With no right to have rights. Conflict analysis and the common rights of the townsfolk of Rymanów in the latter half of the 19th century

• Authors: Popek Joachim

Title variants

PL

Bez prawa do praw. Analiza konfliktu i kwestia służebności mieszczan rymanowskich w drugiej połowie XIX wieku

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

This article concentrates on an inquest held by the local commission in Sanok into the common rights claimed by the inhabitants of the town of Rymanów in the latter half of the 19th century. The negotiations, which commenced in 1859, sometimes took a heated turn. They were attended by much conflict and misunderstanding, equally between the manor and the town as among the townsfolk themselves. Conclusions drawn from the analysis of the archive source provided the basis on which to evaluate the activities of each of the parties – the town’s agents and the landlords – and, interestingly, those of the commissioners and other officials in the public administration, whose decisions exhibited bias. The townsfolk began the negotiation from a position of certainty and conviction of the legal force of Prince Czartoryski’s privilege granting the disputed common rights to them. The manor’s agent, on the other hand, took a bold position, which he consistently maintained. He disputed the authenticity of Czartoryski’s grant and even the fact that the Prince had ever held the manor. This approach ultimately proved successful. Attention is also drawn to the role played by local commissioners and the officials in the National Commission in Lviv, the latter making the most important decisions. The first phase demonstrates the commissioners’ influence on the original outcome. The rationale given for the second decision, on the other hand, shows the arbitrariness with which the Lviv Commission made its ruling, based on just one official document. Analysis of the proceedings highlights a more general trend prevalent in Galicia, first described in the example of Rymanów. This is a case in which two consecutive inquests in the same matter ultimately ended in a negative decision. In other words, the townsfolk’s claims were dismissed, and they were denied any common rights eligible for buyout or regulation.

PL

Artykuł koncentruje się na dochodzeniu przeprowadzonym przez sanocką komisję lokalną względem praw służebnych, o których uznanie pretendowali mieszczanie rymanowscy w II połowie XIX w. Pertraktacje rozpoczęte w 1859 r. miały chwilami gwałtowny przebieg. Towarzyszyły im konflikty i nieporozumienia zarówno między samymi mieszczanami, jak i na linii miasto – dwór. Wnioski płynące z analizy źródeł archiwalnych posłużyły do oceny działań każdej strony biorącej udział w dochodzeniu – pełnomocników miasta, właścicieli ziemskich oraz, co wyjątkowe, komisarzy i administracji państwowej, której decyzje nosiły znamiona stronniczości. Mieszczanie stanęli do pertraktacji w pewności powodzenia i z przekonaniem o mocy prawnej przywileju księcia Czartoryskiego nadającego im służebności. Pełnomocnik dworu natomiast przyjął odważną pozycję w negocjacjach i konsekwentnie ją utrzymywał. Zanegował autentyczność wspomnianego przywileju, jak również to, że Czartoryski był kiedykolwiek właścicielem Rymanowa, co finalnie okazało się skuteczne. Na uwagę zasługuje również rola komisarzy lokalnych oraz decydentów urzędujących w Komisji Krajowej we Lwowie, podejmującej najważniejsze decyzje. Pierwszy etap dochodzenia pokazuje bowiem wpływ komisarzy na kształt początkowego orzeczenia. Uzasadnienie drugiego wyroku wskazuje natomiast na dowolność w postrzeganiu aktów prawnych przez lwowską Komisję, która oparła swoją decyzję na zapisach jednego dokumentu urzędowego. Analiza przebiegu postępowania ukazuje znajdującą odzwierciedlenie w wielu miejscach Galicji tendencję, która na przykładzie Rymanowa została opisana po raz pierwszy. Koncentruje się na przypadku, w którym dwukrotnie podejmowane dochodzenie skończyło się ostatecznie decyzją odmową. Innymi słowy, odrzucono pretensję mieszczan i zanegowano istnienie praw służebnych, które podlegałyby wykupowi lub regulacji.

Keywords

EN

Galicia; common rights to land and forest; social conflict; agrarian reform

PL

Galicja; służebności gruntowo-leśne; konflikty społeczne; reformy agrarne

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2021
• Issue: 1(18)
• Pages: 20-38

