Gorzkie żale – skarb języka polskiego okresu baroku

• Authors: Duda Henryk

Title variants

EN

Lenten Lamentations – a treasure of the Polish language heritage of the Baroque era

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

This article discusses the circumstances under which Lenten Lamentations were composed and how this devotion won popularity in Poland and among the Polish communities abroad. Also discussed are a selection of linguistic features that Lenten Lamentations display (e.g. some archaic inflection, typical syntactic constructions or lexical and semantic archaisms) and the problems related to the modernization of the text. The need for modernizing the textual organization of Lenten Lamentations resulted both from the evolution of the Polish language system as well as from the changes taking place in culture and religion. Since this article was originally written in relation with the collective volume Amargas lamentaciones. Un tesoro de la espiritualidad y de la cultura polaca para el Papa Francisco y el Mundo Hispano (Coordinación del proyecto y traducción de textos Pablo de la Fuente y Cezary Taracha, Lublin 2015), addressed to Spanish-speaking audiences, the author also discusses this collective publication and puts forward a (rhetorical?) question how to present the complexity and „exoticism” of issues like the evolution of the Polish language (grammatical and semantic changes etc.) to a non-Polish recipient.

Keywords

PL

życie religijne w Polsce; historia tekstów sakralnych; język tekstów religijnych; ewolucja języka polskiego; archaizmy językowe

EN

religious life in Poland; history of sacred texts; language of religious texts; evolution of the Polish language; language archaisms

• Publisher: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
• Journal: Język. Religia. Tożsamość
• Year: 2017
• Issue: 2(16)
• Pages: 97-112

