Dziedzictwo dawnej Rzeczypospolitej w języku pierwszego polskiego przekładu poematu „Metai” Kristijonasa Donelaitisa

• Authors: Mędelska Jolanta

Title variants

EN

The legacy of the former Republic of Poland in the language of the first Polish translation of Kristijonas Donelaitis’ poem “Metai”

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The author analysed the language of the first Polish translation of the eighteenth-century poem “Metai” [The Seasons] by Kristijonas Donelaitis, a Lithuanian Lutheran pastor. The translation was made in 1933 by a socialist activist and close associate of Józef Piłsudski, Kazimierz Pietkiewicz. The analysis showed that the language of the translation is peculiar. On the one hand, this peculiarity consists in refraining from archaizing the translation and the use of elements that are close to the translator’s style of social-political journalism (e.g., dorobkiewicz [vulgarian], feministka [feminist]), on the other hand, the presence at all levels of language of peculiarities characteristic for Kresy Polish language in both its territorial variations. These are generally old features of common Polish, the retention of which in the eastern areas of the Polish Rzeczpospolita was supported by the influence of substrate languages, later also Russian, or by borrowing. This layer was natural in the language of the translator, born in Ukraine, who spent part of his life in Vilnius, some in exile in Russia. This is the colourful linguistic heritage of the former Republic of Poland.

Keywords

EN

traces of the linguistic heritage of the former Republic of Poland; journalistic features; Lithuanian eighteenth-century poetry; translation

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego
• Journal: Przegląd Wschodnioeuropejski
• Year: 2021
• Volume: 2
• Pages: 383-400