Contributors

author

Popek Joachim

• University of Warsaw, Faculty of History, Department of 19th Century History

References

• Archival sources
• Central State Historical Archives of Ukraine in Lviv
• corps 19/XV, vol. 213
• corps 146/64, vol. 4692–4698, 9236–9240, 11760–11769
• corps 146/17, vol. 723
• corps 146/19, vol. 2952–2956.
• State Archive in Przemyśl
• corps 126, vol. 1454M, sheets 1–7.
• Polish National Ossoliński Institute Library
• Vol. 4884/III, 7214/III.
• Literature
• Aftanazy R., 1996, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, vol. 8, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Allgemeines bürgerliches Gesetzbuch für die gesammten deutschen Erbländer der Oesterreichischen Monarchie, 1811, Wiedeń.
• Bandtkie-Stężyński J.W., 1851, Prawo prywatne polskie napisane i wykładane przed r. 1830 w b. Warszawskim Aleksandryjskim Uniwersytecie, Drukarnia Banku Polskiego, Warszawa.
• Burzyński P., 1871, Prawo polskie prywatne napisane i poświęcone pamięci ubiegłych w roku 1864 pięciuset lat istnienia Uniwersytetu Krakowskiego, vol. 2, Drukarnia C.K. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Dąbkowski P., 1911, Prawo prywatne polskie, vol. 2, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego,Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej, Lwów.
• Handbuch des Lemberger Statthalterei -Gebietes in Galizien, 1859, k. k. galizischen Aerarial-Staats-Druckerei, Lwów.
• Handbuch des Lemberger Statthalterei -Gebietes in Galizien, 1865, k. k. galizischen Aerarial-Staats-Druckerei, Lwów.
• Handbuch des Lemberger Statthalterei -Gebietes in Galizien, 1866, k. k. galizischen Aerarial-Staats-Druckerei, Lwów.
• Himka J.P., 1988, Galician Villagers and the Ukrainian National Movement in the Nineteenth Century, Macmillan Press, Londyn.
• Ihnatowicz I., 1967, Vademecum do badań na historią XIX i XX wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Inglot S., 1948, Maurycego Kraińskiego „Regesty materiałów do historii zniesienia stosunku poddańczego w Galicji”, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
• Kamiński J.A., 1856, Materyaly do Monografii i Historyi Rodzin Kamienskich i Kaminskich, Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów.
• Kargol T., 2014, Lasy jako przedmiot sporów społeczno-gospodarczych na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, „Studia i Materiały Ośrodka Kultury Leśnej”, vol. 13.
• Kiryk F., 1985, Rymanów w XV–XVIII wieku [in:] Dzieje miasta i Zdroju, ed. F. Kiryk, Krajowa Agencja Wydawnicza, Rymanów.
• Nichtweiss J., Seward G., 1979, The Second Serfdom and the So-Called „Prussian Way”: The Development of Capitalism in Eastern German Agricultural Institutions, „Review (Fernand Braudel Center)”, vol. 3.
• Ossadnik H., 2020, Organizacja przestrzeni miejskiej w Rymanowie w świetle źródeł historycznych i badań etnograficznych [in:] Miasta i miasteczka wschodniej części Galicji pod koniec XVIII wieku/Міста та містечка Східної Галичини наприкінці XVIII століття, vol. 2, eds. T. Kargol, B. Petryszak, K. Ślusarek, Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, Lwów–Kraków.
• Popek J., 2020a, Funkcjonowanie i wykup praw służebnych miasta Leżajsk w XIX wieku [in:] Miasta i miasteczka wschodniej części Galicji pod koniec XVIII wieku/Міста та містечка Східної Галичини наприкінці XVIII століття, vol. 1, eds. T. Kargol,B. Petryszak, K. Ślusarek, Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, Kraków, Lwów–Kraków.
• Popek J., 2020b, Nierówne szanse wobec równego prawa. Zmagania o prawa służebne mieszkańców Galicji na przykładzie wsi Bratkówka i Odrzykoń w XIX wieku, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa”, vol. 13(4).
• Potocka A., 1973, Mój Pamiętnik, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
• Strzelecki H., 1901, O rozwoju leśnictwa w Galicyi w ostatnich pięćdziesięciu latach i o slużebnictwach leśnych (Die Fortschritte der Forstwirtschaft Galiziens in den letzten fünfzig Jahren und die Ablösung der Servituten) [in:] Geschichte Der Österreichischen Land-Und Forstwirtschaft und ihrer Industrien 1848–1898, Commissions– Verlag Moritz Perles, Wien.
• Szczaniecki K., 1862, O służebnościach ziemskich podług prawa rzymskiego, Drukarnia C.K. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, 1870, k.k. galizischen Aerarial-Staats-Druckerei, Lwów.
• Szulc Z., 1999, Akta dotyczące kościołów i organizacji wyznaniowych do 1975 roku w zasobie Archiwum Państwowego w Rzeszowie, „Prace Historyczno-Archiwalne”, vol. 8.
• Ślusarek K., 2002, Uwłaszczenie chłopów w Galicji zachodniej, Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, Kraków.
• Ślusarek K., 2018, Przestrzeń miejska Zbaraża w świetle akt podatkowych z lat 80. XVIII wieku, „Galicja. Studia i materiały“, vol. 4.
• Till E., 1892, Wykład nauk ogólnych prawa prywatnego austriackiego, vol. 2, Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, Lwów.
• Velkova A., 2012, The role of the manor in property transfers of serf holdings in Bohemia in the period of the 'second serfdom', „Social History”, vol. 37(4).
• Zając E., 2002, Obywatele honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, Miejska Biblioteka Publiczna im Grzegorza z Sanoka w Sanoku, Sanok.