Wpływ odzyskania niepodległości na kształt struktur i zakres samodzielności władz samorządu terytorialnego na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego

• Authors: Bartosz Kołaczkowski , Małgorzata Ratajczak

Title variants

EN

Impact of regaining independence on the shape and autonomy of the self-government structures in the territories formerly under Russian partition

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Fundamenty instytucji samorządu terytorialnego kształtowały się w XIX w., a zatem w okresie, gdy Polska znajdowała się pod zaborami. Oparte na różnych stopniach decentralizacji instytucje samorządowe wprowadzone były przez wszystkie państwa zaborcze, w tym także przez carską Rosję. Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza charakteru i głębi zmian w dziedzinie kształtu struktur oraz zakresu samodzielności władz samorządu terytorialnego na ziemiach byłego Królestwa Polskiego oraz tzw. Ziemiach Zabranych po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Zasadniczym celem analizy było znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy można mówić o ewolucyjnym przejściu od struktur władz samorządowych, istniejących w okresie zaboru rosyjskiego, do odpowiednich struktur w początkach II Rzeczypospolitej (II RP), czy też zmiany miały charakter rewolucyjny. Dla realizacji wyznaczonego celu badawczego autorzy omówili rozwiązania w zakresie samorządności terytorialnej przyjęte przez ustawodawcę rosyjskiego w Królestwie Polskim oraz na Ziemiach Zabranych i porównali je z rozwiązaniami zastosowanymi w II RP. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że po odzyskaniu niepodległości nie utworzono instytucji zupełnie nowych, lecz dokonano zmian, które jedynie usprawniły, zwiększyły efektywność i zdemokratyzowały zasady działania władz samorządu terytorialnego. Utrzymano ponadto daleko idące ograniczenia samodzielności władz samorządowych; w II RP, podobnie jak w czasach zaborów, działalność administracji lokalnej podlegała ścisłemu nadzorowi.

EN

The foundations of local self-government in Poland developed in the nineteenth century, when the country was still under foreign rule. It was the time when the three partitioning powers started to implement, in the territories they governed, the first forms of self-government. The degree of the decentralisation of power varied. This paper focuses on the nature and depth of the changes that influenced the shaping and structures of the local government being formed in the territories of the former Congress Kingdom of Poland and the lands taken away by the Russian Empire, so-called Western Krai, after Poland regained independence in 1918. The primary aim of the study was to determine whether the transition from the local self-government existing under the Russian occupation to the local self-government structures at the beginning of the Second Polish Republic (1918-1939) were evolutionary or revolutionary in character. In order to achieve the research objective, the authors discuss the solutions for local self-government adopted in the Congress Kingdom of Poland and in Western Krai and compare them with the solutions applied in the Second Polish Republic. The findings of the research indicate that after regaining independence, the structures of local self-government were not created entirely new, but were merely modified and given more competences to increase their efficiency and to democratise the principles upon which they functioned. At the same time, however, also in the Second Polish Republic, likewise under the Russian partition, the far-reaching restrictions of independence of local authorities were maintained and were subjected to strict central government supervision.

Keywords

PL

samorząd terytorialny; II Rzeczpospolita; decentralizacja

EN

self-government; Second Polish Republic; decentralization

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Studia Prawa Publicznego
• Year: 2013
• Issue: 3
• Pages: 161-189

