Oszustwo dopingowe w sporcie wyczynowym wśród kobiet w latach 1950–2017

• Authors: Łuczak Maciej

Title variants

EN

Doping in women’s professional sport in years 1950–2017

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Background. The paper discusses the problem of doping in women’s sport in the 20th and 21st centuries. The use of performance-enhancing substances in female athletes was first detected in the 1950s. The governments of certain states developed a system to mask doping; anti-doping laboratories, e.g. in Kreischa in the GDR, had experience in the production and application of supporting drugs. The paper analyses the cases of drug abuse in sport in East Germany, West Germany, the Soviet Union, China, USA, Kenya, and Poland. Material and methods. The source material was interpreted with the use of historical studies methods: induction, deduction, comparison, and literature analysis. Synthesis was applied in formulating the final research conclusions. Results. Doping practices occurred in many countries. Since 1956, supporting female athletes with the use of testosterone was observed. With time, more sophisticated illegal methods were included, e.g. pregnancy doping. The most intensive state-supervised doping programs were carried out in East Germany, West Germany, the Soviet Union, China, USA, Kenya, and Poland. Conclusions. In the 1950s, testosterone and anabolic-androgenic steroids were sporadically used in women’s sport, especially in the Soviet Union. Then, the number of doping drugs systematically increased; they were administered on an almost regular basis in the 1970s and 1980s. Anti-doping tests are an attempt to overcome the phenomenon; however, the thirst for victory often defies common sense.

PL

Cel badań. W artykule przedstawiono zjawisko dopingu kobiet w sporcie w XX i XXI w. Wśród sportsmenek sztuczne wspomaganie wykryto w latach 50. XX w. W niektórych krajach powstał system maskowania dopingu przez władze państwowe. Doświadczenie w zakresie opracowywania i podawania leków wspomagających miały laboratoria antydopingowe, m.in. w Kreischa w NRD. Stosowanie niedozwolonych praktyk ukazano na przykładzie NRD, RFN, ZSRR, Chin, USA, Kenii i Polski. Materiał i metody. Materiał badawczy został zinterpretowany przy użyciu metod stosowanych w naukach historycznych: indukcyjnej, dedukcyjnej, komparatystycznej i analizy literatury specjalistycznej. Do sformułowania ostatecznych wniosków wykorzystano metodę syntezy. Wyniki. Praktyki dopingowe miały miejsce w wielu krajach. Od 1956 r. notuje się stosowanie wspomagania organizmów sportsmenek za pomocą testosteronu. Z czasem doszły bardziej udoskonalone niedozwolone środki oraz metody, takie jak np. doping ciążowy. Najbardziej zorganizowany doping pod kuratelą państwa miał miejsce w NRD, RFN, ZSRR, Chinach, USA, Kenii i w Polsce. Wnioski. W latach 50. XX w. zawodniczki – zwłaszcza w Związku Radzieckim – sporadycznie przyjmowały testosteron oraz steroidy anaboliczno-androgenne. Później liczba stosowanych środków dopingujących systematycznie rosła. Na większą skalę zaczęto je przyjmować dopiero w latach 70. i 80. XX w. Próbą zapanowania nad tym zjawiskiem są badania antydopingowe, jednak chęć zwycięstwa często przeważa nad zdrowym rozsądkiem.

Keywords

EN

sport; doping

PL

sport; doping; historia; kobiety

• Publisher: Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
• Journal: Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
• Year: 2018
• Volume: 60
• Pages: 118-134

