Zaburzenia praksji u dzieci ze spektrum autyzmu w świetle teorii integracji sensorycznej

• Authors: Katarzyna Białas-Paluch

Title variants

EN

Praxis disorders in children with autism spectrum disorder in the light of the theory of sensory integration

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł koncentruje się wokół problematyki dyspraksji w spektrum zaburzeń autystycznych. W pierwszej części omówiono pojęcie dyspraksji, która jest różnie definiowana i rozumiana, oraz przedstawiono ją w odniesieniu do obowiązującej taksonomii zaburzeń integracji sensorycznej. W kolejnych – przedstawione zostały zaburzenia przetwarzania sensorycznego, w tym planowania motorycznego u dzieci z ASD, jak również jego sensoryczne podłoże. W końcowej części dokonano przeglądu badań nad praksją w zaburzeniach ze spektrum autyzmu. Analiza literatury wskazuje, że zaburzenia przetwarzania sensorycznego, jak również planowania motorycznego, mogą współwystępować z autyzmem. Głównym celem artykułu jest próba ukazania, w jakim wymiarze teoria integracji sensorycznej bierze udział w wyjaśnianiu przebiegu (zaburzonych) procesów motorycznych u osób z autyzmem.

EN

The article focuses on the issue of dyspraxia in autism spectrum disorder. The first part discusses the term dyspraxia, which is variously defined and understood, and presents it in relation to the current taxonomy of sensory integration disorders. The subsequent sections present abnormal sensory processing, including motor planning in children with ASD, as well as its sensory origin. The final section reviews research on praxis in autism spectrum disorders. The analysis of literature indicates that abnormal sensory processing and motor planning may co-occur with autism. The main aim of this article is an attempt to show to what extent the theory of sensory integration takes part in explaining the course of (impaired) motor processes in people with autism.

Keywords

PL

autystyczne spektrum zaburzeń; praksja; zaburzenia przetwarzania sensorycznego

EN

autistic spectrum disorder; praxis; sensory processing disorder

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2017
• Issue: 1(35)
• Pages: 75-95

Contributors

author

Katarzyna Białas-Paluch

• Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Milenium, ul. Pstrowskiego 3a, 62-200 Gniezno; tel. [phone]

