Patientia et misericordia, poena et signum. The picture of a diseased person and the disease in Mediaeval narrative sources

• Authors: Chmielewska Katarzyna

Title variants

PL

Patientia et misericordia, poena et signum. Obraz chorego i choroby w średniowiecznych źródłach narracyjnych

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article presents the manner of showing disease and the suffering of a person by Mediaeval narrative sources. The basis for the article are various national chronicles, monastic historiography and hagiography written in the Middle Ages. The analysed works are the lives of Saint Kinga of Poland, Anne of Bohemia, Salomea of Poland and Saint Francis of Assisi, three monastic chronicles written by canons regulars in the monasteries in Kłodzko, Żagań and Wrocław, and chronicles describing the Polish history by Gallus Anonymous, Jan Długosz and Jan of Czarnków. The author describes the attitude of the society towards the ill person and the attitude of the ill towards their suffering. The article presents also the description of disease and the attempt (or the lack of attempt) to provide medical causes of the illnesses. The indication of pathogenesis of the disease is very rare in the medieval narrative sources. The authors of these works often appeal to God in this matter, they look for an explanation in the Lord’s wrath or divine providence. The author of the article shows the differences in presenting the disease in the sources given in the article depending on the kind of works and its purposes.

PL

Artykuł prezentuje sposób, w jaki różne średniowieczne źródła narracyjne ukazywały chorobę i cierpiącego na nią człowieka. Podstawą artykułu są spisane w średniowieczu różnego rodzaju kroniki narodowe, dziejopisarstwo klasztorne i żywoty świętych. Analizowane tu utwory to żywoty świętych: Kingi, Anny śląskiej, Salomei i Franciszka, trzy kroniki klasztorne spisane w klasztorach kanoników regularnych w Kłodzku, Żaganiu i Wrocławiu oraz kroniki opisujące dzieje Polski autorstwa Anonima zwanego Gallem, Jana Długosza i Janka z Czarnkowa. Autorka omawia stosunek otoczenia do chorego człowieka i podejście samego chorego do swojego cierpienia. Przedstawia także pojawiający się w źródłach opis choroby oraz próbę (bądź też jej brak) podania medycznych przyczyn dolegliwości. W średniowiecznych źródłach narracyjnych wskazanie patogenezy choroby występuje niezwykle rzadko. Autorzy tych dzieł najczęściej odwołują się w tej kwestii do Boga, szukając wytłumaczenia w Bożym gniewie lub Bożej opatrzności. Autorka wskazuje na zróżnicowane przedstawienie choroby w omawianych źródłach, całkowicie zależne od rodzaju utworu i celów, jakim ten utwór miał służyć.

Keywords

EN

Middle Ages; diseases; historiography; hagiography; Mediaeval sources

PL

średniowiecze; choroby; historiografia; hagiografia; źródła średniowieczne

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2020
• Issue: 4(17)/2020
• Pages: 5-16

Contributors

author

Chmielewska Katarzyna

• Wydział Humanistyczny, Instytut Historii, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