Dates

published

2018-03-28

Contributors

author

Łuczak Maciej

• Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu

References

• Aleksandra Klejnowska. Pobrano z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksandra_Klejnowska [dostęp: 12.01.2018].
• Bartosiak, K. (2017a). Dopingowe imperium zła? Oszustwa w Rosji od kuchni. Pobrano z: http://sport.tvp.pl [dostęp: 23.01.2018].
• Bartosiak, K. (2017b). Nie do pobicia… „Brudne” rekordy w świecie kobiet. Pobrano z: http://sport.tvp.pl/33523947/dopingowe-imperium-zla-oszustwa-w-rosji-od-kuchni [dostęp: 23.01.2018].
• Bińczyk, J. (2016). Słynna kenijska maratonka Rita Jeptoo zdyskwalifikowana na cztery lata. Wyborcza.pl, 26.10. Pobrano z: http://wyborcza.pl/7,154903,20892634,slynna-kenijska-maratonka-rita-jeptoo-zdyskwalifikowana-na-cztery.html [dostęp: 12.11.2017].
• Bińczyk, J. (2017a). Grigorij Rodczenkow. Skruszony dopingowy mafioso. Wyborcza.pl, 31.01. Pobrano z: http://wyborcza.pl/7,154903,21313489,skruszony-dopingowy-mafioso.html [dostęp: 23.01.2018].
• Bińczyk, J. (2017b). Rosja chce aresztowania Grigorija Rodczenkowa, który ujawnił aferę dopingową. Wyborcza.pl, 28.09. Pobrano z: http://wyborcza.pl/7,154903,22441914,rosja-chce-aresztowania-grigorija-rodczenkowa-ktory-ujawnil.html [dostęp: 10.01.2018].
• Bobakowski, P. (2017a). Afera dopingowa w rosyjskim sporcie. Sześć reprezentantek dożywotnio zdyskwalifikowanych z IO. Pobrano z: https://sportowefakty.wp.pl/hokej/726590/afera-dopingowa-w-rosyjskim-sporcie-szesc-reprezentantek-dozywotnio-zdyskwalifik [dostęp: 13.01.2018].
• Bobakowski, P. (2017b). Nie zamierzają się poddawać. 22 zdyskwalifikowanych sportowców z Rosji złożyło apelację. Pobrano z: https://sportowefakty.wp.pl/zimowe/725474/nie-zamierzaja-sie-poddawac-22-zdyskwalifikowanych-sportowcow-z-rosji-zlozylo-ap [dostęp: 13.01.2018].
• Borawski, K. (2017). Bulwersujące doniesienia. Rosjanie chcieli wrobić rywalkę w doping. Pobrano z: https://sportowefakty.wp.pl/biathlon/725012/bulwersujace-doniesienia-rosjanie-chcieli-wrobic-rywalke-w-doping [dostęp: 23.01.2018 ].
• Burda, K. (2010). Geny na koksie. Newsweek, 9, 67.
• Chrostwowski, K. (1991). Środki i metody dopingu. Sport Wyczynowy, 7–8, 47–48.
• Chrostwowski, K. (2005). Doping genowy – nowe zagrożenie dla sportu.Sport Wyczynowy, 9–10, 91.
• Chruścicki, B. (2008). 80 lat w kajakach. B.m.w.: Fundacja Dobrej Książki.
• Ciastoń, J. (2014). Kenia na dopalaczach. Wyborcza.pl. 02.11. Pobrano z: http://wyborcza.pl/1,154903,
• 16904524,Kenia_na_dopalaczach.html [dostęp: 01.09.2017].
• coldseed, (2009). Największe sportowo-płciowe skandale. Pobrano z: http://joemonster.org/art/
• 12512 [dostęp: 05.01.2018].
• David, K., Dingemanse, E., Freud, J., Laqueur, E. (1935). Über Krystallinsches Männliches Hormon aus Hoden (Testosteron) 69 History of Doping in Sport Wirksamer als aus Harn oder aus Cholesterin Bereitetes Androsteron [Crystalline male hormone from testes (testosterone) more active than androsterone preparations from urine or cholesterol]. Zeitschrift Physiologische Chemie, 233, 281–293.
• Doping na zimowych igrzyskach, (2002). Gazeta Wyborcza, 23.02.
• Doping Rosjanek i Rumunek! (2008). Wyborcza.pl. 01.08. Pobrano z: https://www.pressreader.com/poland/gazeta-wyborcza/20080801/282033322975306 [dostęp: 01.08. 2017].
• dpa (2012). „Boosting” – Doping mit Schmerzen. Pobrano z: http://www.rp-online.de/sport/olympia-sommer/paralympics/boosting-doping-mit-schmerzen-aid-1.2973828 [dostęp: 20.10.2017].
• Dzierżanowski, R., Wysoczański, R. (1995). Historia dopingu farmakologicznego. W: W. Rewerski, K. Nazar (red.), Doping (s. 29–36). Warszawa: WL PZWL.
