Mechanisms of counterfeiting scientific facts – pseudoscience and pseudo-archaeology

• Authors: Katarzyna Jarosz

Title variants

PL

Mechanizmy fałszowania faktów naukowych - pseudonauka i pseudo-archeologia

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The aim of this paper is to identify the mechanisms and techniques of counterfeiting science. Archaeological non-rational hypothesis seem to be very attractive for the public in spite of the fact that genuine information is widely available. I aim to verify how and why these pseudoscientific theories diffused in Polish reality, to what extent the reality influenced them and how the attitude towards such topics was changing in the second part of the 20th century. Materials for my analysis were articles about archaeology, published in Polish popular science journals in the years 1945-1999. Two different tendencies can be observed. Some authors –mostly renowned scientists- explain to the readers, why these theories are impossible to prove scientifically. On the other side, running parallel, there are many articles written by proponents of pseudo-archaeology. The most common mechanisms of counterfeiting facts are: presenting artifacts without archaeological context, distorting their scale, distorting the facts, leaving a reader in a state of uncertainty, rejection of rational argument, lack of skepticism, care and logic. Sometimes other alternatives are not checked, and the concepts of greater probability, but less attractive for the public, are not even considered, only in order to attach a reader’s attention.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie, jakie są techniki i mechanizmy fałszowania faktów naukowych. Archeologiczne pseudonaukowe hipotezy wydają się bardzo atrakcyjne dla społeczeństwa, mimo faktu, że z naukowego punkty widzenia są one niemożliwe. Istotne zatem wydaje się zbadanie, dlaczego i w jakim stopniu te pseudonaukowe teorie istniały i rozwijały się w polskim społeczeństwie, do jakiego stopnia rzeczywistość pozanaukowa wpływała na ich tworzenie i jak zmieniał się stosunek do pseudonaukowych teorii w drugiej połowie XX wieku. Materiałem badawczym były artykuły dotyczące archeologii, opublikowane w polskich czasopismach popularnonaukowych w latach 1945-1999. Można zaobserwować dwie przeciwstawne tendencje, często występujące w tym samym czasie. Część autorów- najczęściej naukowców i specjalistów w określonej dziedzinie- tłumaczy czytelnikom, dlaczego pseudonaukowe fakty, zjawiska i teorie nie są możliwe z naukowego punktu widzenia. Z drugiej strony jednak ukazało się wiele tekstów pisanych przez zwolenników pseudonaukowych teorii. Wśród najczęściej stosowanych technik fałszowania naukowych faktów i zjawisk wymienić należy: przedstawianie artefaktów bez archeologicznego kontekstu, zmiana ich skali, pomijanie określonych faktów lub fałszowanie ich, odrzucanie racjonalnych argumentów, brak logiki w rozumowaniu. Zdarza się, że przedstawiana jest tylko jedna możliwość zaistnienia określonego zjawiska. Często fakty i zjawiska bardziej prawdopodobne, lecz mniej atrakcyjne medianie, a zatem mniej przyciągające ewentualnego czytelnika, nie są brane pod uwagę.

Keywords

EN

archaeology; pseudoscience; pseudo-archaeology

PL

archeologia; pseudonauka; pseudo-archeologia

• Publisher: Uniwersytet Opolski, Wydział Ekonomiczny
• Journal: Economic and Environmental Studies
• Year: 2014
• Volume: 14
• Issue: 1(29)
• Pages: 39-49

Dates

online

2014-03

Contributors

author

Katarzyna Jarosz

• International University of Logistics and Transport in Wrocław, Poland

References

• Anonimous (1955). Atlantyda a okres lodowcowy. Problemy 3: 113-117.
• Carnac P. (1977). Historia zaczyna się w Bimini. Problemy 7: 123.
• Churchward, J. (2004). Mu zaginiony kontynent. Warszawa: wyd. Amber.
• Håkan, K.; Nilsson B. (2001). Arkeologins publika relation. En kritisk rannsakning. Göteborg : Bricoleur press.
• Breuil H.; Boyle, M.; Scherz, E. R. (1955). The White Lady of the Brandberg. New York: Faber & Fabe.
• Hurwic, J. (2006). Wspomnienia i refleksje. Toruń: Wydaw. Comer.
• Lewis. W.; David, J. (1981). Believing and Seeing: Symbolic Meanings in Southern San. Rock Paintings. London: Academic Press.
• Jacobson, L. (1980). The White Lady of the Brandberg: A re-interpretation. Namibiana 2(1): 21-29.
• Jakubowski, J. (1956). UNESCO ostrzega przed fałszywymi naukami. Problemy 7: 445.
• Johnson, D. (1997). The Relationship Between the Lines of Nasca and Water Resources. Paper presented to the 16th Annual Meeting of the Northeast Conference on Andean Archaeology and Ethnohistory. University of Maine, Orono, October 5.
• Keenan, J. (ed.). (2004). The Lesser Gods of the Sahara: Social Change and Indigenous Rights. Cass Series--History and Society in the Islamic World. Frank Cass: Rutledge.
• Krzak, Z. (1978). Jeśli istniała Atlantyda. Problemy 4: 45-51.
• Lhote, H. (1959). The Search for the Tassili Frescoes: The story of the prehistoric rock-paintings of the Sahara. London: Hutchinson.
• Lhote, H. (1977). Malowidła kwitnącej pustyni. Warszawa: Wyd. Iskry.
• Luce, J. (1987). Koniec Atlantydy. Warszawa: WAiF.
• Pager, H. (1975). Stone age myth and magic: As documented in the rock paintings of South Africa. Akademische Druck- u. Verlagsanstalt
• Skowron, S.(1945). Z historii rodu ludzkiego. Wszechświat 1: 12.
• Skowron, S.(1947). Czy giganci byli przodkami roku ludzkiego. Wszechświat 8-9: 482-487.
• Weidenreich, F.(1944). Giant early man from Java an South China. Science 99(2581): 479-482.
• Wendt, W.E. (1972). Preliminary report on an archaeological research programme in South West Africa. Cimbebasia(B) 2: 1–61.
• Wolańscy, T. N. (1958). Zagadkowa forma w Groseto. Problemy 12: 9-19.
• Wolański, N. (1959). Czy rzeczywiście nasi przodkowie byli olbrzymami? Problemy 7(160): 513.
• Zajdler, L. (1979). Atlantyda 1979. Problemy 1: 12-18.
• Ziółkowski, M. (1976). Geometria pustyni Nazca. Problemy 9: 32-35.

Identifiers

ISSN

2081-8319