References

• Bartnik C., 2000, Dogmatyka katolicka, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Biblia Sacra iuxta Vulgatam versionem, 2007; eds R. Weber, R. Gryson. http://www.bibelwissenschaft.de/online-bibeln/biblia-sacra-vulgata/lesen-im-bibeltext (dostęp: 14.08.2020).
• Bonaventura (St.), 1868, Legenda Major Sancti Francisci [in:] Sancti Bonaventurae Opera omnia, vol. 14, ed. A. Ch. Peltier, L. Vivès, Parisiis.
• Borkowska U., 1983, Treści ideowe w dziełach Jana Długosza. Kościół i świat poza Kościołem, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Brzeziński T., 1988, Rozwój poglądów na istotę choroby [in:] Historia medycyny, ed. T. Brzeziński, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa.
• Catalogus abbatum Saganensium, 1835, ed. G. A. Stenzel [in:] Scriptores Rerum Silesiacarum, vol. 1, ed. G.A. Stenzel, Breslau.
• Cetwiński M., 2001, Święta Jadwiga – patronka Śląska [in:] Śląski tygiel. Studia z dziejów polskiego średniowiecza, M. Cetwiński, Wydawnictwo WSP w Częstochowie, Częstochowa.
• Cetwiński M., 2002. Między historią a poezją: Walory edukacyjne śląskich kronik [in:] Kultura edukacyjna na Górnym Śląsku, ed. A. Barciak, Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski, Katowice.
• Cetwiński M., 2008. Historia i polityka. Teoria i praktyka mediewistyki na przykładzie badań dziejów Śląska, Avalon, Warszawa.
• Chmielewska K., 2015, Klasztor i jego problemy w średniowiecznych śląskich i kłodzkich kronikach kanoników regularnych, Wydawnictwo AJD w Częstochowie, Częstochowa.
• Chronica abbatum Beatae Mariae Virginis in Arena, 1839, ed. G.A. Stenzel [in:] Scriptores Rerum Silesiacarum, vol. 2, ed. G.A. Stenzel, Breslau.
• Cronica monasterii canonicorum regularium (s. Augustini) in Glacz, 2003, ed. W. Mrozowicz, Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Dunin-Wąsowicz T., 1997, Wzór świętego w Polsce wczesnopiastowskiej [in:] Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, ed. R. Michałowski, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• Fros H., 1994, Pamiętając o mieszkańcach nieba. Kult świętych w dziejach i w liturgii, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, Tarnów 1994.
• Galli Anonymi Cronicae et Gesta ducum sive principum Polonorum, 1952, ed. K. Maleczyński, „Monumenta Poloniae Historica”, s.n. vol. 2, Wydawnictwo PAU, Kraków.Ioannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, 1970, ed. Z. Kozłowska-Budkowa et al., vol. 2 (lib. III–IV), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Ioannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, 1975, ed. Z. Kozłowska-Budkowa et al., vol. 4 (lib. VII–VIII), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Ioannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, 2001, eds. K. Baczkowski, et al., vol. 7 (lib. III–IV), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Joannis de Czarnkow Chronicon Polonorum, 1872, ed. A. Bielowski “Monumenta Poloniae Historica”, vol. II, own print run, Lwów.
• Klimecka G., 1997, Chory i choroba [in:] Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV w., ed. B. Geremek, Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, Warszawa.
• Koczerska M., 1971, Mentalność Jana Długosza w świetle jego twórczości, „Studia Źródłoznawcze”, no. 15.
• Kürbis B., 1994, Metody źródłoznawcze wczoraj i dziś [in:] Na progach historii. Prace wybrane ed. B. Kürbis, Wydawnictwo Abos, Poznań.
• Le Goff J., 2008, Bóg średniowiecza. Rozmowy z J.-L. Pouthierem, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Legenda sancte Clarae virginis. 1995. ed. Stefano Brufani [in:] Fontes Franciscani, eds. S. Brufani, E. Menestò, Assisi: Edizioni Porziuncola.
• Lewis C.S., 1964, The Discarded Image: An Introduction to Medieval and Renaissance Literature, Cambridge University Press, Cambridge.
• Magistri Vincentii dicti Kadłubek Chronica Polonorum, 1994, ed. M. Plezia, “Monumenta Poloniae Historica”, series nova, vol. 11, Wydawnictwo PAU, Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, Kraków.
• Mrozowicz W., 2005, Bogu czy ludziom? O motywach twórczości dziejopisarskiej [in:] Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego, eds. S. Rosik, P. Wiszewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Proksch C., 1994, Klosterreform und Geschichtsschreibung in Spätmittelalter, BöhlauVerlag Köln–Weimar–Wien.
• Skibiński E., 2009, Przemiany władzy. Narracyjna koncepcja Anonima tzw. Galla i jej podstawy. Instytut Historii UAM, Poznań.
• Słomka W., 2002, Opatrzność Boża [in:] Leksykon duchowości katolickiej, ed. M. Chmielewski, Wydawnictwo „M”, Lublin–Kraków.
• Szumowski W., 2008, Historia medycyny filozoficznie ujęta, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty.
• Vauchez A., 1996, Duchowość średniowiecza, Wydawnictwo Marabut, Gdańsk.
• Vauchez A., 2000, Święty [in:] Człowiek średniowiecza, ed. J. Le Goff, Świat Książki, Warszawa.
• Vita Annae ducissae Slesiae, 1884, ed. A. Semkowicz, “Monumenta Poloniae Historica”, vol. 4, editorial team, Księgarnia Gubrynowicz i Schmidt, Lwów.
• Vita et miracula sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis, 1884, ed. W. Kętrzyński, “Monumenta Poloniae Historica”, vol. 4, editorial team, Księgarnia Gubrynowicz i Schmidt, Lwów.
• Vita sanctae Hedwigis, 1884, ed. A. Semkowicz, “Monumenta Poloniae Historica”, vol. 4, editorial team, Księgarnia Gubrynowicz i Schmidt, Lwów.
• Vita sanctae Salomeae reginae Haliciensis, 1884, ed. W. Kętrzyński, “Monumenta Poloniae Historica”, vol. 4, editorial team, Księgarnia Gubrynowicz i Schmidt, Lwów.
• Vita sancti Stanislai, episcopi Cracoviensis (Vita maior), 1884, ed. W. Kętrzyński, “Monumenta Poloniae Historica”, vol. 4, editorial team, Księgarnia Gubrynowicz i Schmidt, Lwów.
• Witek S., 1979, Choroba. Aspekt religijno-moralny [in:] Encyklopedia katolicka, vol. 3, ed. R. Łukaszyk et al., Wydawnictwo KUL, Lublin.