Skrzydła – wyraz i nośnik symboli w tekstach Stefana Żeromskiego

• Authors: Handke Kwiryna

Title variants

EN

The wings – a means of expression and a vehicle of symbols in the writings of Stefan Żeromski

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tworzywo językowe zawarte w tekstach literatury pięknej może być, i bywa, rozmaicie postrzegane przez badaczy. Językoznawcy najczęściej zwracają uwagę na elementy słownikowe, specyficzne nazewnictwo czy określone formy gramatyczne lub słowotwórcze, a także na tekstową funkcjonalność poszczególnych leksemów czy form lub ich grup albo zbiorów tematycznych. Niektórzy śledzą również tropy stylistyczne, zwłaszcza metafory i porównania. Rzadziej spotykamy analizy wykraczające swoim zasięgiem poza tekst literacki jako płaszczyznę penetracji badawczej, czyli poza relację: tekst–badacz. Tymczasem ujęcie szersze, w którym uwzględni się trójstronną relację: pisarz–tekst–badacz, pozwala dostrzec więcej aspektów niemal każdego badanego zagadnienia czy tematu. Przy tym pisarza należy tu postrzegać nie tylko jako autora, kreatora tekstu, nadawcę komunikatu, twórcę oryginalnego warsztatu pisarskiego, ale również jako jednostkę ludzką, egzystującą w określonym czasie i miejscu/miejscach, osobowość o określonej tożsamości, obdarzoną swoistymi cechami, mającą określone upodobania, poglądy i preferencje. Z tak nakreślonej perspektywy autorka przedstawia tutaj wybraną jednostkę językową – wyraz skrzydło (częściej używany, ze względu na parzystość tego narządu, w formie liczby mnogiej skrzydła) oraz formy przymiotnika skrzydlaty, które występują w zbiorze tekstów jednego pisarza. Nie przypadkiem jest nim Stefan Żeromski, ponieważ on potrafił zawrzeć w swoim piśmiennictwie niespotykane gdzie indziej w literaturze polskiej bogactwo słownictwa – różnorodnego słowotwórczo, semantycznie i funkcjonalnie. W badanym zbiorze znalazło się 257 kontekstów, w których pojawił się wyraz skrzydło i pochodne – w różnych znaczeniach podstawowych i wtórnych oraz w metaforycznych funkcjach tekstowych.

EN

The linguistic material of the belles-lettres texts can be, and quite often is, variously perceived by the researchers. The linguists most frequently pay attention to the lexical elements, specific nomenclature, particular grammatical forms or the word-formation, as well as to the textual functionality of the lexemes, forms or their groups, or thematic sets. Some linguists also trace the rhetorical devices, particularly the metaphors and comparisons. Less frequently the analyses go beyond the literary text as a basis of the research exploration, i. e. beyond the relationship text – researcher. However, the broader approach, which takes into account the trilateral relationship writer – text – researcher, allows to grasp more aspects of nearly every problem or subject under examination. Additionally, the writer should be perceived here not only as an author or creator of the text, the message sender, the creator of his genuine writing craft, but also as a human individual, existing in a particular time and place/places, a personality, endowed with a concrete identity, specific traits, likings, opinions, and preferences. From such perspective the author presents here the selected linguistic unit – the word wing (more frequently, because of the nature of this paired organ, used in plural – wings) and the adjectival forms winged, as they occur in the set of texts of one writer. Quite not incidentally this writer is Stefan Żeromski, as he was capable of encompassing in his writings the lexical wealth, unparalleled elsewhere in the Polish literature – diverse as it in the word-formation, semantic, and functional aspects. The examined set include 257 contexts in which the word wing and its derivatives have occurred – with their various basic and secondary meanings, as well as the metaphoric textual functions.

Keywords

PL

pisarz; tworzywo językowe; skrzydła

EN

writer; linguistic material; wings

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 5-27

Contributors

author

Handke Kwiryna

References

• Bartnicka, Barbara. Świat dźwięków. T. 4. serii Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. Kraków: Universitas, 2003.
• Doroszewski, Witold, red. Słownik języka polskiego. T. I–XI. Warszawa: PWN, 1958–1969.
• Handke, Kwiryna. „Relacje: człowiek – świat zwierząt w porównaniach występujących w tekstach Stefana Żeromskiego”. Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny 15(2016): 5–18.
• Handke, Kwiryna. Świat barw. T. 5. serii Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. Kraków: Universitas, 2003.
• Handke, Kwiryna. Polszczyzna Stefana Żeromskiego. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2012.
• Handke, Kwiryna. „Żeromski jako kolorysta”. Zeszyty Stowarzyszenia im. Stefana Żeromskiego 4 (2014): 11–29.
• Handke, Ryszard. Walka, wojna, wojskowość. T. 6. serii Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. Kraków: Universitas, 2003.
• Kasztelowicz, Stanisław, Stanisław Eile, oprac. Żeromski Stefan. Kalendarz życia i twórczości. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1961.
• Kopaliński, Władysław. Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990.
• Skorupka, Stanisław. Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. I–II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989.
• Żeromski, Stefan. Dzienniki. T. I–III. Warszawa: Czytelnik, 1953–1956.
• Żeromski, Stefan. Listy. Oprac. Zdzisław J. Adamczyk. W: tenże, Pisma zebrane. T. 34–39. Warszawa: Czytelnik, 2001–2010.
• Żeromski, Stefan. Pisma, red. Stanisław Pigoń. Warszawa: Czytelnik, 1947–1956.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2017.16-01