Resocjalizacja penitencjarna: istota, dylematy terminologiczne, społeczny sens, kilka uwag teoretycznych i kadrowych

• Authors: Machel Henryk
• Languages of publication: PL

Abstracts

W pedagogice penitencjarnej, którą można uważać za teorię wychowania poprawczego w więzieniu, pojęcie resocjalizacja penitencjarna, oznacza proces oddziaływania psychokorekcyjnego na skazanych. Jego celem jest uzyskanie takich zmian w ich osobowości, by po odbyciu kary pozbawienia wolności nie zechcieli oni wrócić do zachowań przestępczych, by uzyskali oni inną tożsamość. Proces resocjalizacji penitencjarnej ma charakter indywidualny, oparty jest o diagnozę resocjalizacyjną, odbywa się według indywidualne go programu resocjalizacji zaakceptowanego przez skazanych, jest okresowo oceniany i wymaga oceny końcowej i postawienia prognozy społecznej. Często używane w literaturze oddziaływanie penitencjarne jest pojęciem szerszym: całokształt oddziaływania administracji zakładu karnego na więŹniów, którego celem jest utrzymywanie zdrowia, dyscypliny, zabezpieczenia przed demoralizacją, bezpieczeń stwa oraz ich reso cjalizacji. Cele uzyskiwane za pomocą reso jalizacji penitencjarnej sytuują w zależności od poziomu sukcesu między ich postacią minimum (poprawa jurydyczna) a postacią maksimum (znacz na redukcja nieprzystosowania społecznego). Niektórzy autorzy nazywają zmiany resocjalizacyjne zmianami readaptacyjnymi lub reintegracyjnymi, co nie jest poprawne. Przez readaptację społeczną rorumić należy bo wiem proces przystosowywania się do społeczeństwa po opuszczeniu więzienia. Jest to ponowne uczenie się funkcjonowania społecznego przy respektowaniu obowiązujących w społeczeństwie standardów prawnych, obyczajowych i moralnych. Końcowym efektem takiej readaptacji jest reintegracja społeczna, czyli ponowne związa nie się z pozytywną grupą społeczną (np. z rodziną) na zasadach równopartnerstwa, a więc nie tylko brania od niej (np. wartości moralnych, opiekuńczych, materialnych, elementów wsparcia itp.) ale i dawania jej. Na skutek takich relacji wytwarza się swoista społeczna homeostaza. Jest to pozytywny wskaźnik prognostyczny. Niestety, ze względu na właściwości osobowościowe (np. defekty, znaczne zdemoralizowanie itp.), na konsekwencje totalności więzienia, niedoskonałość systemów peniten cjarnych, braki w organizacji i zarządzaniu tą instytucją, zjawiska podkulturowe (niekiedy bardzo patolo giczne), zdarzające się braki w profesjonalizmie kadry i niemoż liwości zapewnienia wszystkim potrzebującym pracy, nauki i pożytecznego zago spodarowania wolnego czasu, pewnej liczby więŹniów nie udaje się zresocjalizować. Skuteczność poprawczą polskiego więzienia obniża słaba organizacyjnie procedura readaptacyjna. Obecny polski system penitencjarny sprzyja stosowaniu zasady indywidualizacji: ma charakter progresywny, zachowuje możliwość wolnej progresji, zakłady karne dzielą się na rodzaje a te na trzy zróżnicowane pod względem warunków wykonania kary typy. Resocjalizacja penitencjarna rozumia na szeroko obejmuje trzy rodza je oddziaływania: wychowanie korekcyjne, terapię oraz wspomaganie społeczne. Pozwala to na szerokie oddziaływa nie resocjalizacyjne: uczy się zawodu, uzupełnia wykształcenie, uczy się systematycznej pracy i funkcjonowania w życiu rodzinnym, likwiduje się uzależnienia od alkoholu i narkotyków, redukuje nadmierną agresywność, uczy się społecznego funkcjonowania osoby z nie psychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, utrzymuje się więź skazanych z ich rodzinami, przygotowuje się ich do procesu readaptacyjnego itp. Nie co inaczej realizuje się ten proces wobec skazanych dorosłych (korekta właściwości) a nie co inaczej wobec młodocianych (korekta psychospołecznego rozwoju, w którym się znajdują). W odniesieniu do obu kategorii stosuje się tzw. twórczą resocjalizację. Resocjalizacyjny personel penitencjarny musi być profesjonalnie przygotowany do swojej pracy. Stąd szczególnej troski wymaga jego kształcenie w uczelniach wyższych. Psycholodzy powinni posiadać specjalizację penitencjarną. Wychowawcy, na których ciąży główny ciężar resocjalizacji skazanych powinni kończyć pedagogikę resocjalizacyjną ze specjalizacją penitencjarną. Jest to jeden z ważnych warunków dobre go współdziałania ze sobą w procesie penitencjarnej resocjalizacji. Personel ten powinien posiadać określone cechy osobowości i demonstrować wysoki poziom moralny. Biorąc pod uwagę po trzebną wiedzę pedagogiczno-psychologiczną, posiadania umiejętności poprawnego zorganizowania, zaprogramowania i skutecznego zrealizowania i właściwego ocenienia efektywności procesu resocjalizacyjnego, w warunkach polskich pedagodzy resocjalizacyjni, a szczególnie penitencjarni, powinni być kształceni podobnie jak psycholodzy, w trybie jednoli tych studiów pięcioletnich. Kształce nie ich w systemie bolońskim (dwustopniowym gdy celem jest magisterium) jest niewystarczające!