Contributors

author

Duda Henryk

• Katedra Języka Polskiego KUL

References

• Amargas lamentaciones. Un tesoro de la espiritualidad y de la cultura polaca para el Papa Francisco y el Mundo Hispano [Skarb duchowości i kultury polskiej dla Papieża Franciszka i Świata Hiszpańskiego], Coordinación del proyecto y traducción de textos Pablo de la Fuente y Cezary Taracha, Lublin 2015.
• Bańbuła M., Bartkowski B., Gorzkie żale, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 5, Lublin 1989, kol. 1309-1311.
• Brzenczek A., O stylu modlitewnym Gorzkich żali, [w:] Modlitwa w językach i tekstach artystycznych, red. A. Różyło, Sandomierz 2007, s. 201-213.
• Brzenczek A., Jędrych K., „Gorzkie żale” jako gatunek, [w:] Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii, t. 2, red. nauk. K. Kleszczowa, A. Rejter, Katowice 2008, s. 131-143.
• Buczkowski M., Gorzkie żale. Między rozumem a uczuciem, Kraków 2010.
• Chachulska A., Gorzkie żale – tekst liryczny, [w:] Księga pamiątkowa. Kościół Świętego Krzyża w Warszawie w trzechsetną rocznicę konsekracji. 1696-1996, red. T. Chachulski, Warszawa 1996, s. 101-103.
• M. Chorzępa, ks., Gorzkie żale, ich geneza i rozwój historyczny, „Nasza Przeszłość” 1960, t. 12, s. 221-258.
• Dąbrowski S., „Pobudka” Gorzkich Żalów (Próba analizy i charakterystyki), „Znak” 1983, R. XXXV, nr 5-6, s. 960-965.
• Duda H., Amargas lamentaciones: un tesoro de la lengua polaca de la época del barroco [Gorzkie żale: skarb języka polskiego okresu baroku], [w:] Amargas lamentaciones. Un tesoro de la espiritualidad y de la cultura polaca para el Papa Francisco y el Mundo Hispano [Skarb duchowości i kultury polskiej dla Papieża Franciszka i Świata Hiszpańskiego], Coordinación del proyecto y traducción de textos Pablo de la Fuente y Cezary Taracha, Lublin 2015, s. 47-60. Gorzkie żale przybywajcie... Studia i szkice w 300-lecie powstania nabożeństwa Gorzkich żalów, red. S. Urbański, J. Śmigiera, Warszawa 2008.
• Koziara S., „Gorzkie żale” – w poszukiwaniu współczesnej szaty językowej pieśni, [w:] Perły muzyki kościelnej: chorał gregoriański i Gorzkie żale. Studia „Pro Musica Sacra”, t. 4, red. nauk. ks. R. Tyrała, ks. W. Kałamarz CM, Kraków 2007, s. 127-144.
• Kuczera-Chachulska B., „Gorzkie żale” jako przykład literatury medytacyjnej, [w:] Gorzkie żale przybywajcie... Studia i szkice w 300-lecie powstania nabożeństwa Gorzkich żalów, red. S. Urbański, J. Śmigiera, Warszawa 2008, s. 139-150.
• Lisowski T., Osobliwości językowe pieśni wielkopostnych, [w:] Wielkanoc w polskiej kulturze, red. M. Borejszo, Poznań 1997, s. 77-90.
• Migdał J., Osobliwości językowe pieśni wielkanocnych, [w:] Wielkanoc w polskiej kulturze, red. M. Borejszo, Poznań 1997, s. 91-102.
• Miodek J., O języku pieśni wielkopostnych, [w:] J. Miodek, Przez lata ze słowem polskim, Wrocław 1991, s. 23-27.
• Miodek J., O języku pieśni wielkanocnych, [w:] J. Miodek, Przez lata ze słowem polskim, Wrocław 1991, s. 27-32.
• Ożóg K., Przedziwny splot religijności i kultury osiemnastowiecznej Polski – „Gorzkie Żale”, „Ziemia Kolbuszowska” 2003, nr 4 (88), s. 14-15, http://biblioteka.kolbuszowa.pl/ dlibra/dlibra/docmetadata?id=251&from=&dirids=1&ver_id=&lp=1&QI=B043C0854 66731B197798B675DC778CF-40 [dostęp: 19.02.2016].
• Rospond S., „Gorzkie żale” na tle historii Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Polsce i Kościoła św. Krzyża w Warszawie, [w:] Gorzkie żale przybywajcie... Studia i szkice w 300-lecie powstania nabożeństwa Gorzkich żalów, red. S. Urbański, J. Śmigiera, Warszawa 2008, s. 15-26.
• Sławiński H., Geneza, kontekst i tematyka kazań pasyjnych, „Polonia Sacra” 2014, t. 18, nr 2 (35), s. 75-99.
• Sinka T., Gorzkie Żale. Geneza, teologia, przyszłość, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 2001, nr 1, s. 51-55.
• Walczak B., Najstarsze pieśni pasyjne i wielkanocne w języku polskim, [w:] Wielka-noc w polskiej kulturze, red. M. Borejszo, Poznań 1997, s. 57-75.
• Wielkanoc w polskiej kulturze, red. M. Borejszo, Poznań 1997.
• Żwawiak A. Wargocka E., „Gorzkie żale” – historia tekstu (wybrane problemy), [w:] Gorzkie żale przybywajcie... Studia i szkice w 300-lecie powstania nabożeństwaGorzkich żalów, red. S. Urbański, J. Śmigiera, Warszawa 2008, s. 221-239.
• Dzwonkowski R., Za wschodnią granicą 1917-1993: o Polakach i Kościele w daw-nym ZSRR z Romanem Dzwonkowskim rozmawia Jan Pałyga, Warszawa 1993.
• Jaworski J., Tradycje siłą narodu, London 1975 (o Gorzkich żalach na s. 136-138 w rozdz. IX pt. „Pieśni wielkopostne – Misteria Męki Pańskiej – Rekolekcje”).
• Łaszkiewicz H., Pobożność i historia na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Narrata de fontibus hausta. Studia nad problematyką kościelną, polityczną i archiwistyczną ofiarowane Janowi Skarbkowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Barańska, W. Matwiejczyk, Lublin 2010, s. 561-572.
• Łotman Ju. M., Struktura tekstu artystycznego, Warszawa 1984.
• Pasierb J. S., Światło i sól, Paryż 1982.
• Przybylska R., Przyczyna W., Pisownia słownictwa religijnego, Tarnów 2011.
• Szymanowski K., Na marginesie „Stabat Mater”. (Myśli o muzyce religijnej), „Muzyka III, [Warszawa] 1926, nr 11-12, s. 597-598. http://www.wbc.poznan.pl/ dlibra/editions-content?id=265856.
• Zawistowski J., Mój profesor, uczony i dobry [sic!] (w 75-tą rocznicę urodzin i 50-tą święceń kapłańskich ks. prof. dra hab. Jerzego Pikulika), „Saeculum Christianum” 2002, t. 9, nr 2, s. 7-12.
• Zgółka T., Polonistyka na nieludzkiej ziemi, „Polonistyka” 2001, nr 5, s. 296-299.