References

• Ausderau, K.K., Furlong, M., Sideris, J., Bulluck, J., Little, L.M., Watson, L.R., Boyd, B.A., Belger, A., Dickie, V.A., Baranek, G.T. (2014). Sensory subtypes in children with autism spectrum disorder: Latent profile transition analysis using a national survey of sensory features. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 55(8), 935–944.
• Ausderau, K.K., Furlong, M., Sideris, J., Bulluck, J., Little, L.M., Baranek, G.T. (2016). Sensory subtypes and associated outcomes in children with autism spectrum disorders. Autism Research, 9(12), 1316–1327.
• Ayres, A.J. (1974a). Sensory Integration and Learning Disorders. Los Angeles: Western Psychological Services.
• Ayres, A.J. (1974b). The Development of Sensory Integrative Theory and Practice. Dubuque: Kenall/Hunt Publishing Company.
• Ayres, A.J. (1991). Sensory Integration and Child. Los Angeles: Western Psychological Services.
• Ayres, A.J. (2015). Dziecko a integracja sensoryczna. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Baranek, G.T., David, F.J., Poe, M.D., Stone, W.L., Watson, L.R. (2006). Sensory experiences questionnaire: Discriminating sensory features in young children with autism, developmental delays, and typical development. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47, 591–601.
• Bobkowicz-Lewartowska, L. (2014). Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Borkowska, M., Wagh, K. (2010). Integracja sensoryczna na co dzień. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
• Buchholtz, A. (2014). Podstawy neuroanatomii w aspekcie procesów przetwarzania sensorycznego. Kora mózgowa. Integracja Sensoryczna, 4, 36–39.
• Bundy, A.C., Lane, S., Murry, E.A. (2002). Sensory Integration: Theory and Practice. Philadelphia: A.C. Davis Company.
• Case-Smith, J., Weaver, L.L., Fristad, M.A. (2014). A systematic review of sensory processing interventions for children with autism spectrum disorders. Autism, 19(2), 133–148.
• Charbicka, M., Raszewska, M. (2007). Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci autystycznych. Rewalidacja, 1, 49–63.
• Cieślicki, W. (2005). Wpływ pływania i rehabilitacji w wodzie na rozwój psychomotoryczny dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD), zespołem Downa i autystycznych. W: S. Mihilewicz (red.), Dziecko z trudnościami w rozwoju (s. 133–142). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Damasio, A.R., Maurer, R.G. (1978). A neurological model for childhood autism. Archives of Neurology, 35, 777–786.
• Dapretto, M., Davies, M.S., Pfeifer J.H., Scott, A.A., Sigman, M., Bookheimer, S.Y., Delacato, C.H. (1995). Dziwne, niepojęte. Autystyczne dziecko. Warszawa: Fundacja Synapsis.
• Iacoboni, M. (2005). Understanding emotions in others: Mirror neuron dysfunction in children with autism spectrum disorders. Nature Neuroscience, 9(1), 28–30.
• Dowell, L.R., Mahone, E.M., Mostofsky, S.H. (2009). Associations of postural knowledge and basic motor skill with dyspraxia in Autism: Implication for abnormalities in distributed connectivity and motor learning. Neuropsychology, 23(5), 563–570.
• Effat, S.M., ElSerafi, D.M., Ali, D.H., Farrag, N.M. (2013). Motor disturbances in autistic children: Cross-sectional controlled study. Middle East Current Psychiatry, 20, 117–121.
• Gelleta, I. (2014). Wspomaganie funkcji ruchowych małego dziecka. W: R. Piotrowicz (red.), Interdyscyplinarne uwarunkowania rozwoju małego dziecka. Wybrane zagadnienia (s. 129–165). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Ghaziuddin, M., Butler, E. (1998). Clumsiness in autism and Asperger syndrome: A further report. Journal Intellect Disability Research, 42, 43–48.
• Gowen, E., Hamilton, A. (2013). Motor abilities in Autism: A review using a computational context. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(2), 323–344.
• Grzybowska, E. (2010). Miejsce dyspraksji w klasyfikacji zaburzeń przetwarzania sensorycznego wg Murray-Slutsky & Paris. Integracja Sensoryczna, 1, 8.
• Hughes, C. (1996). Brief report: Planning problems in Autism at the level of motor control. Journal of Autism and Developmental Disorders, 26, 99–107.
• Jansiewicz, E.M., Goldberg, M.C., Newschaffer, C.J., Denckla, M.B., Landa, R., Mostofsky, S.H. (2006). Motor signs distinguish children with high functioning Autism and Asperger’s Syndrome from controls. Autism Dev Disord, 36, 613–621.
• Jeste, S.S. (2011). The neurology of Autism Spectrum Disorders. Current Opinion in Neurology, 24(2), 132–139.
• Jodzis, D. (2013). Dysfunkcje integracji sensorycznej a sprawność językowa dzieci w młodszym wieku szkolnym. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Kranowitz, C.S. (2012). Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Kuleczka-Raszewska, M., Markowska, D. (2012). Uczę się poprzez ruch. Program terapii dla dzieci autystycznych i z niepełnosprawnością sprzężoną. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Leary, M., Hill, D. (1996). Moving on: Autism and movement disturbance. Mental Retardation, 14, 39–53.
• Maas, V.F. (1998). Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej. Warszawa: WSiP.
• Maas, V.F. (2007). Integracja sensoryczna a neuronauka. Od narodzin do starości. Warszawa: Fundacja Innowacja, Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna.
• McCormick, C., Hepburn, S., Young, G.S., Rogers, S.J. (2015). Sensory symptoms in children with autism spectrum disorder, other developmental disorders and typical development: A longitudinal study. Autism, 20(5), 572–579.
• MacNeil, L.K., Mostofsky, S.H. (2012). Specificity of dyspraxia in children with Autism. Neuropsychology, 26(2), 165–171.
• Majewska, J., Majewski, A. (2015). Sensorische Integration. Analytische Evaluation. Vorwort: Zum Begriff der sensorischen Integration. Przegląd Badań Edukacyjnych, 21(2), 119–136.