• Publisher: Fundacja Pedagogium
• Journal: Resocjalizacja Polska
• Year: 2010
• Issue: 1/2010
• Pages: 174-192

Dates

published

2010-12-31

Contributors

author

Machel Henryk

• Uniwersytet Gdański

References

• Amrozik W. (2001), Więzi społeczne skazanych i ich znaczenie w procesie resocjalizacji, [w:] B. Hołyst, W. Ambrozik, P. Stępniak (red.), Wyd. UAM, CZSW, COSSW, Warszawa-Poznań-Kalisz.
• Bałandynowicz A. (2002), Probacja. System sprawiedliwego karania, Wyd. „C.F. Müller Lex Utilis”, Warszawa.
• Bulenda T. (2006), Faktyczne i ustawowe ograniczenia praw więźniów, [w:] H. Machel, M. Paliwoda, M. Spryszyńska (red.), Wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce – w poszukiwaniu skuteczności, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Czapów Cz., Jedleweski S. (1971), Pedagogika resocjalizacyjna, PWN, Warszawa.
• Gordon M., „Pomoc psychologiczna”, wykład z dn. 29.08.2006.
• Górski S. (1985), Metodyka resocjalizacji, Instytut Wyd. Związków Zawodowych, Warszawa.
• Hołyst B., Kryminologia, Lexis Nexis, Warszawa 2007.
• Kalinowski M. (1991), Europejskie systemy resocjalizacji, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
• Konopczyński M. (2006), Metody twórczej resocjalizacji, „Pedagogium”, Warszawa.
• Konopczyński M. (2006), Teoretyczne podstawy metodyki kulturotechnicznych oddziaływań resocjalizacyjnych wobec nieletnich. Zarys koncepcji twórczej resocjalizacji, PWN, „Pedagogium”, Warszawa.
• Lasocik Z. (2006), Teoria i praktyka penitencjarna a perspektywy systemu więziennego, [w:] H. Machel, M. Paliwoda, M. Spryszynska (red.), Wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce – w poszukiwaniu skuteczności, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Lelental S. (1999), Odroczenie warunkowego zwolnienia na czas niezbędny na przygotowanie skazanego do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, art. 164–165 kkw, [w:] P. Hofmański, G. Szczygieł (red.), Model społecznej readaptacji skazanych w reformie prawa karnego. Aktualne problemy prawa karnego wykonawczego, Wyd. Temida 2, Białystok.
• Lernell L. (1967), Podstawy nauki polityki kryminalnej. Studia z zagadnień przestępstwa, odpowiedzialności i kary, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.
• Lewicki A. (red.) (1971), Psychologia kliniczna, PWN, Warszawa.
• Lipkowski O. (1980), Resocjalizacja, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
• Machel H. (1994), Wprowadzenie do pedagogiki penitencjarnej, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Machel H. (2003), Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna, Wyd. „Arche”, Gdańsk.
• Machel H. (2006), Sens i bezsens resocjalizacji penitencjarnej, Casus polski. Studium penitencjarno-pedagogiczne, Wyd. „Impuls”, Kraków.
• Machel H. (2007), Oddziaływanie programowane – oczekiwania i rzeczywistość, [w:] T. Bulenda, W. Knap, Z. Lasocik (red.), Więziennictwo na początku XXI wieku, III Polski Kongres Penitencjarny, Wyd. CZSW, PTP, UW. Warszawa. Martinson R. (1974), What Works? Questions and Answers about Prison Reform, „The Public. Inturest” 35.
• Moczydłowski P. (1991), Drugie życie więzienia, Wyd. Prawnicze, Warszawa.
• Opora R. (2008), Ewolucja niedostosowania społecznego jako rezultat zmian w zakresie odporności psychicznej i zniekształceń poznawczych, Maszynopis pracy habilitacyjnej, Gdańsk.
• Okun F.B. (2002), Skuteczna pomoc psychologiczna, Wyd. Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa.
• Ostrowska K. (2008), Psychologia resocjalizacyjna. W kierunku nowej specjalności psychologii, Wyd. „Fraszka Edukacyjna”, Warszawa.
• Pawela S. (2007), Prawo karne wykonawcze. Zarys wykładu, Wyd. Wolters Kluwer Business, Warszawa.
• Porowski M. (1984), Funkcje administracji penitencjarnej, [w:] B. Hołyst (red.), Problemy współczesnej penitencjarystyki w Polsce, Wyd. Prawnicze, Warszawa.
