.
• Gołębiewska Maria (2006), Irzykowski. Rzeczywistość i przedstawienie. O tezach filozoficznych Karola Irzykowskiego, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Irzykowski Karol (1976a), Słoń wśród porcelany. Lżejszy kaliber, Wydawnictwo Literackie, Kraków. Includes “Futuryzm a szachy”, “Likwidacja futuryzmu” and “Niezrozumialstwo”.
• — (1976b), Walka o treść. Beniaminek, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• — (1980), Czyn i słowo oraz Fryderyk Hebbel jako poeta konieczności. Lemiesz i szpada przed sądem publicznym. Prolegomena do charakterologii, Wydawnictwo Literackie, Kraków. Includes Niezrozumialcy and “Walka z mechanizmem”.
• — (1999), Pisma rozproszone, t. 3, Wydawnictwo Literackie, Kraków. Includes “Awangardą i pogardą”, “Dwugłos krytyki. S. Flukowski, «Kołysanka bokserska»”, “Jeszcze raz: ucieczka w kontekst”, “Niczego nie zrozumieć — wszystko przebaczyć?”, “Niezrozumialstwo, metafory i kto nie będzie rozstrzelany”, “Noli jurare, domine Przyboś, in verba Peiper”, “Proletariacki Casanova. Bogusław Kuczyński, Kobiety na drodze” and “Zgiełk i ścisk tzw. walorów”.
• Markiewicz Henryk (2011), Rozgatunkowanie niezrozumialstwa [in:] idem, Czytanie Irzykowskiego, Universitas, Kraków.
• Nycz Ryszard (1997), Wynajdywanie porządku. Karola Irzykowskiego koncepcje krytyki i literatury [in:] Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław.
• Orska Joanna (2004), Przełom awangardowy w dwudziestowiecznym modernizmie w Polsce, Universitas, Kraków.
• Panek Sylwia (2006), Krytyk w przestrzeniach literatury i filozofii. O młodopolskich wypowiedziach polemicznych Karola Irzykowskiego, Wydawnictwo PSP, Poznań.
• Pawłowska-Jądrzyk Brygida (2001), Przeciw aforystyczności. Świadomość językowa w “Pałubie”, “Teksty Drugie”, 2001, nr 6.
• Sławiński Janusz (1965), Koncepcja języka poetyckiego Awangardy Krakowskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
• — (1998), Prace wybrane, tom II: Dzieło, język, tradycja, Universitas, Kraków.
• Wittgenstein Ludwig (1986), Philosophical Investigations, trans. G.E.M. Anscombe, Basil Blackwell Ltd, Oxford.
• Zaleski Marek (2000), Przygoda drugiej awangardy, Ossolineum, Wrocław.