• Edelman, R. (1993) Serious Fun: A History of Spectator Sports in the USSR. New York: Oxford University Press.
• Franke, W.W., Berendonk, B. (1997). Hormonal doping and andro-genization of athletes: a secret program of the German Democratic Republic government. Clin Chem, 43, 1262–1279.
• Gadzała, P. (2016). Kolarstwo. Młodzieżowa mistrzyni Europy na dopingu. Mechanicznym. Sport.pl. 31.01. Pobrano z: http://www.sport.pl/kolarstwo/1,64993,19561914,kolarstwo-mlodziezowa-mistrzyni-europy-na-dopingu-mechanicznym.html [dostęp: 23.01.2018].
• Jachimska, I. (1997). Szkoły Janczarów. Super Express, 14.11, 12–13.
• Kacewicz, M. (2017). Skandal dopingowy w Chinach. Sportowe sukcesy okupione oszustwami i cierpieniem tysięcy młodych ludzi. Newsweek.pl, 25.10. Pobrano z: http://www.newsweek.pl/swiat/spoleczenstwo/chiny-afera-dopingowa,artykuly,417957,1.html [dostep: 15. 01.2018].
• Katharina Bullin. Pobrano z: https://de.wikipedia.org/wiki/Katharina_Bullin [dostęp: 22.09.2017].
• Kęciek, K. (2013). Sportowcy na federalnych sterydach. Przegląd (tygodnik). 26.08. Pobrano z: https://www.tygodnikprzeglad.pl/sportowcy-na-federalnych-sterydach/ [dostęp: 22.09.2017].
• Kiedrowski, M. (2012a). Dlaczego enerdowskie pływaczki mówiły niskim głosem. Wyborcza.pl. 28.09. Pobrano z: http://wyborcza.pl/alehistoria/1,121681,12572133,Dlaczego_enerdowskie_plywaczki_mowily_niskim_glosem.html [dostęp: 01.09. 2017].
• Kiedrowski, M. (2012b). Wielki chaos olimpijski. Gazeta Wyborcza, 20.07, 120.
• Larisa Łazutina. Pobrano z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Łarisa_Łazutina [dostęp: 23.01.2017].
• Leniarski, R. (2014). Lekkoatletyka. Brudna krew królowej. Lekkoatletyka na dopingu. Gazeta Wyborcza, 12.12.
• Leniarski, R. (2015). Lekkoatletyka. Zła krew królowej. Wyborcza.pl. 02.08. Pobrano z: http://wyborcza.pl/1,154903,18476088,lekkoatletyka-zla-krew-krolowej.html [dostęp: 02.09.2017].
• Leniarski, R., Stec, R. (2008). Pekin. Chiński skok na złoto. Gazeta.pl. 06.08. Pobrano z: http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114881,5558653,Chinski_skok_na_zloto.htm [dostęp: 20.09.2017].
• Lipoński, W. (2012). Historia sportu na tle rozwoju kultury fizycznej. Warszawa: WN PWN.
• Lis, J., Olszański, T. (2000). Od Aten do Sydney. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Sprint.
• Łuczak, M. (1992). Doping w sporcie (II). Przegląd Koniński, 51, 10.
• Marion Jones. Pobrano z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Marion_Jones [dostęp: 23.01.2017].
• Mestwerdt, T. (1997). Doping. Sittenwidrigkeit und staatliches Sanktion Bedürfnis? Hamburg: Mauke Söhne.
• Nosidlak, T. (2016). Krótka historia dopingu w sporcie. Pobrano z: http://akademia.kfd.pl/publikacje/krotka-historia-dopingu-w-sporcie.html [dostęp: 23.01.2018].
• Olga Fikotová. Pobrano z: https://en.wikipedia.org/wiki/Olga_Fikotová [dostęp: 05. 01. 2018].
• Pasko, A. Doping w sporcie PRL jako problem polityczny. Maszynopis w zbiorach autora.
• pch, kaien (2016). Środek na odchudzanie i pechowy barszcz. Najgłośniejsze przypadki dopingu w polskim sporcie. Pobrano z: http://www.tvp.info/26483859/srodek-na-odchudzanie-i-pechowy-barszcz-najglosniejsze-przypadki-dopingu-w-polskim-sporcie [dostęp: 12.01.2018].
• Petruczenko, M. (2016). Doping w Rosji: tajemnicze śmierci i ucieczka szefa laboratorium do USA. Przegląd Sportowy, 19.07. Pobrano z: https://sport.onet.pl/lekkoatletyka/doping-w-rosji-tajemnicze-smierci-i-ucieczka-szefa-laboratorium-do-usa/qj97lb [dostęp: 23.01.2018].