• Porowski M. (1984), Karanie a resocjalizacja, [w:] Studia Kryminalistyczne, Kryminologiczne i Penitencjarne Nr 14.
• Pospiszyl I., Konopczyński M. (red) (2007), Resocjalizacja – w stronę środowiska otwartego, „Pedagogium”, Warszawa.
• Prawo penitencjarne. Kodeks karny wykonawczy z przepisami wykonawczymi i związkowymi, „Zakamycze”, Kraków 2006.
• Pytka L. (2000), Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienie teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Wyd. WSPS, Warszawa.
• Pytka L. (2005), Kara, miłosierdzie, resocjalizacja. Sakratyzacja versus utylizacja „ludzkich odpadów”, [w:] Wychowanie. Opieka. Terapia. Nr 1–2 (61–62), Warszawa.
• Rabinowicz L. (1933), Podstawy nauki o więziennictwie, Wyd. Gebetner i Wolff, Warszawa.
• Reber R. (2000), Słownik psychologii, Wyd. SCHOLAR, Warszawa.
• Rzepliński A. (1981), Rodziny więźniów długoterminowych, Wyd. Prawnicze, Warszawa.
• Schmidt D. (2008), Wizerunek Służby Więziennej w świetle badań naukowych. Główne kierunki eksploracji, ich wartość poznawcza oraz znaczenie dla praktyki penitencjarnej, [w:] Z. Jasiński, A. Kurek, D. Widelak (red.), W dziewięćdziesięciolecie polskiego więziennictwa. Księga jubileuszowa, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
• Sikora J. (1987), Problemy resocjalizacji świetle badań psychologicznych, Wyd.Prawnicze, Warszawa.
• Silecka E. (2005), Nowe formy i metody pracy penitencjarnej ze szczególnym uwzględnieniem programowego oddziaływania, praca doktorska, maszynopis, UAM Poznań.
• Stępniak P. (2001), Pomiędzy resocjalizacją a pracą socjalną, [w:] B. Hołyst,W. Ambrozik, P. Stępniak (red.), Więziennictwo. Nowe wyzwania,Wyd. UAM, CZSW, COSSW, Warszawa-Poznań-Kalisz.
• Szczepaniak P. (2008), Oddziaływania penitencjarne na więźniów w świetle współczesnej pedagogiki i penitencjarystyki, [w:] Z. Jasiński, A. Kurek, D. Widelak (red.), W dziewięćdziesięciolecie polskiego więziennictwa. Księga Jubileuszowa, Wyd. Uniwersytet Opolski, Opole.
• Szałański J. (red.) (1998), Wina–Kara–Przemiana–Nadzieja, Wyd. U£, CZSW, COSSW, Wraszawa–£ódź–Kalisz.
• Szczygieł G. (2000), Społeczna readaptacja skazanych w polskim systemie penitencjarnym, Wyd. „Temida” 2, Białystok.
• Szczygieł G. (2006), Społeczna readaptacja skazanych próba oceny, [w:] H. Machel, M. Paliwoda, M. Spryszyńska, Wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce – w poszukiwaniu skuteczności, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Szymanowska A. (1998), Więźniowie i funkcjonariusze wobec norm obyczajowych i prawnych, Wyd. Prawnicze, Warszawa.
• Szymanowska A. (2006), Czynniki sprzyjające i utrudniające readaptację społeczną recydywistów, [w:] H. Machel, M. Paliwoda, M. Spryszyńska (red.), Wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce – w poszukiwaniu skuteczności, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Szymanowski T. (2005), Polityka karna i penitencjarna w Polsce w okresie przemian prawa karnego, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego (IPSiR), Warszawa.
• Śliwowski J. (1984), Tendencje abolistyczne i skrajnie krytyczne w penitencjarystyce, [w:] B. Hołyst (red.), Problemy współczesnej penitencjarystyki w Polsce, Wyd. Prawnicze, Warszawa.
• Śliwowski J. (1981), Kara pozbawienia wolności we współczesnym świecie. Rozważania penitencjarne i penologiczne, Wyd. Prawnicze, Warszawa.
• Urban B. (2000), Zaburzenia w zachowaniu a przestępczość młodzieży, Wyd.Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Urban B., Stanik J. (red.) (2007), Resocjalizacja, t. 1, PWN, PEDAGOGIUM, Warszawa.
• Walczak S. (1972), Prawo penitencjarne, PWN, Warszawa.
• Waligóra B. (1974), Funkcjonowanie człowieka w izolacji więziennej, Wyd. UAM, Poznań.

Identifiers

ISSN

2081-3767