Praca zawodowa kobiet – pomiędzy obietnicą wyzwolenia a dyktatem kapitału

• Authors: Sebastian Michalik

Title variants

EN

Employment of women: between the promise of empowerment and the diktat of capitalism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy tekst koncentruje się na wyjaśnieniu procesów i czynników, które przyczyniły się do umasowienia pracy zawodowej, zapoczątkowanego w latach 70. XX w. Punktem docelowym, rozwijanych tu dociekań, jest próba odpowiedzi na pytanie: na ile aktywność zawodowa jest wolnym zasobem emancypacji kobiet, na ile zaś jest podporządkowana i eksploatowana przez zewnętrzne siły społeczne. Artykuł ma status teoretycznej analizy, bazuje jednak na danych statystycznych udostępnionych przez autorów cytowanych w tekście oraz na raportach instytucji międzynarodowych. W tekście zostają zrekonstruowane a następnie porównane dwie konkurencyjne perspektywy teoretyczne interpretujące zjawisko masowej feminizacji siły roboczej. Pierwsza z nich to koncepcja G. Espinga-Andersena przekonująca, iż analizowane tu zjawisko zostało umożliwione dzięki mechanizmowi defamilizacji prac domowo-opiekuńczych. Z kolei druga narracja interpretacyjna przyjmuje perspektywę ekonomii politycznej i teorii krytycznej. Umasowienie pracy zawodowej kobiet jest tu wyjaśnione, postępującą od połowy lat 70., transformacją kapitalizmu, związaną z wyłanianiem się postindustrialnych, sieciowych struktur produkcji, organizacji, zarządzania czy zatrudnienia w gospodarce wolnorynkowej. W podsumowaniu zostaje wykazana większa przydatność poznawcza drugiej ramy interpretacyjnej. Staje się to przesłanką dla argumentacji, iż praca zawodowa kobiet, mimo jej umasowienia, pozostaje nadal w znaczącym stopniu podwójnie podporządkowana i eksploatowana zarówno w ramach struktur gospodarczych kapitalizmu, jak i patriarchalnej ekonomii gospodarstwa domowego.

EN

The paper focuses on explaining processes and factors behind a mass employment of women, since the 1970s on. The author’s ultimate aim is to answer the following question: To what extent professional activity may be seen as a resource available for women empowerment or to what extent such activity is subordinated to external social forces and exploited by them. Even if the article takes a form of a theoretical analysis, it is still based on statistical data made available by the authors cited in the text, and on reports from international institutions. The paper reconstructs and compares two competing theoretical perspectives within which the mass feminization of the workforce is analyzed. The first one has been developed by G. Esping-Andersen and assumes that the said phenomenon was enabled by the defamilization of home and care tasks. The second interpretative narrative unbounds within the framework of political economy and critical theory. Mass employment of women is there explained in terms of the progressive transformation of capitalism, set in motion in the mid-1970s, and associated with the emergence of post-industrial, network-like structures of production, management or employment in the free market economy. In the conclusive remarks the author demonstrates a greater cognitive usefulness of the second interpretative frame. This is the starting point to argue that the employment of women, despite its mass scale, is still, to a great extent, subordinated and exploited in both, capitalistic economic structures and the patriarchal economy of the household.

Keywords

PL

praca zawodowa kobiet; defamilizacja; ekonomia polityczna; kapitalizm; patriarchat

EN

employment of women; defamilization; political economics; capitalism; patriarchy

• Publisher: Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW
• Journal: Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja
• Year: 2014
• Volume: 24
• Pages: 47-77

Contributors

author

Sebastian Michalik

• Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW

References

• Barney, Darin (2008) Społeczeństwo sieci. Warszawa: Sic!
• Bourdieu, Pierre, Jean-Claude Passeron (1990) Reprodukcja: elementy teorii systemu nauczania. Warszawa: PWN.
• Bourdieu, Pierre, Loic Wacquant (2001) Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Bradley, Harriet (2008) Płeć. Warszawa: Wydawnictwo Sic!.
• Cameron, Rondo (1996) Historia gospodarcza świata. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Castells, Manuel (2004) Informacjonalizm i społeczeństwo sieciowe. „Przegląd Polityczny” 64: 137-144.
• Castells, Manuel (2008) Siła tożsamości. Warszawa: PWN.
• Castells, Manuel (2007) Społeczeństwo sieci. Warszawa: PWN.
• Castells, Manuel (2013) Władza komunikacji. Warszawa: PWN.
• Engels, Fryderyk (1982) Ludwik Feuerbach i zmierzch klasycznej filozofii niemieckiej. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Esping-Andersen, Gøsta (2010a) Trzy światy kapitalistycznego państwa dobrobytu. Warszawa: Difin.
• Esping-Andersen, Gøsta (2010b) Społeczne podstawy gospodarki postindustrialnej. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie.
• Eurostat (2012) Gender pay gap statistics [dostęp 6 maja 2014]. Dostępny w Internecie: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Gender_pay_gap_statistics.
• Feenberg, Andrew (1995) Alternative Modernity. The Technical Turn in Philosophy and Social Theory. Berkeley: The University of California Press.
• Florida, Richard (2010) Narodziny klasy kreatywnej. Warszawa: Wyd. Narodowe Centrum Kultury.
• Foucault, Michel (1995) Historia seksualności. Warszawa: Czytelnik.
• Foucault, Michel (1998) Trzeba bronić społeczeństwa. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Foucault, Michel (2000) Co to jest oświecenie?. [w:] Michel Foucault, Filozofia, historia, polityka. Warszawa, Wrocław: PWN, s. 279-293.
• Giddens, Anthony (2006) Socjologia. Warszawa: PWN.
• Habermas, Jürgen (1983) Teoria i praktyka. Warszawa: PIW.
• Hochschild, Arlie R. (1989) The Second Shift: Working Parents and the Revolution at Home. New York: Viking Penguin.
• Horkheimer Max (1985) Teoria tradycyjna a teoria krytyczna. [w:] Jerzy Łoziński, red., Szkoła frankfurcka. Warszawa: Kolegium Otryckie, s. 137-172.
• Kołakowski, Leszek (1988) Główne nurty marksizmu. Londyn: „ANEKS”.
• Marks, Karol (1951) Kapitał, t. I. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol (1959) Kapitał, t. III, cz. 2. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol, Fryderyk Engels (1949) Manifest Komunistyczny. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Michoń, Piotr (2004) Płeć w modelach polityki społecznej. „Problemy Polityki Społecznej” 7: 75-87.
• Sassen, Saskia (2007) Globalizacja: eseje o nowej mobilności ludzi i pieniędzy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Skodlarski, Janusz, Rafał Matera (2004) Gospodarka światowa, geneza i rozwój. Warszawa: PWN.
• Stalder, Felix (2012) Manuel Castells. Teoria społeczeństwa sieci. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Szelewa, Dorota (2004) Szwedzka polityka rodzinna. „Problemy Polityki Społecznej” 7: 53-74.
• Teichgraber, Martin (2012) European Union Labour Force Survey: annual results 2011. [w:] Eurostat Statistics in focus 40/2012. European Union [dostęp 6 maja 2014]. Dostępny w Internecie: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-12-040/EN/KS-SF-12-040-EN.PDF.
• Titkow, Anna, Danuta Duch-Krzystoszek, Bogusława Budrowska (2004) Nieodpłatna praca kobiet. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.