• PKOl, (1991). Próbka nr 0708104, czyli jak w NRD produkowano mistrzów. Sport Wyczynowy, 7–8, 10–12.
• Pokrywka, A., Gorczyca, D., Jarek, A., Kwiatkowski, D. (2013). Alfons Bukowski. Polski farmaceuta, pionier badań antydopingowych (1858–1921). Analityka: Nauka i Praktyka, 1, 68–72.
• Romanowska, D. (2016). Testosteron i nie tylko, czyli sportowcy na dopingu. Newsweek, 23.08.
• Rosjanki wykluczone! (2008). Pobrano z: http://eurosport.interia.pl/lekkoatletyka/news-rosjanki-wykluczone,nId,507462#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=chrome [dostęp: 23.01.2018].
• Sahaj, T. (2002). Doping – koń trojański współczesnego sportu. Sport Wyczynowy, 1–2, 81–89.
• Sahaj, T. (2008). Czy to jest technodoping? Sport Wyczynowy, 44–46, 85–91.
• Smorawiński, J. (2003). Ameryka na dopingu? Gazeta Wyborcza, 08.04.
• Smorawiński, J., Pokrywka, A., Rynkowski, M. (2011). Wybrane zagadnienia zarządzania systemem antydopingowym w Polsce i na świecie. Zeszyty Naukowe UE w Poznaniu, 197, 72–83.
• Soczi. Zimowe igrzyska w letnim kurorcie (kompendium) (2014). Newsweek.pl. Pobrano z: http://www.newsweek.pl/sport/ciekawostki-i-najwazniejsze-informacje-o-igrzyskach-w-soczi-newsweek,galeria,280164,1,1,15.html [dostęp: 14.01.2018].
• Swaddling, J. (2004). Starożytne igrzyska olimpijskie. Poznań: Axis.
• Todd, T. (1987). Anabolic steroids: the gremlins of sport. Journal of Sport History, 14, 87–107.
• Ulanowski, T., (2017). Atletki na testosteronie mają spore fory. Wyborcza.pl. 05.07. Pobrano z: http://wyborcza.pl/7,75400,22050142,atletki-na-testosteronie-maja-spore-fory.html [dostęp: 01.09.2017].
• Ungerleider, S. (2001). Faust’s Gold: Inside the East German Doping Machine. New York: St. Martin’s Press.
• Ustawa z dnia 21 kwietnia 2017 r. o zwalczaniu dopingu w sporcie. Dz.U., 2017, poz. 1051.
• Ustawa z dnia 3 lipca 1984 r. o kulturze fizycznej. Dz.U., 1984, Nr 34, poz. 181.
• Ustawa z dnia 31 stycznia 1985 r. o zapobieganiu narkomanii. Dz.U., 1985, Nr 4, poz. 15 ze zm.
• Ustawa z dnia18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej. Dz.U. 1996, Nr 25, poz. 113.
• Wieliński, B.T. (2013). W RFN doping w sporcie był tak powszechny jak w NRD. Wyborcza.pl. 04.08. Pobrano z: http://wyborcza.pl/1,76842,14386662,W_RFN_doping_w_sporcie_byl_tak_powszechny_jak_w_NRD.html [dostęp: 01.09.2017].
• Wilkowicz, P. (2016). Doping. Igrzyska olimpijskie. Druga część raportu McLarena. Czy Rosja zostanie dopuszczona do zimowych igrzysk? Pobrano z: http://www.sport.pl/zimowe/1,64996,
• 21094304,doping-igrzyska-olimpijskie-druga-czesc-raportu-mclarena.html [dostęp: 23.01.2018].
• Witczyk, Ł. (2016). Rosjanki stracą olimpijski medal w biathlonowej sztafecie? Dwie zawodniczki podejrzewane o doping. Pobrano z: https://sportowefakty.wp.pl/biathlon/654906/rosjanki-straca-olimpijski-medal-w-biathlonowej-sztafecie-dwie-zawodniczki-podej [dostęp: 23.01.2018].
• Wolnicki, K. (2017). Historia, która zdmuchnęła rosyjski sport. Powstał film dokumentalny o dopingu. Przegląd Sportowy, 7.07. Pobrano z: https://sport.onet.pl/kolarstwo/historia-ktora-zdmuchnela-rosyjski-sport-powstal-film-dokumentalny-o-dopingu/y72p4c [dostęp: 23.01.2018].
• Yesalis, C.E., Bahrke, M.S. (2002). History of doping in sport. International Sports Studies, 24(1), 42–76.
• Zaskakująca reakcja Tatiany Łysenko na wiadomość o dopingowej wpadce (2016). Pobrano z: http://eurosport.interia.pl/lekkoatletyka/news-zaskakujaca-reakcja-tatiany-lysenko-na-wiadomosc-o-dopingowe,nId,2289269#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=chrome [dostęp: 23.01.2018].