• Markiewicz, K. (2007). Charakterystyka zmian w rozwoju umysłowym dzieci autystycznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Miller, L. (2006). Sensational Kids. New York: Perigee Book.
• Ming, X., Brimacombe, M., Wagner, G.C. (2007). Prevalence of motor impairment in autism spectrum disorders. Brain & Development: Official Journal of the Japanese Society of Child Neurology, 29, 565–570.
• Morrison, J. (2016), DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Mostofsky, S.H., Dubey, P., Jerath, W.K., Jansiewicz, E.M. (2006). Developmental dyspraxia is not limited to imitation in children with autism spectrum disorders. Journal of the International Neuropsychological Society, 12, 314–326.
• Noterdaeme, M., Mildenberger, K., Minow, F., Amorosa, H. (2002). Evaluation of neuromotor deficits in children with autism and children with a specific speech and language disorder. European Child & Adolescent Psychiatry, 11, 219–225.
• Odowska-Szlachcic, B. (2010a). Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Odowska-Szlachcic, B. (2010b). Terapia integracji sensorycznej. Ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania motorycznego. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Ohta, M. (1987). Cognitive disorders of infantile autism: A study employing the WISC, spatial relationships, conceptualization, and gesture imitations. Journal of Autism and Developmental Disorders, 17, 45–62.
• Ozonoff, S., Dawson, G., McPartland, J.C. (2015). Wysokofunkcjonujące dzieci ze spektrum autyzmu. Poradnik dla rodziców. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Ozonoff, S., Young, G.S., Goldring, S., Greiss Hess, L., Herrera, A.M., Steele, J., Macari, S., Hepburn, S., Rogers, S.J. (2008). Gross motor development, movement abnormalities, and early identification of autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38, 644–656.
• Pisula, E. (2010). Małe dziecko z autyzmem. Sopot: GWP.
• Pisula, E. (2015). Autyzm. Od badań mózgu do praktyki psychologicznej. Sopot: GWP.
• Przyrowski, Z. (2000). Neurobiologiczne podstawy integracji sensorycznej (materiały kursowe). Warszawa: PSTIS.
• Przyrowski, Z. (2008). Kliniczna Obserwacja. Podręcznik. Warszawa: Wydawnictwo Empis.
• Przyrowski, Z. (2010). Dyspraksja w teorii integracji sensorycznej. Integracja Sensoryczna, 1, 9–11.
• Przyrowski, Z. (2011). Integracja sensoryczna. Wprowadzenie do teorii, diagnozy i terapii. Warszawa: Empis.
• Rimland, B. (1964). Infantile Autism. New York: Appleton–Century–Croft.
• Rymarczyk, K. (2014). Neurofizjologiczne uwarunkowania rozwoju dziecka – wpływ doświadczenia na rozwój układu nerwowego. W: R. Piotrowicz (red.), Interdyscyplinarne uwarunkowania rozwoju małego dziecka. Wybrane zagadnienia (s. 80–94). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Sadowska, L. (2001). Rozwój dziecka. Podstawy anatomiczne i patofizjologiczne. W: L. Sadowska (red.), Neurokinezjologiczna diagnostyka i terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego (s. 5–63). Wrocław: Wydawnictwo AWF.
• Sadowski, B. (2009). Układ nerwowy i narządy zmysłów. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Sekułowicz, M. (2004). Metoda integracji sensorycznej w diagnozie i terapii dzieci z autyzmem. W: J.J. Błeszyński (red.), Wspomaganie rozwoju osób z autyzmem. Teoria – Metodyka – Przykłady (s. 31–38). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Sher, B. (2013). Gry i zabawy we wczesnej interwencji. Ćwiczenia dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i przetwarzania sensorycznego. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Sieradzka-Borkowska, A. (2014). Podstawy neuroanatomii w aspekcie procesów sensorycznych – funkcja układu limbicznego oraz tworu siatkowatego. Integracja Sensoryczna, 1, 31–35.
• Sroka, R. (2012). Motoryka duża z autyzmem w wieku 3–7 lat. Różnice między wiekiem biologicznym i wiekiem rozwojowym oraz propozycje ćwiczeń usprawniających. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Prace Instytutu kultury Fizycznej, 28, 99–110.
• Steinman, K.J., Mostofsky, S., Denckla, H. (2010). Toward a narrower, more pragmatic view of developmental dyspraxia. Journal of Child Neurology, 25(1), 71–81.
• Szot, Z. (1994). Próba prezentacji metody stymulowanych, seryjnych powtórzeń ćwiczeń w terapii dzieci autystycznych (SSP). W: W. Dykcik (red.), Autyzm. Wyzwania i kontrowersje (s. 169– 182). Poznań: Wydawnictwo Eruditus.
• Szot, Z. (1997). The metod of stimulated serial repetitions of gymnastic exercises in therapy of autistic. Journal of Autism and Developmental Disorders, 27(3), 337–338.
• Szot, Z., Szot, T. (2013). Aktywność ruchowa osób z rzadkimi zaburzeniami rozwojowymi. Autyzm, zespoły Retta i Aspergera. Aktywność Ruchowa Ludzi w Różnym Wieku, 2(18), 73–82.
• Teitelbaum, P., Teitelbaum, O., Nye, J., Fryman, J., Maurers, R.G. (1998). Movement analysis in infancy may be useful for early diagnosis of autism. Departments of ‘Psychology and Child Psychiatry, 95, 13982–13987.
• Urbaniuk, J. (2008). „Mali profesorowie” czy inteligentni autyści? Wczesna diagnoza dziecka z zespołem Aspergera. W: B. Cytowska, B. Winczura (red.), Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka (s. 399–428). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• WHO. (2008). Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD 10. T. 10.
• Wiśniewska, M. (2011). Dyspraksja, czyli jak mam to zrobić. Integracja Sensoryczna, 4, 34–37.
• Zachor, D.A., Ben-Itzchak, E. (2014). The relationship between clinical presentation and unusual sensory interests in autism spectrum disorders: A preliminary investigation. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44(1), 229–235.

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0010.0976