Contributors

author

Bartosz Kołaczkowski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

author

Małgorzata Ratajczak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Barczewska-Dziobek A., Dziobek-Romański J., Historia samorządu terytorialnego, w: Encyklopedia samorządu terytorialnego, pod red. K. Miaskowskiej-Daszkiewicz, B. Szmulika, Warszawa 2010.
• Bender R., Powstanie czy samorząd, Lublin 1998.
• Bigo T., Związki publiczno-prawne w świetle ustawodawstwa polskiego, Warszawa 1928.
• Bosiacki A., Od naturalizmu do etatyzmu. Doktryny samorządu terytorialnego Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, Warszawa 2006.
• Chojna-Duch E., Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne, Warszawa 2004.
• Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979.
• Chwalba A., Imperium korupcji w Rosji i w Królestwie Polskim w latach 1861–1917, Kraków 2006.
• Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Kraków 2006.
• Folejewski J. (oprac.), Wróblewski T. (uzup.), O samorządzie ziemskim na Litwie i Białejrusi, Wilno 1910.
• Grzybowska M., Samorząd miejski w II Rzeczypospolitej, „Samorząd Terytorialny” 2006.
• Grzybowski K., Od uwłaszczenia do odrodzenia państwa, t. IV Historii państwa i prawa Polski, pod red. J. Bardacha, Warszawa 1982.
• Izdebski H., Historia administracji, Warszawa 1997.
• Izdebski H., Samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej, cz. I: Zagadnienia ogólne. Samorząd przed 1933 r., „Samorząd Terytorialny” 1991, nr 5.
• Izdebski H., Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2004.
• Jaroszyński M.Z., Samorząd terytorjalny w Polsce. Stan obecny. Wnioski do reformy, Warszawa 1923.
• Kallas M., Krzymkowski M., Historia ustroju i prawa w Polsce 1772/1795–1918. Wybór źródeł, Warszawa 2006.
• Klimek M., Samorząd miast II Rzeczypospolitej. Publiczna debata i rozwiązania ustrojowe, Lublin 2006.
• Kołaczkowski B., Decentralizacja i jej przeciwieństwo, w: Wielka encyklopedia prawa, pod red. B. Hołysta, E. Smoktunowicza, Warszawa 2005.
• Kołaczkowski B., Ratajczak M., Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa 2010.
• Konic H., Samorząd gminny w Królestwie Polskiem w porównaniu z innemi krajami europejskiemi, Warszawa 1886.
• Korotyński W., Dawne Rady Miejskie i Powiatowe, Warszawa 1906.
• Krukowski S., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., w: Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2, pod red. M. Kallasa, Warszawa 1990.
• Krukowski S., Mała Konstytucja z 1919 r., w: Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2, pod red. M. Kallasa, Warszawa 1990.
• Kumaniecki K.W., Wasiutyński B., Panejko J., Polskie prawo administracyjne w zarysie, Kraków 1930.
• Kutrzeba S., Historya ustroju Polski w zarysie, t. III, Lwów 1920.
• Landau Z., Tomaszewski J., Zarys historii gospodarczej Polski 1918–1939, Warszawa 1999.
• Leoński Z., Samorząd terytorialny w RP, Warszawa 2002.
• Leoński Z., Tradycje samorządu terytorialnego w Polsce, „Samorząd Terytorialny” 1991, nr 3.
• Niemski K., Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego i kredyt komunalny w Polsce, Łódź 1946.
• Niewiadomski Z., Geneza samorządu terytorialnego, w: Słownik samorządu terytorialnego, pod red. M. Chmaja, Lublin 1997.
• Ochendowski E., Prawo administracyjne, Toruń 2002.
• Okolski A., Wykład prawa administracyjnego oraz prawa administracyjnego obowiązującego w Królestwie Polskiem, Warszawa 1880.
• Olejniczak-Szałowska E., Pojęcie i cechy samorządu terytorialnego, w: Prawo administracyjne – pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, pod red. M. Stahl, Warszawa 2009.
• Ostrowski K., Polityka finansowa Polski przedwrześniowej, Warszawa 1958.
• Pipes R., Rosja carów, Warszawa 2007.
• Pragier A., Zarys skarbowości komunalnej, cz. I, Warszawa 1924, reprint: Przemiany, Warszawa 1990.
• Sczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1979.
• Starościak J., Decentralizacja administracji, Warszawa 1960.
• Szczypiorski A., Od Piotra Drzewieckiego do Stefana Starzyńskiego, Wrocław 1968.
• Szewczyk M., Nadzór w materialnym prawie administracyjnym. Administracja wobec wolności i innych praw podmiotowych jednostki, Poznań 1995.
• Tarno J.P., Pojęcie i istota samorządu terytorialnego, w: Samorząd terytorialny w Polsce, pod red. J.P. Tarny, Warszawa 2004.
• Wasiutyński B., Ustrój władz administracyjnych rządowych i samorządowych, Poznań 1937.
• Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764–1989, Warszawa 2007.
• Wójcik S., Samorząd terytorialny w Polsce w XX wieku. Myśl samorządowa: historia i współczesność, Lublin 1999.
• Zirk-Sadowski M., Kontrola administracji publicznej, w: Administracja publiczna, pod red. J. Hausnera,Warszawa 2003.

Notes

PL

I. Artykuły

EN

I. Papers

Identifiers

ISBN

978-83-232-2666-6