Dates

published

2021-12-31

Contributors

author

Mędelska Jolanta

• Kazimierz Wielki University

References

• BAJEROWA, I. (1964), Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku. Wrocław etc.
• BAJEROWA, I. (1992), Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja. T. II. Fleksja. Katowice.
• DAWIDZIAK-KŁADOCZNA, M. (2004), „Cherlacy z sercem oziębłym”. O języku pism i mów Józefa Piłsudskiego. Łask.
• DONELAITIS (2014), Kristijonas Donelaitis. W: http://www.mab.lt/Donelaitis/kuryba.html [dostęp: 2 I 2020].
• DUBOWIK, H./MALINOWSKI L. J. (red.) (2008), Wileński słownik biograficzny. Bydgoszcz.
• GOŁABEK, A. (1990), Wpływy litewskie na polszczyznę okolic Puńska w zakresie nazw żywności. W: Kondratiuk M. (red.), Bałto-słowiańskie związki językowe. Wrocław etc., 129-140.
• JACKIEWICZ, M. (1997), Kristijonas Donelaitis i jego poemat „Pory roku” w przekładach i w polskiej opinii literackiej (do 1989 r.). W: Przegląd Wschodni IV/2 (14), 339-363.
• JACKIEWICZ, M. (2008), Encyklopedia Ziemi Wileńskiej. T. VI. Książka i prasa na Ziemi Wileńskiej: drukarnie, wydawnictwa, księgarnie, biblioteki, czasopisma. XVI w.-1945 r. Bydgoszcz.
• KAZIMIERZ PIETKIEWICZ (2019). W: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_Pietkiewicz [dostęp: 4 I 2020].
• KIKLEVICH, A. [Киклевич, А.] (2018), Притяжение языка. Т. 5: Рассыпалась картотека... Лингвистические заметки и комментарии. Olsztyn.
• KLEMENSIEWICZ, Z. (1951), Szkic gramatycznej charakterystyki poetyckiego języka Słowackiego. W: Język Polski XXXI, 1, 1-14.
• KOLBERG, O. (1966), Dzieła wszystkie. T. 53: Litwa. Wrocław / Poznań.
• KRISTIJONAS (2014), Kristijonas Donelaitis: metų ir raštų ratas. W: http://www.mab.lt/Donelaitis/biografija.html [dostęp: 2 I 2020].
• KURZOWA, Z. (1985), Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku. Warszawa / Kraków.
• KURZOWA, Z. (1993), Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI-XX wieku. Warszawa / Kraków.
• KUZBORSKA, A. (2010), Kristijonas Donelaitis a rozwój litewskiej literatury narodowej. W: Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej V, 87-103.
• KUZBORSKA, A. (2014), Kristijonas Donelaitis. W: http://tygodnik.lt/201412/aktualia3.html [dostęp: 2 I 2020].
• KUZBORSKA, A. (2018), 200 Jahre Übersetzungsgeschichte der Metai von Kristijonas Donelaitis: von Rhesa bis Schneider. In: Annaberger Annalen über Litauen und deutsch-litauische Beziehungen XXVI, 207-230.
• LAM, S. (1933), Leksykon ilustrowany. Encyklopedia powszechna w jednym tomie. Warszawa.
• LEWASZKIEWICZ, T. (2017), Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy. Poznań.
• LEWICOWO (2019). W: http://lewicowo.pl/robotnik-ma-ojczyzne/ [dostęp: 4 I 2020].
• ŁAWRYNOWICZ, Z. (1982), Życie Krystyna Donelajtisa. W: Donelaitis, K. Pory roku. Olsztyn / Białystok.
• MARSZAŁEK, M. (2006), Słownictwo wydawnictw książkowych drukowanych na radzieckiej Litwie. Opis dyferencjalny. Bydgoszcz.
• MĘDELSKA, J. (2000), Język polskiej prasy wileńskiej (1945-1979). T. II. Lata 1945-1959. Bydgoszcz.
• MĘDELSKA, J. (2001), Język polskiej prasy wileńskiej (1945-1979). T. III. Lata 1960-1979, cz. 1.: Fonetyka, słowotwórstwo, fleksja, składnia. Bydgoszcz.
• MĘDELSKA, J. (2004), Język polskiej prasy wileńskiej (1945-1979). T. III. Lata 1960-1979, cz. 2: Słownictwo: Wyrazy. Bydgoszcz.
• MĘDELSKA, J. (2010), Głogi, gnoje, grady, grochy – północnokresowe formy liczby mnogiej. W: LingVaria V, 1 (9), 115-124.
• MĘDELSKA, J., MARSZAŁEK, M. (2005), Za murem. Polszczyzna wydawnictw kowieńskich publikowanych w Republice Litewskiej w latach 1919-1940 (na tle ogólnopolskim i północnokresowym). T. I. Fonetyka, grafia. Bydgoszcz.
• NEP PWN (1995-1999), Nowa encyklopedia PWN. T. I-VII. Warszawa.
• NIEMOJEWSKI, M. (2016), Donelaitis i Baranauskas: między piśmiennością a literaturą. W: Przegląd Środkowo-Wschodni I, 30-67.
• PIEŚŃ (2019). W: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pie%C5%9B%C5%84_wolnego_ducha [dostęp: 4 I 2020].
• PIETKIEWICZ, K. (1933), Rok. Obrazy z życia chłopów XVIII-go wieku (blisko 200 lat temu). Opowiedział Chrystjan Donalitius (Donalejtis, Duonełaitis) 1714-1780, z V-go wydania litewskiego Szłapelisa przełożył K. P. Warszawa.
• RÖMER, M. (1908), Litwa. Studium o odrodzeniu narodu litewskiego. Lwów.
• ROSZKO, R. (2005), Ogólny opis kontrastywny języka litewskiego i polskiego. Wybrane zagadnienia. W: Acta Baltico-Slavica XXIX, 47-67.
• SZOBER, S. (1937), Słownik ortoepiczny. Jak mówić i pisać po polsku., Warszawa.
• WE PWN (2001-2005), Wielka encyklopedia PWN. T. I-XXXI. Warszawa.
• WEP PWN(1962-1970), Wielka encyklopedia powszechna PWN. T. I-XIII. Warszawa.

Identifiers

ISSN

2081-1128